Khat: Een onschuldig stimulerend middel of een gevaarlijk verdovend middel?
Khat is een licht verdovende plant die al eeuwenlang in de Hoorn van Afrika en op het Arabisch schiereiland wordt gekauwd en als sociaal genot wordt gebruikt. Het wordt op grote schaal gebruikt in Somalië, Djibouti, Ethiopië en delen van Kenia, en is bijzonder populair in Jemen. In elk van deze landen wordt de plant vrij verkocht op open markten en met dezelfde regelmaat gedronken als koffie in westerse landen. Ondanks de wijdverbreidheid van khat in delen van Afrika en het Midden-Oosten, is het in de meeste andere landen een gereguleerde stof. Het is het onderwerp van aanzienlijke controverse, waarbij sommige deskundigen het beschrijven als een mild sociaal stimulerend middel en anderen het bestempelen als een amfetamine-achtige drug.
De geschiedenis van Khat
De oorsprong van het gebruik van Khat is onduidelijk, hoewel sommige deskundigen geloven dat het begon in Ethiopië. Het is waarschijnlijk dat sommige gemeenschappen khat al duizenden jaren recreatief of als een spiritueel hulpmiddel gebruiken; zowel de oude Egyptenaren als de Soefi’s gebruikten de plant om een trance-achtige toestand op te wekken die hen in staat stelde nauwer met hun goden te communiceren. Khat komt (met verschillende schrijfwijzen) voor in het werk van vele historische auteurs, waaronder Charles Dickens, die het in 1856 beschreef als “deze bladeren worden gekauwd, en werken op de geesten van degenen die ze gebruiken, ongeveer zoals een sterke dosis groene thee op ons in Europa werkt”.
Hedendaags gebruik
Heden ten dage is khat bekend onder veel verschillende namen, waaronder kat, qat, chat, Kafta, Abessijnse thee, miraa en Bushman’s thee. Verse bladeren en toppen worden geoogst van de Catha edulis struik, en ofwel vers gekauwd ofwel gedroogd en tot thee gebrouwen. De eerstgenoemde methode is aanzienlijk krachtiger en levert een veel hogere dosering van het stimulerende deel van de plant, bekend als cathinon. Cathinon wordt vaak vergeleken met amfetaminen, omdat het soortgelijke (zij het veel mildere) effecten heeft. Deze effecten zijn onder meer opwinding, euforie, opwinding, spraakzaamheid, toegenomen zelfvertrouwen en concentratie.
Khat is een miljoenenindustrie geworden. In Jemen werd in een rapport van de Wereldbank uit 2000 geschat dat de plant goed was voor 30% van de economie van het land. De teelt van khat in Jemen is zelfs zo wijdverbreid dat de irrigatie van khatkwekerijen 40% van de watervoorziening van het land voor zijn rekening neemt. Het gebruik van khat is nu veel wijder verbreid dan in het verleden het geval was. De Catha edulis struik komt nu van nature voor in gebieden in Zuidelijk Afrika (waaronder Zuid-Afrika, Swaziland en Mozambique), terwijl de producten worden geëxporteerd naar diasporagemeenschappen over de hele wereld.
Negatieve effecten
In 1980 classificeerde de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) khat als een “drug van misbruik”, met een scala aan potentieel negatieve bijwerkingen. Deze omvatten manisch gedrag en hyperactiviteit, verhoogde hartslag en bloeddruk, verlies van eetlust, slapeloosheid, verwarring, en constipatie. Sommigen menen dat khat bij langdurig gebruik depressie en een verhoogd risico op een hartaanval kan veroorzaken; en dat het geestelijke gezondheidsproblemen kan verergeren bij degenen die deze al hebben. Het wordt niet beschouwd als bijzonder verslavend, en degenen die stoppen met het gebruik ervan zullen waarschijnlijk niet lijden aan lichamelijke onttrekkingen.
Er is veel discussie over de ernst van de negatieve effecten van khat, waarbij veel dagelijkse gebruikers beweren dat veelvuldig gebruik niet gevaarlijker is dan het nuttigen van een dagelijkse dosis cafeïne. De meeste critici van de stof zijn meer bezorgd over de sociale effecten van het gebruik van khat. Zo zouden verhoogde opwinding en verminderde remmingen leiden tot een grotere kans op onveilige seks en/of ongewenste zwangerschappen. In het bijzonder vormt khat een aanzienlijke aanslag op het inkomen van gemeenschappen die weinig geld te besteden hebben. In Djibouti wordt geschat dat regelmatige khatgebruikers tot een vijfde van hun huishoudbudget aan de plant besteden; geld dat beter aan onderwijs of gezondheidszorg zou kunnen worden besteed.
Note: De productie van khat wordt in verband gebracht met terrorisme, omdat de opbrengsten van de illegale export en verkoop zouden worden gebruikt om groepen als al-Shabaab, de Somalische cel van Al-Qaeda, te financieren. Dit is echter nog niet bewezen.
Is het legaal?
Afrika en het Midden-Oosten
Er is geen internationale wet die de productie, verkoop of consumptie van khat verbiedt, maar in veel landen is het een gecontroleerde of illegale substantie. Het is illegaal in Eritrea en Saudi-Arabië, en in Zuid-Afrika (waar de plant zelf een beschermde soort is). Hoe streng de anti-khatwetten worden gehandhaafd, verschilt van land tot land. In een groot deel van de Hoorn van Afrika en op het Arabisch schiereiland is het legaal, onder meer in Ethiopië, Somalië, Djibouti, Kenia en Jemen.
Noord-Amerika
In Canada is khat een gereguleerde stof (wat betekent dat het illegaal is om het te kopen zonder toestemming van een arts), hoewel het bezit van khat voor persoonlijk gebruik geen strafbaar feit is. De maximumstraf voor drugshandelaars is 10 jaar gevangenisstraf. In de Verenigde Staten is cathinon een drug van lijst I, waardoor khat in feite illegaal is. Missouri en Californië verbieden uitdrukkelijk zowel khat als cathinon.
Rest van de wereld
Wereldwijd is khat verboden in vele landen, waaronder China, Maleisië, Indonesië, en het grootste deel van Europa. Het Verenigd Koninkrijk heeft de stof in 2014 op de lijst van drugs van klasse C gezet, terwijl handelaars in Hong Kong straffen tot 5 miljoen HK$ en levenslange gevangenisstraffen kunnen krijgen. In Israël is alleen consumptie van de plant in ruwe staat toegestaan. Het is illegaal om khat in Australië in te voeren voor ander gebruik dan medicinale of wetenschappelijke doeleinden, en in Nieuw-Zeeland wordt de stof in dezelfde categorie ingedeeld als cannabis en codeïne. Er is geen wetgeving met betrekking tot khat in Zuid-Amerika.
Dit artikel is gedeeltelijk bijgewerkt en herschreven door Jessica Macdonald op 18 december 2019.