Allergische Rhinitis: Niet alleen een seizoensgebonden probleem

Allergische Rhinitis: Niet alleen een seizoensgebonden probleem

Seizoensgebonden allergische rinitis (SAR), die voorkomt in de lente, zomer en vroege herfst, wordt veroorzaakt door een allergische gevoeligheid voor pollen (van bomen, grassen of onkruid) of schimmelsporen die door de lucht zweven.1,2 Perenniële allergische rinitis (PAR) veroorzaakt typisch het hele jaar door symptomen die te wijten zijn aan een overgevoeligheid voor allergenen zoals huisstofmijt, huidschilfers van dieren, kakkerlakken en schimmelsporen.1-4

Voordat een farmacologische therapie wordt gestart, moeten de medische en medicatieanamnese van de patiënt, mogelijke allergenen en symptomen (inclusief de ernst ervan) grondig worden geëvalueerd. De voorkeursbehandeling van de patiënt, de mogelijke bijwerkingen, de kosten en de doseringsfrequentie moeten worden beoordeeld. Normaal gesproken manifesteren de symptomen van AR zich bij patiënten ouder dan 2 jaar en komen vooral voor bij patiënten tussen 18 en 64 jaar (tabel 1).1

AR wordt geassocieerd met veel complicaties, waaronder otitis media, sinusitis, terugkerende keelpijn, hoest, hoofdpijn, verstoring van slaappatronen, slaapapneu, depressie, vermoeidheid, angst, prikkelbaarheid, slechte school- of werkprestaties, en verminderde cognitieve functie.1-3 Het is belangrijk om op te merken dat volgens de American Academy of Allergy, Asthma & Immunology, naar schatting 33% van de mensen met rinitis geen allergie hebben.5 Deze patiënten worden geclassificeerd als patiënten met niet-AR, en de oorzaken van de symptomen omvatten hormonale veranderingen (bv. zwangerschap, puberteit, schildklieraandoeningen), structurele defecten (bv. septale deviatie, adenoïd hypertrofie), en letsels (bv. neuspoliepen en neoplasma).1-3,6

De apotheker bevindt zich in een sleutelpositie om patiënten te adviseren over farmacologische middelen (bv. bètablokkers, orale anticonceptiva, clonidine, angiotensine-converterende enzymremmers, acetylsalicylzuur en andere niet-steroïdale ontstekingsremmers, topische decongestiva) die het risico op rinitis kunnen verhogen, en de apotheker kan aanbevelingen doen om dit effect te beheersen.1-3,6

Behandelingen zonder recept

Veel behandelingsopties zijn beschikbaar om de symptomen van AR te beheersen of te verminderen.1 De behandeling van SAR en PAR is doorgaans dezelfde; personen met PAR kunnen echter in staat zijn om de symptomen te verlichten of te verminderen door omgevingscontrole (bv. eliminatie van huisstofmijt, schimmel, of huidschilfers van huisdieren). Hoewel de ideale optie voor de behandeling van AR het vermijden van allergietriggers is, is dit niet altijd een praktische aanpak; daarom kan het gebruik van een of meer farmacologische middelen nodig zijn om AR-symptomen te verminderen of te voorkomen.

De behandeling van AR kan een combinatie van maatregelen voor omgevingscontrole en het vermijden van allergenen, farmacologische therapie en immunotherapie omvatten.3,6 Patiënten moeten soms verschillende behandelingsopties uitproberen, waaronder een combinatie van therapieën, voordat ze een effectieve behandeling vinden. Er is een groot aantal niet-receptplichtige producten beschikbaar voor zelfmanagement van AR-symptomen. Deze producten omvatten orale en oculaire antihistaminica; orale, nasale en oculaire decongestiva; en mestcelstabilisatoren.1 Om te voldoen aan de behoeften van volwassen en pediatrische patiëntenpopulaties, zijn er producten met één ingrediënt en producten met meerdere ingrediënten beschikbaar in verschillende doseringsvormen, waaronder formuleringen met onmiddellijke en langdurige afgifte, tabletten, capsules, oraal desintegreerbare en kauwtabletten, en gearomatiseerde vloeistoffen.

Recentelijk zijn er verschillende nieuwe producten beschikbaar gekomen, waaronder Mucinex Allergy (Reckitt Benckiser), dat het antihistaminicum fexofenadine bevat in een eenmaal per dag-formulering. Bovendien werd de neusspray triamcinolone acetonide, die tot nu toe alleen op recept verkrijgbaar was, goedgekeurd door de FDA als Nasacort Allergy 24HR (Chattem), waardoor het de eerste corticosteroïde is die is goedgekeurd voor OTC.7,8 Het is goedgekeurd voor patiënten van 2 jaar en ouder om verlichting te bieden bij verstopte neus, niezen, rinorroe en jeukende neus.8 In maart 2014 kondigde McNeil de nieuwe oplossende tabletformulering van Zyrtec aan, die zonder water kan worden ingenomen.9

Antihistaminica

Antihistaminica zijn standaardtherapie voor het geven van symptomatische verlichting van AR en zijn geïndiceerd voor het verlichten van jeuk, niezen en rinorroe symptomen.1 Eerste generatie antihistaminica zoals diphenhydramine worden vaak geassocieerd met slaperigheid/sedatie, verminderde mentale alertheid, en anticholinerge effecten, dus patiënten moet worden geadviseerd om voorzichtigheid te betrachten bij het nemen van deze producten.1

Tweede-generatie antihistaminica zonder recept (niet-edaterende antihistaminica) die verkrijgbaar zijn in producten zonder recept, zijn onder meer loratadine, cetirizine en fexofenadine.1 Antihistaminica van de tweede generatie worden veel gebruikt en hebben de voorkeur omdat ze doorgaans geen significante slaperigheid veroorzaken en snel worden geabsorbeerd na orale toediening, waarbij de piekplasmaconcentraties na 1 tot 3 uur optreden.1

Decongestiva

Omdat AR-patiënten vaak last hebben van neusverstopping, kiezen sommige patiënten ervoor om decongestiva zonder recept te gebruiken, zoals pseudo-efedrine en fenylefrine in combinatie met antihistaminica.1 Deze middelen zijn geïndiceerd voor tijdelijke verlichting van verstopte neus en buis van eustachius, evenals hoest die gepaard gaat met postnasaal infuus.1 Slapeloosheid, nervositeit en tachycardie zijn voorbeelden van de meest voorkomende bijwerkingen van orale decongestiva. Ze kunnen ook medische aandoeningen verergeren die gevoelig zijn voor adrenerge stimulatie, zoals hypertensie, diabetes, coronaire hartziekte, prostaathypertrofie en verhoogde intraoculaire druk.1

Omdat het gebruik van topische decongestiva gedurende meer dan 3 tot 5 dagen kan leiden tot rhinitis medicamentosa (rebound congestie), moeten patiënten worden geadviseerd om deze producten niet langer dan de aanbevolen tijdsduur te gebruiken.1 Omdat sommige combinatie-allergiemedicijnen een antihistaminicum en een decongestivum bevatten, moeten patiënten worden geadviseerd om alleen combinatieproducten te gebruiken wanneer dit gerechtvaardigd is, om onnodig medicijngebruik te vermijden. Apothekers bevinden zich in een kritieke positie om personen te identificeren die het risico lopen op interacties tussen geneesmiddelen of die contra-indicaties hebben voor het gebruik van antihistaminica en decongestiva.

Cromolyn-natrium

De neusspray cromolyn-natrium is goedgekeurd voor patiënten van 5 jaar en ouder en is geïndiceerd voor de preventie en behandeling van symptomen die geassocieerd worden met AR.1 Intranasale cromolyn wordt niet geassocieerd met bekende medicijninteracties.1,10 Cromolyn-natrium moet worden toegediend als 1 spray in elk neusgat 3 tot 6 keer per dag, en de behandeling is effectiever als deze ten minste een week voor het optreden van seizoensgebonden symptomen wordt gestart.1 Symptomatische verlichting treedt gewoonlijk binnen 3 tot 7 dagen op, en de therapie moet ten minste 2 tot 4 weken worden voortgezet om een optimaal effect te bereiken.1 De meest voorkomende bijwerking is niezen, en andere bijwerkingen kunnen een branderig en prikkend gevoel in het neusgebied zijn.1,10

Oculaire allergieën

Als een patiënt last heeft van tranende en jeukende ogen ten gevolge van allergieën, zijn oculaire antihistaminica, zoals feniraminemaleaat en antazolinefosfaat, verkrijgbaar in combinatie met het decongestivum nafazoline.11 De meest voorkomende bijwerkingen van oftalmologische antihistaminica zijn branderigheid, prikken en ongemak bij het inbrengen.11

Ketotifen 0,025% is het enige oftalmologische antihistamineproduct zonder recept op de markt voor de verlichting van oogjeuk zonder gebruik van een decongestivum.12,13 Ketotifen is geclassificeerd als een niet-competitieve histamine1-receptorantagonist en mestcelstabilisator die het vrijkomen van mediatoren remt uit cellen die betrokken zijn bij overgevoeligheidsreacties en is goedgekeurd voor gebruik bij patiënten van 3 jaar en ouder voor tijdelijke verlichting van jeukende ogen als gevolg van blootstelling aan ragweed, pollen, gras, dierenhaar en huidschilfers.12,13 De aanbevolen dosering is 1 druppel die elke 8 tot 12 uur, maar niet meer dan tweemaal daags, in het (de) aangetaste oog (ogen) wordt aangebracht.12,13 Het is geclassificeerd als zwangerschapscategorie C.11 Vaak voorkomende bijwerkingen zijn hoofdpijn, droge ogen en rhinitis.12,13 Ketotifen is niet geïndiceerd voor de behandeling van contactlensgerelateerde ontstekingen, en personen die contactlenzen dragen moeten worden geïnstrueerd ten minste 10 minuten te wachten met het inbrengen van hun lenzen na instillatie van ketotifen.12,13

Patient Counseling

Tijdens de counseling moeten patiënten altijd worden geadviseerd zich te houden aan de aanwijzingen en aanbevolen doseringen van de fabrikant en zich bewust te zijn van mogelijke bijwerkingen (tabel 2). Patiënten die na zelfbehandeling geen verlichting ondervinden, moet worden geadviseerd hun huisarts om een nadere medische evaluatie te vragen om andere behandelingsmogelijkheden te bespreken. Naast het verstrekken van geneesmiddeleninformatie aan patiënten, kunnen apothekers verschillende niet-farmacologische maatregelen suggereren, zoals het gebruik van nasale zoutoplossingen om neusirritatie en -droogheid te verlichten of het gebruik van niet-medicamenteuze neusstrips om congestie te helpen verlichten.3,4

Tabel 2: Tips voor patiëntenbegeleiding

• De therapietrouw van de patiënt is van vitaal belang om de symptomen onder controle te houden, dus is het belangrijk om zich te houden aan de aanbevolen dosering van het gekozen product.
• Raadpleeg altijd uw primaire zorgverlener over behandelingsopties als de allergiesymptomen terugkeren of verergeren.
• Om symptomen te voorkomen of onder controle te houden, moet u allergiemedicijnen innemen zodra de symptomen beginnen of vóór blootstelling aan een bekend allergeen.
• Voordat een niet-receptplichtig product voor allergische rhinitis wordt gebruikt, dienen zwangere of zogende vrouwen, patiënten met reeds bestaande medische aandoeningen (bijv. hypertensie, diabetes, verhoogde intraoculaire druk, chronische bronchitis, prostaathypertrofie), of personen die andere geneesmiddelen gebruiken (bijv. monoamine-oxidaseremmers, depressiva voor het centrale zenuwstelsel) advies in te winnen bij hun primaire zorgverlener.

• In verband met mogelijke sederende effecten, dienen patiënten het gebruik van alcohol te vermijden bij het gebruik van antihistaminica.
• Voor milieubeheersing om allergiesymptomen te verminderen, was beddengoed elke week in heet water, stofzuig tapijten en stoffering regelmatig, gebruik allergiehoezen op kussens en matrassen, handhaaf een relatieve vochtigheidsgraad van 40% tot 50% in huis om schimmel te verminderen, houd ramen van auto en huis gesloten (vooral wanneer pollen en schimmel niveaus verhoogd zijn), en controleer routinematig pollen en schimmeltellingen in de lokale omgeving.
• Wanneer mogelijk, plan buitenactiviteiten op tijdstippen van de dag die niet tijdens de piekproductie van pollen, die optreedt tussen 5:00 uur en 10:00 uur.

Opgenomen van referenties 1 en 14-16.

Ms. Terrie is een klinische apotheek schrijver gevestigd in Haymarket, Virginia.

• Scolaro K. Aandoeningen gerelateerd aan verkoudheid en allergie. In: Krinsky D, Berardi R, Ferreri S, et al, eds. Handbook of Nonprescription Drugs. 17th ed. Washington, DC: American Pharmacists Association; 2012.
• Allergische rhinitis (hooikoorts). American Academy of Allergy, Asthma & Immunologie website. www.acaai.org/public/advice/rhin.htm. Accessed March 3, 2014.
• Lambert M. Praktijkparameters voor het beheer van allergische rhinitis. Am Fam Physician. 2009;80(1).
• Allergische rhinitis. Medline Plus website. www.nlm.nih.gov/medlineplus/ency/article/000813.htm. Accessed March 3, 2014.
• Rhinitis. American Academy of Allergy, Asthma & Immunologie website. www.aaaai.org/conditions-and-treatments/allergies/rhinitis.aspx. Accessed March 3, 2014.
• Sheikh J, Najib U. Rhinitis, allergisch. eMedicine website. http://emedicine.medscape.com/article/134825-overview. Accessed March 3, 2014.
• Nasacort allergiespray gaat OTC. Medpage Today website. www.medpagetoday.com/AllergyImmunology/Allergy/42235. Accessed March 3, 2014.
• Nasacort Allergy 24HR. Chattem website. http://nasacort.com. Accessed March 5, 2014.
• McNeil voegt Zyrtec Dissolve Tabs toe aan bestverkopend allergiemerk. Drug Store News website. http://drugstorenews.com/article/mcneil-adds-zyrtec-dissolve-tabs-best-selling-allergy-medicine. Accessed March 6, 2014.
• NasalCrom. Prestige Brands website. http://nasalcrom.com. Accessed March 1, 2014.
• Fiscella R, Jensen M. Oogheelkundige aandoeningen. In: Krinsky D, Berardi R, Ferreri S, et al, eds. Handbook of Nonprescription Drugs. 17th ed. Washington, DC: American Pharmacists Association; 2012.
• Zaditor. Novartis website. www.zaditor.com/info/answers/drug-facts.shtml. Accessed March 2, 2014.
• Alaway. Bausch & Lomb website. http://alaway.com/index.html. Geraadpleegd op 1 maart 2014.
• Claritin. MSD Consumer Care website. www.claritin.com/claritin/en/manage/tips.jspa. Accessed March 1, 2014.
• Alavert. Pfizer website. www.alavert.com/allergy_info.asp. Accessed March 1, 2014.
• Allergische rhinitis. United States National Library of Medicine website. www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmedhealth/PMH0001816/. Accessed March 1, 2014.