De aspergedoodfetisj van de agaveplant
De charismatische megaflora plant zich maar één keer voort en sterft.
Je weet nooit wanneer je een reusachtige aspergespeer uit je hart laat ontspruiten. Dat is wat agaveplanten besluiten te doen – uit het niets – nadat ze vijftien of twintig jaar rustig in je tuin hebben gezeten. In Austin, Texas, zijn agaveplanten een statisch detail in het landschap – je vindt ze voor je favoriete middenklasse Mexicaans restaurant, ingeklemd in een middengeleider tussen een Bed Bath & Beyond en een Whataburger, verzorgd tot oversized ananassen in oma’s gazons. Ik heb er twee in mijn tuin en realiseerde het me niet eens totdat er een me in mijn been prikte.
De agave, hoe mooi ook, kan je in een gevoel van zelfgenoegzaamheid sussen. Op een dag loop je langs de agave die als een dronkaard tegen je brievenbus is gezakt, en hij zwaait met een aspergespeer ter grootte van een telefoon poll naar de hemel. Ik ben niet metaforisch over de Europese kolonisatie in Amerika of zo met dit asperge ding. Het ziet eruit als een aspergespeer, zo dik als een boomstam, die je in een boerderij-restaurant voor goden zou kunnen serveren – die uit het midden van een luie agave steekt. Je zegt hardop: “Dat is raar.” En de man die in een camper op de oprit van je buren woont, vertelt je: “Wist je dat agaves familie zijn van de asperge?”
Agave (geslacht Agave) is een soort van 200 planten in de Asparagaceae-familie. Inheems in Mexico, het zuidwesten van de VS, en het Caribisch gebied. De meest populaire soort agave is het meest bekend voor zijn gebruik in de productie van tequila, mezcal, en agave nectar (een zoetstof). De eeuwplant, of maguey, soort agave is het meest bekend als landschapsdecoratie. De leerachtige bladeren van de agave onderscheiden zich door hun stekelige stekels. Agaven groeien in een symmetrische rozetvorm; sommige blijven strak en bolvormig, terwijl andere slapper en logger worden. Onder de juiste omstandigheden kan een agave een doorsnede van wel 20 meter bereiken, ongeveer zo groot als een springkussen. De meeste zijn tevreden met een leven in potten of het versieren van oma’s gazon. Bovendien zijn agaven een massa tegenstrijdigheden.
Nummer één: Een agave is geen cactus.
Vaak verward met een cactus omdat hij stekelig is en in de woestijn leeft, zo zal de redenering zijn, zijn agaven geen cactussen – ze zijn een heel apart soort plant van een andere clade. Net als de aloë – wat ze ook niet zijn – hebben agaven dikke bladeren die dunner worden en een beetje stekelig zijn. Sommige agaves produceren sap dat je kunt gebruiken om pulque te maken – een gefermenteerde, alcoholische drank die een paar millennia ouder is dan tequila. Mayahuel, de Nahuatl godin van de agave, serveerde pulque uit haar 400 borsten. Ze ging een tijdje uit met Quetzalcoatl. Mayahuel was ook geen cactus.
Nummer twee: Agaves liegen over hun leeftijd.
Hoewel ze ook bekend staan als eeuwplanten, leven de meeste agaves slechts vijftien tot dertig jaar. De meningen in het tuincentrum lopen uiteen, maar je kunt het leven van een agave misschien verlengen door de onderste bladeren te snoeien – en alleen de bladeren in de buurt van de top, of het midden van de rozet, te houden. Pas gesnoeide agaves lijken op overmaatse supermarktananassen. Of deze tactiek al dan niet werkt, moet de agave in kwestie zelf uitmaken. Als een agave eenmaal bloemknoppen uit zijn stam heeft laten groeien, is zijn transformatie in een geheel nieuwe plant voltooid – en kun je alleen nog maar helpen de zaken van de plant op orde te krijgen. Wat je ook doet, je kijkt naar een plant die een huiskat of twee zal overleven. Min of meer. Nummer drie: Agaves zijn geen asperges.
De agave maakt deel uit van de aspergefamilie, en toch is het geen asperge. Bijna dood, transformeren agaven tientallen jaren van energie in een enorme asperge dood speer, zo hoog en stevig als een mobiele telefoon toren boom. Met een grote uitbarsting van hoge eigenaardigheid, maakt de agave zijn laatste stand. Net als de agave behoren de gewone tafelasperges tot de plantengroep monocotylen, of eenzaadlobbigen. Zij hebben slechts één zaadblad (zaadlob). Veel mensen hebben veel te zeggen over dit onderwerp. Mijn favoriete definitie komt uit Dave’s Garden:
Een zaadlob is in feite het eerste blad dat uit een zaadje ontspruit. Monocots hebben er een, en dicots hebben er twee. Wat maakt het uit. Sommige planten beginnen hun leven met één blad, en andere hebben er twee. Dat lijkt een te klein verschil om een hele plantenclassificatie op te baseren. Maar ja, we moeten ergens beginnen.
Daar heb je het.
Andere monocots zijn orchideeën, de meeste grassoorten, palmen, lelies en de ananas. Asparagussen zijn lange-afstandsrelaties uit Europa, Afrika en Azië.
Een agave plant zich maar één keer voort, vlak voor hij sterft. Het proces van eenmaal voortplanten – bloeien, zaden zetten – en dan sterven wordt monocarpie genoemd. Gedurende haar hele leven slaat een agave al haar energie op, wachtend op het juiste moment om haar zaden te verspreiden en zich voort te planten. Ze houdt al haar energie vast in haar hart, doorstaat jaren van droogte en tijden van hevige regen – en als het regent in de woestijn, is het alsof alle hemelduivels besloten hebben hun bovengrondse bassins in één keer leeg te gooien. Dan, om redenen van haar eigen, groeit de agave een massieve, bloeiende aspergespeer uit haar hart.
Wanneer de aspergeboom van de agave bloeit, organiseert de agave een bestuivingsseksfeestje. Vleermuizen, mieren, karekieten, kevers en duiven arriveren om agave stuifmeel en zaden te verspreiden. Als hij sterft, valt de aspergespeer van de agave op de grond, en verspreidt zaadjongen in het wilde weg om meer agaveplanten te produceren. Of een Subaru Outback platrijden in een doodlopende straat in South Austin.
Het verwijderen van een dode agave is een enorme pijn. Naast hun stekelige bladeren hebben agaven ook een dicht wortelstelsel. Als je ze laat rotten, worden de blauwgrijze bladeren een onhandelbare stapel wit en kruimelig plantenbederf, alsof een groep bunnicula’s een agavefeestje heeft gehouden. Dode agavehopen lijken ook oude Doritos-zakken aan te trekken. Als een tiener daar voedsel in kan vinden, zoek dan naar de weggegooide resten in het dichtstbijzijnde agave lijk. Bij mij in de buurt ligt een grote dode agave rond een cactus die op het punt staat dood te gaan en ook rond een brievenbus is gewikkeld. Hetzelfde huis zet altijd dozen vol oude karatetrofeeën neer, alsof iemand ze wil meenemen.
Vleermuizen en agaven zouden samen geëvolueerd zijn. Langneus vleermuizen, die een bedreigde soort zijn, doen zich tegoed aan agave nectar. De vleermuizen rollen rond in de stuifmeelkorrels. Als ze wegvliegen om meer voedsel te zoeken, brengen ze nieuw stuifmeel over – wat kruisbestuiving bevordert. Hier volgt een uitleg van Bats Magazine:
Zowel de plant als de vleermuis profiteren van deze relatie, en daarom wordt gezegd dat ze mutualisten zijn. Wetenschappers geloven dat deze associatie het resultaat is van de co-evolutie van vleermuizen en planten en dat de afhankelijkheid zo sterk is dat de planten zich niet zouden kunnen voortplanten zonder de tussenkomst van de vleermuizen, die zouden verhongeren als de planten niet aanwezig waren. Deze relatie is blijkbaar zeer gevoelig voor verstoring.
De produktie van tequila is een van die verstoringen, omdat zij de duurzaamheid van de populaties langneusvleermuizen en agaves in gevaar brengt. Tequila, die wordt gemaakt van het hart van de agave azul, vereist dat agaves worden geoogst voordat ze bloeien. Dus, terwijl de dood van zo vele eeuwplanten in mijn buurt tragisch is, is het ook mooi omdat het een stel langneus vleermuizen van de hongerdood afhoudt.
Het levensweb is een verward iets en heeft overal verbindingen. Voor zover we nu weten, is er geen andere planeet zo rijk aan leven als de onze. Natuurlijk, er kunnen fosforescerende vissen zwemmen in de bevroren zeeën van Europa of tardigrade-achtige beestjes die zich vastklampen aan waterdampgeisers op Ceres. Maar als de aspergedoodspies van de agave ons iets vertelt, dan is het wel dat het leven kort en kostbaar is – tussen alle levende wezens bestaan stille banden – en dat het nooit te laat is om vreemd te doen.