Categorische imperatief
Categorische imperatief, in de ethiek van de 18e-eeuwse Duitse filosoof Immanuel Kant, grondlegger van de kritische filosofie, een gedragsregel die onvoorwaardelijk of absoluut is voor alle agenten, en waarvan de geldigheid of aanspraak niet afhangt van enig verlangen of doel. “Gij zult niet stelen’, bijvoorbeeld, is categorisch, in tegenstelling tot de hypothetische imperatieven die met begeerte worden geassocieerd, zoals ‘Steel niet als je populair wilt zijn’. Voor Kant was er slechts één categorische imperatief op moreel gebied, die hij op twee manieren formuleerde. “Handel alleen volgens die stelregel waardoor je tegelijkertijd kunt willen dat hij een universele wet wordt” is een zuiver formele of logische uitspraak en drukt eerder de voorwaarde uit van de rationaliteit van het gedrag dan die van de moraliteit ervan, die wordt uitgedrukt in een andere Kantiaanse formule: “Handel zo, dat je de mensheid, in jezelf of in een ander, altijd als doel behandelt en nooit alleen als middel.” Voor een verdere bespreking van de rol van de categorische imperatief in Kants moraalfilosofie, zie Immanuel Kant: De Kritiek van de Praktische Rede en Ethiek: De continentale traditie van Spinoza tot Nietzsche: Kant.
>