Cheetah feiten voor kinderen
|
Snelle feiten voor kinderen
Cheetah Temporele bereik: Laat Plioceen tot Recent
|
|
|---|---|
 |
|
| Conservatiestatus | |
 Vulnerable (IUCN 3.1) |
|
| Wetenschappelijke classificatie | |
| Koninkrijk: | |
| Klasse: | |
| Order: | |
| Familie: | |
| Subfamilie: | |
| Genus: |
Acinonyx
|
| Binomiale naam | |
| Acinonyx jubatus | |
 |
|
| Het verspreidingsgebied van de cheetah | |
Een cheetah (Acinonyx jubatus) is een grote kat die in Afrika leeft. Ze zijn gebouwd voor snelheid, met een zweepachtige ruggengraat, lange poten en een lange staart die fungeert als roer voor plotselinge bochten. Jachtluipaarden zijn ’s werelds snelste landdieren en kunnen hun prooi 270 meter (bijna een zesde van een mijl) achtervolgen met een snelheid van 114 kilometer (bijna 71 mijl per uur) per uur. Zowel het mannetje als het vrouwtje van de soort worden “cheetahs” genoemd, in tegenstelling tot andere dieren. Cheeta’s kunnen over het algemeen tot 7 jaar oud worden.
Uiterlijk
Cheetahs zijn tamelijk hondachtige, middelgrote gevlekte katten met lange poten en slanke, maar gespierde lichamen. Ze hebben een witte buik, en een donkere streep die op een traan lijkt aan beide kanten van hun gezicht, cheeta’s hebben ronde donkere vlekken op hun vacht. Volwassen cheeta’s wegen 40 tot 65 kg en zijn ongeveer 112 tot 135 cm lang.
Hun lange staart zorgt voor hun evenwicht. Ze hebben een grote borst, een smalle taille, en krachtige spieren in hun achterpoten. Ze hebben een kleine kop en snuit, grote neusgaten voor een betere zuurstofopname, en kleine, ronde oren. Dit alles maakt het jachtluipaard zeer gestroomlijnd en aerodynamisch als hij rent. Cheeta’s brullen niet, maar zij maken een aantal geluiden, waarvan vele lijken op vogelgetjilp, dat op een afstand van een mijl kan worden gehoord. Afgezien van poema’s zijn cheeta’s de enige grote katten die spinnen.
Cheeta’s hebben een hoge concentratie zenuwcellen, gerangschikt in een band in het centrum van de ogen. Deze rangschikking, die “visuele streep” wordt genoemd, verbetert de scherpte van het gezichtsvermogen aanzienlijk.
Gedrag
Cheeta’s zijn overdag actief (voornamelijk overdag), terwijl luipaarden, tijgers en leeuwen nachtdieren zijn (voornamelijk ’s nachts actief); de dagactiviteit maakt een betere observatie en bewaking van het dier mogelijk. De jacht is de belangrijkste activiteit gedurende de dag; pieken worden waargenomen tijdens de dageraad en de schemering, hetgeen wijst op crepusculaire neigingen. Na de schemering rusten de groepen op open plekken met gras, hoewel de mannetjes en de jonge dieren ’s nachts vaak rondzwerven. Het jachtluipaard is een waakzaam dier; individuen inspecteren vaak hun omgeving op observatiepunten zoals hoogtes. Zelfs tijdens het rusten houden ze om beurten de wacht.
Cheetahs vertonen tijdens gevechten, de jacht of zelfverdediging verschillende uiterlijke kenmerken. Voorafgaand aan een sprint houdt het jachtluipaard zijn kop omlaag, met agressie op zijn gezicht, en nadert het doelwit in een stijve tred. De agressieve uitdrukking blijft gehandhaafd tijdens de sprint. Om zichzelf of zijn prooi te verdedigen, zal een jachtluipaard zijn lichaam laag bij de grond houden, en een snauw produceren met zijn bek wijd open, de ogen dreigend voor zich uit starend en de oren naar achteren gevouwen. Dit kan gepaard gaan met kreunen, sissen en grommen. In ernstiger gevallen wordt met de poten op de grond geslagen.
Habitat
Heden ten dage komen de meeste cheetahs voor in Afrika ten zuiden van de Sahara, hoewel er in Iran nog een paar in Azië worden gezien. In het verleden kwamen ze in heel Noord-India en Iran voor. Ze leven het liefst in halfwoestijnen, savannes, prairies en dicht struikgewas. Omdat ze voor hun jacht afhankelijk zijn van snelheid, vermijden ze dichte bossen. Om te voorkomen dat het jachtluipaard op de lijst van bedreigde diersoorten komt te staan, moeten er inspanningen worden geleverd om de soort in stand te houden.
In India zijn de bossen waarin veel jachtluipaarden leven niet beveiligd en kunnen ze de bossen verlaten en naar steden of dorpen trekken. In de laatste 2-3 jaar zijn cheetahs in deze stedelijke gebieden aangetroffen.
Ze zijn goed aangepast aan het leven in dorre omgevingen. In de Kalahari woestijn leggen ze naar schatting gemiddeld 82 km af tussen het drinken van water.
Dieet
Cheetahs zijn overdag actief, en jagen in de vroege ochtend of late avond. Cheeta’s eten vooral zoogdieren zoals gazellen, impala’s, gnoe-kalfjes en hazen. Mannelijke cheeta’s, die groter en zwaarder zijn dan de vrouwtjes, kunnen op grotere prooien jagen.
Cheeta’s besluipen hun prooi tot ze binnen ongeveer dertig meter zijn, en zetten dan de achtervolging in. Jachtluipaarden vangen hun prooi door deze tijdens de achtervolging te laten struikelen; het jachtluipaard kan zijn sterke dauwklauw gebruiken om de prooi uit zijn evenwicht te brengen. De achtervolging is meestal in minder dan een minuut voorbij, en als het jachtluipaard zijn prooi niet snel vangt, zal hij het vaak opgeven in plaats van energie te verspillen. Dit komt omdat jachtluipaarden veel energie verbruiken wanneer ze met zo’n hoge snelheid op een prooi jagen. Door de bouw van hun poten zijn het zeer snelle lopers en ongeveer de helft van de achtervolgingen is succesvol. Na op volle snelheid te hebben gerend, moet een jachtluipaard minstens 15 minuten rusten voordat hij weer gaat rennen.
De prooi wordt dan naar een schaduwrijke plaats gebracht; het jachtluipaard, zeer uitgeput na de achtervolging, rust naast de prooi en hijgt zwaar gedurende bijna vijf tot 55 minuten. Groepen cheeta’s verorberen de prooi vreedzaam, hoewel licht gegrom kan worden waargenomen. Cheetahs die niet bij de jacht betrokken zijn, beginnen onmiddellijk te eten. Cheetahs kunnen grote hoeveelheden voedsel verorberen.
Cheetahs moeten hun vangst snel opeten of het risico lopen hun voedsel te verliezen aan andere sterkere roofdieren zoals leeuwen of hyena’s. Zij zullen gewoonlijk niet met een groter dier over voedsel vechten omdat het riskeren van een verwonding een zekere verhongering zou betekenen. Cheetahs eten gewoonlijk niet de huid of de beenderen van hun prooi.
Omwille van zijn dapperheid in de jacht, werd de cheetah in het verleden getemd en gebruikt om wild te doden tijdens de jacht.
Reproductie
Drachtige wijfjes baren na drie maanden zwangerschap ongeveer 3 tot 5 welpen. Het duurt twee jaar voordat de welpen klaar zijn voor een zelfstandig leven onder toezicht van de moeder. Ze moeten leren hoe ze een prooi moeten vangen, en dat kost tijd. De jongen zijn kwetsbaar voor grotere roofdieren: vooral leeuwen proberen jachtluipaarden te doden.
De levensduur van wilde jachtluipaarden is 14 tot 15 jaar voor vrouwtjes, mannetjes leven over het algemeen zo lang als 10 jaar.
Status en bedreigingen
De cheetah is door de IUCN als Kwetsbaar geclassificeerd, hij wordt bedreigd door habitatverlies door agrarische en industriële uitbreiding; bovendien heeft de soort blijkbaar een groot gebied nodig om in te leven, zoals blijkt uit de lage populatiedichtheden. Hij lijkt minder goed in staat te zijn tot coëxistentie met de mens dan het luipaard. Menselijke inmenging verstoort de jacht en de voedselvoorziening van het jachtluipaard. Aangezien 76% van zijn verspreidingsgebied uit onbeschermd land bestaat, is het jachtluipaard vaak het doelwit van boeren en veehouders die hun vee trachten te beschermen. Het is echter niet bekend dat cheetah’s op vee jagen.
Game jagers kunnen ook proberen om cheetah’s kwaad te doen, omdat zij hen waardevolle wildvangst ontnemen. Roadkill is een andere bedreiging, vooral in gebieden waar wegen zijn aangelegd in de buurt van natuurlijke habitat of beschermde gebieden.
In 2016 werd geschat dat er nog slechts 7.100 cheeta’s in het wild over zijn, en simulatiemodellen suggereerden dat ze met uitsterven worden bedreigd.
Afbeeldingen voor kinderen
-
Koning-cheeta
-
Cheeta-portret dat het zwarte “traansteken” toont dat van de ooghoek langs de zijkant van de neus loopt
-
Nauw zicht van een cheetah
-
De schedel van het jachtluipaard is relatief kort
-
Cheeta’s rusten in de schaduw
-
Het mannetje markeert zijn territorium
-
Cheetahs die elkaar verzorgen
-
Tanzaniaans jachtluipaard in achtervolging van een Thomson’s gazelle
-
Cheeta’s gebruiken hun vleesetende tanden om het vlees te verscheuren
-
Een cheeta welp
-
Cheeta’s bewonen savannen
-
Sudan cheetah in Chester Zoo
-
Atlantische cheeta in het noordoosten van Iran
-
Een hiëroglief uit Deir el-Bahari waarop aangelijnde cheeta’s (“panters”)
-
Giuliano de’ Medici afgebeeld met een cheeta achter zich te paard. Schilderij van Benozzo Gozzoli
-
Aziatische cheetah
-
Zuid-Afrikaanse cheetah
-
Sudan cheetah
-
Tanzaniaanse cheetah