Jan Ingenhousz

admin 0 Comments Articles

Jan Ingenhousz

Beroemde biologen

EUGENE M. MCCARTHY, PHD

Ingenhousz
Bibliotheek, Univ. van Leuven
Breda vandaag

Jan Ingenhousz (1730-1799). In Nederland geboren arts, chemicus en plantenfysioloog. Toonde aan dat licht essentieel is voor de ademhaling van planten en dat het gas dat planten bij licht produceren zuurstof is. Hij wordt daarom erkend als de ontdekker van de fotosynthese.

Jan Ingenhousz werd in 1730 geboren in de stad Breda in wat nu het zuiden van Nederland is. Op 16-jarige leeftijd begon hij zijn studie medicijnen aan de universiteit van Leuven, de oudste en meest vooraanstaande universiteit van België. Daar behaalde hij in 1753 zijn MD. Daarna studeerde hij nog twee jaar aan de Universiteit van Leiden, waar hij colleges bijwoonde van Pieter van Musschenbroek, een ervaring die zijn levenslange belangstelling voor elektriciteit aanwakkerde.

Teruggekeerd in Breda in 1755, begon hij zijn praktijk als arts. Hij vestigde zich daar tot het jaar dat zijn vader overleed (1764), maar besloot toen naar Engeland te reizen om de nieuwste technieken op het gebied van pokkenvaccinatie te leren. Bij deze onderneming werd hij bijgestaan door een vriend van zijn familie, Sir John Pringle, destijds President van de Royal Society. Terwijl hij in Engeland was, maakte hij persoonlijk kennis met beroemde persoonlijkheden als Benjamin Franklin, Henry Cavendish en Joseph Priestley.

Ingenhousz werd een vooraanstaand voorstander van variolatie, een vroege methode die werd gebruikt om patiënten te immuniseren tegen pokken (Variola), waarbij patiënten werden geïnoculeerd met pokkenvirus afkomstig van patiënten met een milde vorm van de ziekte. Tijdens een epidemie in Hertfordshire in 1767 paste hij deze methode met succes toe om 700 mensen tegen pokken te immuniseren. Kort daarna verleende hij dezelfde dienst aan de familie van Koning George III.

Maria Theresia

Het jaar daarop las de Oostenrijks-Hongaarse vorstin Maria Theresia, die door de pokken was getekend, over het succes van de Engelse campagne tegen de ziekte en besloot haar familie te laten behandelen, hoewel haar eigen artsen daartegen waren. Zij vroeg George om advies over de beste arts en koos op zijn aanbeveling Ingenhousz, die naar Oostenrijk reisde en met succes haar drie jongste kinderen varioliseerde. Als gevolg daarvan werd hij de lijfarts van Maria Theresia en van haar zoon Jozef II. Ingenhousz woonde de volgende tien jaar in Wenen, waar hij in 1775 trouwde met Agatha Maria Jacquin.

Jan Ingenhousz en de ontdekking van de fotosynthese

Priestley

In 1779 keerde Ingenhousz terug naar Engeland en reisde naar Calne, een klein stadje in het zuidwesten van het land. Daar, in Bowood House, het landhuis van de markies van Lansdowne, in hetzelfde laboratorium waar zijn collega Joseph Priestley slechts enkele jaren eerder zelf zuurstof had ontdekt, verrichtte Ingenhousz zijn onderzoek naar de fotosynthese.

Het laboratorium van Bowood

In werkelijkheid ontdekte de Zweedse scheikundige Carl Wilhelm Scheele (1742-1786) zuurstof vóór Priestly, maar hij kreeg de eer niet omdat Priestley zijn bevindingen eerst publiceerde.

Diagram van fotosynthese
Credit: NASA Ames

In het experiment dat tot zijn ontdekking leidde, plaatste hij planten onder water in een doorzichtige bak en zag hij dat de onderkant van hun bladeren belletjes maakten in het zonlicht. Wanneer dezelfde planten echter in het donker werden geplaatst, werden er uiteindelijk geen bellen meer gevormd. Hij was ook in staat om te zien dat de bladeren en andere groene (chlorofyl-bevattende) delen van de planten de plaatsen waren waar het gas werd geproduceerd.

Hij verzamelde dit gas en voerde een reeks proeven uit om de identiteit ervan te bepalen. Uiteindelijk ontdekte hij dat een smeulende kaars in brand vloog bij blootstelling aan het onbekende gas, wat aantoonde dat het zuurstof was (Ingenhousz, 1779, zie volledig citaat hieronder). Hij ontdekte ook dat planten in duisternis kooldioxide vrijgeven (ibid).

Brownse beweging

In 1785 meldde Ingenhousz dat hij onder een microscoop onregelmatige bewegingen van kolengruis op het oppervlak van alcohol had waargenomen. Hij beschreef de Brownse beweging dus veel eerder dan Robert Brown (1827), de Engelse onderzoeker naar wie het verschijnsel is genoemd.

Ingenhousz werd ziek tijdens een bezoek aan de markies te Bowood in 1799. Hij overleed daar op 7 september en werd vlakbij in Calne begraven.

Hulpmiddel dat Ingenhousz gebruikte om fotosynthese te onderzoeken

Meer over fotosynthese >>

Terug naar hoofdpagina biografie >>

Noten:

• Jan Ingenhousz maakte ook een studie van elektriciteit en ontmoette Benjamin Franklin en Henry Cavendish, de ontdekker van waterstof, om het fenomeen te bespreken.
• Priestley zelf verdient een deel van de eer voor de ontdekking van fotosynthese, aangezien Ingenhousz (1779, p. xv) noemt Priestley’s “belangrijke ontdekking, dat planten wonderwel gedijen in bedompte lucht; en dat de vegetatie van een plant de lucht, vervuild door het branden van een kaars, kan corrigeren en herstellen tot zijn vroegere zuiverheid en geschiktheid om vlammen te dragen, en voor de ademhaling van dieren.” Ingenhousz (ibid, p. xvi) citeert ook uit een toespraak gehouden in de Royal Society in november 1773 door John Pringle, de voorzitter van de Society, die zei dat uit Priestley’s “ontdekkingen wij er zeker van zijn, dat geen plant tevergeefs groeit, maar dat, van de eik in het bos tot het gras op het veld, elke individuele plant dienstbaar is aan de mensheid; indien niet altijd onderscheiden door een of andere particuliere deugd, toch een deel uitmakend van het geheel, dat onze atmosfeer reinigt en zuivert.”
• Enkele basisfeiten over Jan Ingenhousz: Geboren 8 december 1730, Breda, Nederland; overleden 7 september 1799, Calne, UK. Bekend door de ontdekking van fotosynthese en zijn werk met variolatie.
• Uitspraak van Ingenhousz: /IN-jen-house/ (ongeveer rijmend op het Engelse woord house).

Een van de eerste experimenten van Jan Ingenhousz. Links: fotosynthese die belletjes vormt op een plant onder water. Rechts: apparaat.

Work Cited:
Jan Ingenhousz, 1779. Experimenten op groenten, ontdekkende hunne groote kracht om de gewone lucht in den zonneschijn te zuiveren, en in de schaduw en des nachts te schaden. Waarbij gevoegd is een nieuwe methode om de juiste mate van salubriteit van de atmosfeer te onderzoeken, Londen.

Het meest gedeeld op Macroevolution.net:

Menselijke Oorsprong: Zijn wij hybriden?
Op de oorsprong van nieuwe levensvormen
Zoogdierhybriden
Kat-haas hybriden: Feit of fictie?
Bekende biologen
Hond-Koe Hybriden
Georges Cuvier: een biografie
Prothero: A Rebuttal
Branches of Biology
Dog-fox Hybrids