Hawaii Verhalen
Hawaii is beroemd voor het versieren van bezoekers met lei* bij hun aankomst op de luchthaven. Maar het delen en dragen van lei begon lang voordat de eerste Bellanca Pacemaker met één motor en zes stoelen uit 1929 van Hawaiian Airlines commerciële vluchten op Hawaii uitvoerde.
Lei markeert zowat elke gelegenheid in Hawaii, van geboorte tot dood, bij begroeting en afscheid, ter ere en viering. Verjaardagen. Bruiloften. Verjaardagen. Afstuderen. Eerste afspraakjes. Nieuwjaarsdag. Je vindt ook lei gegeven aan gastvrouwen van diners, overwinnaars van kanowedstrijden, en aan familieleden bij de viering van het leven van een overledene. Lei’s zijn passend in huis, op het strand, op kantoor. Noem maar op. En vooral natuurlijk op Lei Dag.
Volgens The Hawaiian Lei van Ronn Ronck is Lei Dag, dat elke eerste mei wordt gehouden, ontstaan toen dichter Don Blanding voorstelde om een nieuwe feestdag in te voeren rond de Hawaïaanse gewoonte om lei’s te maken en te dragen. En zo ontstond op 1 mei 1928 de eerste “May Day is Lei Day”, ongeveer op hetzelfde moment dat het eerste vliegtuig van Hawaiian Airlines werd gebouwd. Het evenement is uitgegroeid tot een populaire viering met parades en muziek en het maken van lei wedstrijden over de hele staat.
Alles wat kan worden omringd is geschikt voor een lei – nek, handen en enkels, evenals de kruin van het hoofd en een hoed.
De lei’s die je op deze evenementen vindt, zijn divers. Van een lei gemaakt van een enkele bloemsoort tot een waarin tal van verschillende elementen zijn verwerkt. Want het blijkt dat je van zowat alles een lei kunt maken. Bloemen. Veren. Vruchten. Bladeren. Schelpen. Zaden. Zeewier. Stokjes. Noten. Vroeger zelfs de botten en tanden van bepaalde dieren. Vandaag de dag, op carnavals, beurzen, en verjaardagsfeestjes, vindt u lei gemaakt van snoep, geld, en / of miniatuur whisky flessen.
Wanneer je erover nadenkt, is een lei als iemands armen om je heen geslagen in een knuffel.
Maar, misschien, nergens is lei meer ingebed in de Hawaiiaanse cultuur dan wanneer het gaat om hula, de dans waarvoor Hawaii wereldwijd bekend is.
“Ik vraag me af of mensen echt begrijpen hoe belangrijk lei is voor hula,” zegt Puni Patrick. Puni geeft hula-les in het Kauai-museum op Kauai. “Hula kan zo verschillend zijn van halau (school), tot halau over de eilanden, maar één ding dat ons verbindt is ons geloof in het belang van het dragen van lei.”
Om haar punt te maken, haalt ze een specifiek protocol in hula aan. “Wanneer we een voorstelling hebben, koppelen we ons aan een hoelazuster en helpen we elkaar om onze lei vast te binden,” zegt ze en er is een specifieke oli, gezang, dat tijdens het proces wordt gezegd. “Door dat te doen, geven we onze steun en mana, energie, en verbinden we ons met onze hoelazuster. Het is een groot deel van de voorbereiding op een optreden.”
Dit brengt ons bij de diepere boodschap achter lei, zoals beschreven in deze prachtige metafoor voorgesteld door Puni. “Als je erover nadenkt,” zegt Puni, “is een lei als de armen van iemand die zich in een omhelzing om je heen slaan.”
En daarom wordt het als de juiste etiquette beschouwd om nooit een lei te weigeren of deze onmiddellijk te verwijderen, omdat dit de stroom van het geschenk stopt.
In de hula is niet zomaar elke lei goed. De stijl en materialen van de lei worden zorgvuldig gekozen, afhankelijk van vele factoren.
“Zo, neem Gabby Pahinui’s versie van “Hi`ilawe.” Het gaat over een liefdesaffaire bij een waterval op Hawaii Island,” zegt Puni. “Als ik dat lied zou dansen, zou ik een lei van ohi lehua dragen, omdat die bloem goed bekend is op het eiland Hawaii, de kenmerkende kleur van het eiland is rood, net als de bloem, en mij is geleerd dat de lehua als vrouwelijk wordt beschouwd.”
Ook zou het volkomen gepast zijn om lei van pikake te dragen voor een lied geschreven door Robert Cazimero, omdat zijn liefde voor de jasmijnbloem goed bekend is. “In dit geval eer je de persoon die het lied heeft geschreven of die het lied beroemd heeft gemaakt,” zegt Puni.
In de meer traditionele hula, bekend als kahiko, is het belangrijk om Laka te eren, bekend als de godin van de hula, maar ook het bos. Daarom staan veel traditionele bosplanten bekend als de belichaming van Laka’s geest – dit staat bekend als kinolau – zoals de `a`ali`i struik (Dodonaea spp.), de lama boom (Diospyros sandwicensis), en de maile wijnstok (Alyxia oliviformis).
Men gelooft dat door het aantrekken van lei gemaakt van Laka’s kinolau, een danser de energie van de godin kanaliseert. “Je wordt Laka,” zegt Puni, “en door haar lei te dragen, beloof je haar poëzie te dansen.”
Er komt meer kijken bij het maken van lei’s dan alleen de keuze van de materialen. De stijl van het maken van de lei is net zo belangrijk. Puni zegt dat de meer traditionele methodes pili, wikkelen, en haku, vlechten, zijn. Deze stijl wordt gebruikt voor hula kahiko; terwijl voor hula `auana, moderne hula, naald en draad kan worden gebruikt. Deze stijl van lei maken staat bekend als kui. “De stijl vertegenwoordigt het tijdperk waarin het lied en de dans werden gecomponeerd.”
Voor degenen die lei maken voor een geliefde die op de luchthaven aankomt, een hula-optreden, of de vele wedstrijden die op Lei Dag plaatsvinden – de inspanning om de nodige materialen te verzamelen kan dagenlange zwerftochten door het bos vergen. Sommige lei-makers nemen hun toevlucht tot het kweken van leiplanten in hun eigen tuin en het verzorgen van de bossen. Puni en haar hula-zusters “doen vrijwilligerswerk met Hui O Laka , om te helpen invasieve soorten te verwijderen en inheemse soorten te planten.”
Net zo belangrijk als het maken en aantrekken van lei is de behandeling van iemands lei op een dag of wanneer een optreden voorbij is. “Een lei mag nooit in de prullenbak worden gegooid of in een hotelkamer worden achtergelaten als een vuile handdoek,” zegt Puni. Een lei vertegenwoordigt liefde, en liefde wil je niet weggooien. Dat is respectloos.
Het is beter om lei’s terug te brengen naar waar ze vandaan komen. “Ik hang mijn lei aan een boom,” zegt Puni. “Op die manier vallen de bloemblaadjes eraf en voeden de aarde.”
Fragante lei kan op een nachtkastje worden gezet of in een raam laten drogen, waardoor de geur een kamer kan vullen.
Aternatief kun je een lei opnieuw cadeau doen. “Een lei doorgeven aan iemand anders is geweldig,” zegt Puni. “Nu, het heeft mana vermenigvuldigd. Van jou, van de maker en van iemand nieuw, al deze mana wordt toegevoegd. Het is super cool.”
In feite is het geven van lei bijna net zo leuk als het ontvangen, zegt Puni. “Wanneer iemand je een lei geeft, zijn mensen helemaal over het accepteren van het. Het is als een stil compliment. Een die niet kan worden geweigerd.”
Of ze nu worden gedragen voor de hula of worden gegeven als welkom of afscheid, lei’s staan voor één enkel ding: liefde. In de Hawaïaanse cultuur is de lei zo verbonden met het begrip liefde dat hij vaak voorkomt in poëtische spreuken, zoals: E lei kau, e lei ho`oilo i ke aloha. De letterlijke vertaling zou kunnen zijn: “Liefde wordt gedragen als een krans door de zomers en de winters,” maar de echte boodschap is heel eenvoudig: Liefde is eeuwigdurend.
*In het Hawaiiaans is het enkelvoud en meervoud van lei hetzelfde-lei.