Een skelet met de naam ‘Little Foot’ veroorzaakt grote discussie
Meer dan 20 jaar geleden dook in een Zuid-Afrikaanse grot een skelet op dat ‘Little Foot’ heette. Het bijna complete skelet was een hominide, of lid van de menselijke familie. Nu hebben onderzoekers het grootste deel van het skelet uit zijn stenige omhulsel bevrijd en de fossielen geanalyseerd. En zij zeggen dat de 3,67 miljoen jaar oude Little Foot tot een unieke soort behoorde.
Ronald Clarke en zijn collega’s denken dat Little Foot toebehoorde aan Australopithecus prometheus (Aw-STRAAH-loh-PITH-eh-kus Pro-ME-thee-us). Clarke werkt aan de Universiteit van de Witwatersrand in Johannesburg, Zuid-Afrika. Als paleoantropoloog bestudeert hij gefossiliseerde mensen en onze verwanten. De wetenschappers deelden hun bevindingen in vier papers. Zij plaatsten deze tussen 29 november en 5 december op bioRxiv.org. Wetenschappers hebben gesuggereerd dat de soort A. prometheus zou kunnen bestaan. Maar veel onderzoekers hebben die bewering in twijfel getrokken.
Clarke gelooft echter al meer dan een decennium in die soort. Hij vond de eerste resten van Little Foot in 1994. Zij bevonden zich in een doos met fossielen van een vindplaats genaamd Sterkfontein (STARK-von-tayn). Men begon met het opgraven van de rest van het skelet in 1997.
Vele andere onderzoekers beweren daarentegen dat Little Foot waarschijnlijk tot een andere soort behoorde. Deze hominide staat bekend als Australopithecus africanus. Antropoloog Raymond Dart identificeerde A. africanus voor het eerst in 1924. Hij bestudeerde de schedel van een oud jongetje, het Taung-kind. Sindsdien zijn er honderden A. africanus fossielen in Zuid-Afrikaanse grotten gevonden. Een daarvan is Sterkfontein, waar Little Foot werd gevonden.
Hersenkast is het deel van de schedel waarin de hersenen zitten. En onderzoekers vonden in Makapansgat, een van die andere grotten, een gedeeltelijke hersenkast waarvan Dart dacht dat die van een andere soort was. In 1948, noemde Dart deze andere soort A. prometheus. Maar Dart veranderde van gedachten na 1955. In plaats daarvan zei hij dat het hersenvlies en een ander fossiel in Makapansgat tot A. africanus behoorden. Er was toch geen A. prometheus, concludeerde hij.
Clarke en zijn collega’s willen de verworpen soort terugbrengen. Zij zeggen dat het kenmerkende skelet van Little Foot, een volwassen vrouwtje dat voor tenminste 90 procent compleet is, daarvoor het solide bewijs is. Clark zegt: “Little Foot past gemakkelijk in A. prometheus.”
De wetenschappers schatten de ouderdom van Little Foot en andere fossielen uit Sterkfontein en Makapansgat. Gebaseerd op deze leeftijden, zegt Clarke dat A. prometheus minstens een miljoen jaar heeft overleefd. En, voegt hij eraan toe, deze soort zou samen met de jongere A. africanus nog minstens een paar honderdduizend jaar hebben geleefd. De nieuwe artikelen zullen verschijnen in een binnenkort verschijnend nummer van het Journal of Human Evolution. Het tijdschrift zal ook verschillende andere nieuwe analyses van het skelet van Little Foot publiceren.
Walking into an argument
Toch blijven de beweringen van het team controversieel. De documenten “maken geen goede zaak” voor een tweede Sterkfontein soort, zegt Bernard Wood. Hij is een paleoantropoloog aan de George Washington Universiteit in Washington, D.C.
Twee andere paleoantropologen zijn het daarmee eens. Het zijn Lee Berger van de Universiteit van de Witwatersrand en John Hawks van de Universiteit van Wisconsin-Madison. Hun commentaar zal worden gepubliceerd in het American Journal of Physical Anthropology. Deze onderzoekers stellen dat Dart gelijk had om zich te ontdoen van A. prometheus. Hij heeft nooit een duidelijk verschil aangetoond tussen die soort en A. africanus, zeggen ze. “Ik sta er open voor, maar ik heb geen gegevens gezien die grote ideeën over Little Foot ondersteunen,” zegt Hawks.
Clarke zegt dat Little Foot schedelkenmerken heeft die hem onderscheiden van A. africanus. Hij en een Witwatersrand collega, Kathleen Kuman, beschrijven deze kenmerken in een nieuwe studie. Zij wijzen op de zijkanten van de hersenen van Little Foot. Ze zijn meer verticaal dan die van de A. africanus. En Little Foot heeft sterk afgesleten tanden, van de voorkant van de mond tot de eerste kiezen. Dat wijst erop dat Little Foot knollen, bladeren en vruchten met taaie huid at, aldus Clarke. A. africanus, daarentegen, at een grotere variëteit aan voedsel, voegt hij eraan toe – voedsel dat zachter was voor de tanden.
Robin Crompton werkt aan de Universiteit van Liverpool in Engeland. Hij is een evolutionair bioloog die een tweede nieuwe studie leidde. Hij vond dat Little Foot mensachtige heupen had. En haar benen waren langer dan haar armen. Dat is ook een mensachtige eigenschap en wijst erop dat Little Foot rechtop liep. Dergelijke kenmerken lijken het meest op een 3,6 miljoen jaar oud skelet, Big Man genoemd. Dat skelet, uit Oost-Afrika, behoorde tot de soort Australopithecus afarensis. De onderzoekers denken dat het vermogen om rechtop te lopen op hetzelfde moment kan zijn geëvolueerd in verschillende delen van Afrika.
Little Foot kon goed lopen maar was ook een goede boomklimmer, zeggen de onderzoekers. Ze kan zich rechtop over boomtakken hebben bewogen terwijl ze met haar armen takken lichtjes vastpakte ter ondersteuning. Dit is vergelijkbaar met de manier waarop orang-oetans zich voortbewegen. Crompton denkt dat deze rechtopstaande beweging door bomen later is geëvolueerd tot volwaardig, tweebenig lopen.
Owen Lovejoy leidde de analyse van het skelet van Big Man. Hij is een paleoantropoloog aan de Kent State University in Ohio. Lovejoy betwijfelt of Little Foot veel over boomtakken heeft gelopen. En hij is het niet eens met Crompton’s idee over hoe rechtop lopen is geëvolueerd. Big Man en Little Foot hadden lichamen gebouwd voor rechtop lopen, denkt hij. En zij zouden op de grond gelopen hebben, niet door bomen.
Lovejoy zegt dat één van de nieuwe artikelen zijn idee ondersteunt. Dat artikel toont aan dat Little Foot als kind van een kleine hoogte viel. Dit veroorzaakte een botbrekende verwonding aan de onderarm. (Clarke was een auteur van die studie.) De verwonding zou het moeilijk gemaakt hebben om in bomen te klimmen. Als Little Foot in staat was tot volwassenheid te overleven met deze verwonding aan de arm, dan moet rechtop lopen bijzonder belangrijk zijn geweest voor haar soort, zegt Lovejoy.
Kleine hersenen
Carol Ward is paleoantropologe aan de Universiteit van Missouri in Columbia. Zij voorspelt dat meer studies van de lichaamsdelen van Little Foot zullen helpen om deze debatten over haar levenswijze op te lossen. Nog een andere nieuwe studie is juist verschenen in het januari Journal of Human Evolution. Zij spitste zich toe op de grootte van de hersenen van Little Foot.
Amélie Beaudet is paleoantropologe aan de Universiteit van Witwatersrand. Zij en haar collega’s maakten gebruik van scantechnieken om met behulp van een computer een 3D-reconstructie, of digitaal afgietsel, van het hersenoppervlak van Little Foot te maken. Vervolgens vergeleken zij dit met soortgelijke digitale afgietsels van 10 andere Zuid-Afrikaanse hominide specimens. Die fossielen waren tussen ruwweg 1,5 miljoen en 3 miljoen jaar oud.
Little Foot had kleine hersenen. Ze hadden slechts een derde van het volume van een moderne volwassen vrouw, zo blijkt uit de nieuwe analyses. In feite leek het brein van Little Foot meer op dat van een chimpansee dan dat van enig andere Zuidafrikaanse hominide. Dat is niet verwonderlijk, voegen de onderzoekers eraan toe: Little Foot is ook de oudst bekende Zuid-Afrikaanse hominide.
