Barbaros Hayreddin Pasa: een bron van inspiratie voor de Turkse zeemacht
Bekend als de leeuw van de Middellandse Zee, toonde Barbaros Hayreddin Pasa een opmerkelijk zeemanschap als de grote admiraal van de Ottomaanse zeemacht in het begin van de 16e eeuw.
Onder Hayreddin Pasa’s toezicht nam de Ottomaanse zeemacht met vele malen toe, en daarmee ook de zeeveroveringen.
Snel vooruit naar de 21e eeuw, Hayreddin Pasa dwingt nog steeds een immens respect af in Turkije, zozeer zelfs dat tijdens de Blauwe Vaderland marineoefening in 2019, Turkse oorlogsschepen een groet brachten aan zijn graf, het Graf van Barbaros, door drie keer de misthoorn te laten klinken terwijl ze voor de kust van de wijk Besiktas in Istanbul voeren.
Vóór de marine-oefening was de tombe een halve dag per week open voor bezoekers. Nu is het vijf dagen per week open, een verandering in de tijden die laat zien hoe sterk Hayreddin Pasa een inspiratiebron is geweest in het moderne Turkse leven.
De Turkse regering heeft zelfs haar belangrijkste zeeboorschepen vernoemd naar Barbaros Hayreddin Pasa en andere legendarische Ottomaanse figuren: Fatih, Yavuz en Kanuni.
Nu Turkije onlangs een grote gasreserve in de Zwarte Zee heeft ontdekt, hebben historische iconen als Hayreddin Pasa, die van de Osmanen een grote zeemacht op het wereldtoneel maakte, opnieuw de nieuwsgierigheid gewekt van gewone Turken die meer willen weten over de gevierde admiraal.
Geboren op het eiland Lesbos in het huidige Griekenland, in 1478, was Hayreddin Pasa’s echte naam Khizr of Khidr. Hij kreeg de bijnaam “Barbarossa” vanwege zijn rode baard. De Osmaanse sultan Selim I gaf hem de erenaam ‘Hayreddin’, wat ‘beste van het geloof’ betekent.
Bij zijn dood in 1546 kondigde het Osmaanse Rijk aan: “de leider van de zee is dood”.
Als jongste van vier broers begon hij met handelsactiviteiten tussen Lesbos, Thessaloniki en Euboea van het huidige Griekenland met een schip dat hij had gebouwd.
Zijn broer stond bekend als Baba Oruc (Oruc de vader) omdat hij moslimvluchtelingen hielp die op de vlucht waren voor de christelijke kruisvaarders in Andalus. Hij bracht ze met zijn vloot naar Noord-Afrika.
Hayreddin Pasa was als jongeling slim en pienter, al had hij de neiging zijn tijdgenoten te bespotten. Toen hij jong was, stond hij bekend om zijn vurige retoriek. Hij was moedig maar voorzichtig. Hij was wilskrachtig, maar met een aangeboren vechtinstinct.
Na zijn successen in de Middellandse Zee als bevelhebber van zijn vloot, zorgde hij ervoor dat hij investeerde in zijn ondergeschikten door hen op te voeden en respectvol te behandelen. Hij was alom geliefd en gerespecteerd door de zeeliedengemeenschap.
Hij was meertalig en sprak alle belangrijke mediterrane talen, zoals Grieks, Arabisch, Spaans, Italiaans en Frans.
Nadat hij zijn broer Oruc uit de gevangenis van de Ridders van Rhodos had gered, verklaarden de broers en zussen zich loyaal aan de Ottomaanse prins Sehzade Korkut, die de broer was van Selim I.
In 1504 voerden Hayreddin en zijn broer een strijd om de zeemacht tegen Spanje, Genua en Frankrijk in de Middellandse Zee. Zij kwamen uiteindelijk als overwinnaars uit de strijd.
De gebroeders Barbarossa vielen vervolgens Algiers aan en namen het land in 1516 over van de Spaanse staat. Hij bood het veroverde land aan Selim I aan en Algerije werd een deel van de Ottomaanse staat.
Hayreddin Pasa behield de veiligheid van de zeeroutes door een einde te maken aan de Venetiaanse hegemonie in het oostelijk deel van de Middellandse Zee en de Egeïsche Zee.
Ondanks dat sommige bronnen de gebroeders Barbarossa voormalige kapers van de Middellandse Zee noemen, vertelde een geschiedenisprofessor aan de Universiteit van Istanbul, Idris Bostan, eerder aan Anadolu Agency dat Barbaros een admiraal was die de marine harmoniseerde.
Hij was ervaren als een architect en ingenieur van een schip. Er zijn pogingen om hem te onderschatten door hem een ‘piraat’ te noemen, zei Bostan, maar dergelijke beweringen stroken niet met de authentieke Ottomaanse geschiedenis.
De professor voegde er ook aan toe dat Barbaros deelnam aan vele operaties in de Middellandse Zee. Hij kende alle schepen van de Middellandse Zee omdat hij ze af en toe aan de kust van Algerije zag, ze onderzocht en ze aan zijn strijdkrachten verbond.
Na de dood van Selim I werd zijn zoon Suleiman (de “Wetgever” voor de Turken en de “Magnifieke” voor de Europeanen) gekroond tot sultan van het uitgestrekte rijk. Suleiman benoemde Hayreddin Pasa tot hoofd-admiraal van het rijk. Op een bepaald moment in de 16e eeuw, zeggen historici, was hij de machtigste zeeheer, die zowel angst als respect afdwong bij zowel vrienden als vijanden.
In ongeveer twee decennia breidde hij zijn invloed uit in Noord-Afrika, de Middellandse Zee en het oostelijk deel van de Atlantische Oceaan. Hij had zowel vloten van kapers als een landleger. Hij viel de kust van Zuid-Europa aan en legde beslag op Spaanse schepen die met goud uit Amerika kwamen.
Naar aanleiding van de opkomende macht van het Ottomaanse Rijk in de Middellandse Zee, die op het punt stond een ‘Ottomaans meer’ te worden, organiseerde paus Paulus III in 1538 een zeekruistocht tegen de Ottomaanse top-admiraal.
De zeekruistocht van de paus werd geleid door Andrea Doria, die een Genuees staatsman was. Doria leidde de vloot van bijna 250 galeien, terwijl de marine van Hayreddin Pasa slechts 122 man telde.
In de oorlog van 28 september 1538, in Preveza, bracht de Ottomaanse marine – onder bevel van Hayreddin Pasa – tien schepen van de Christelijke alliantie tot zinken en nam er meer dan dertig gevangen zonder ook maar één schip te verliezen. Bijna drieduizend soldaten van de Christelijke alliantie werden gevangen genomen waar de Ottomaanse marine 400 van haar soldaten verloor.
Dankzij Hayreddin Pasa’s overwinning op de door paus Paulus III opgerichte alliantie, werd de Ottomaanse suprematie in het centrale en oostelijke Middellandse Zeegebied mogelijk gemaakt en uitgebreid in de daaropvolgende jaren.
Na de enorme overwinning ging hij naar Istanbul en werd ontvangen door Suleiman de Magnifieke in het Topkapi Paleis waar hij werd bevorderd tot Kaptan-i-Derya (opperadmiraal) van de Ottomaanse marine, en beylerbeyi (gouverneur der gouverneurs) van Ottomaans Noord-Afrika.
Hij kreeg ook het gouverneurschap van Rhodos. Hayreddin Pasa veroverde ook Tunis en Tripoli.
Hij opende marinescholen en zijn onderricht begeleidde vele Ottomaanse zeelieden en commandanten – dit zelfs eeuwen na zijn overlijden en na zijn dood op 4 juli 1546, in Besiktas, Istanbul. Veel onderwijs- en culturele instellingen, wijken, straten en moskeeën werden naar hem vernoemd.
Zijn graftombe bevindt zich in de wijk Besiktas in Istanbul, waar een majestueus standbeeld voor de tombe staat.