P.T. Barnum,De Man, De Mythe, De Legende
P.T. Barnum; de naam alleen al roept ideeën en verbeelding op, vooropgezette noties van een man en filosofie. De naam Barnum, bij het grootste deel van de wereld bekend als de ‘Great American Showman’, roept al meer dan 150 jaar associaties op met humbug en merriment; het hyperbolische naast het sobere; roept op tot denken en nodigt uit tot controverse; verwelkomt het cynische en engageert en daagt de scepticus uit. Met de ontluikende ambities van een visionair, maar nog steeds een man van zijn tijd, omarmde P.T. Barnum de droom van een werkelijk democratische natie, en daarmee inspireerde hij een nieuwe Amerikaanse samenleving om verder te reiken dan de grenzen van gewone verwachtingen, om de wereld te zien als een plaats van kansen en verwondering.
P.T. Barnum’s verhaal begint lang voordat zijn circusonderneming werd opgericht. Hoewel de naam Barnum vandaag de dag voortleeft als onderdeel van het Amerikaanse circuserfgoed, was Mr. Barnum 61 jaar oud toen de circussamenwerking aan hem werd gepresenteerd. Het was in feite zijn levenslange liefde voor zijn Amerikaanse museum in New York City die zijn marketingmachine dreef en een genie onthulde dat de idealen van de 19e-eeuwse maatschappij te boven ging. P.T. Barnum greep elk moment aan en zag in elke gelegenheid een belofte. Hij bouwde zijn leven op deze manier op, door kansen te grijpen, verandering te stimuleren en altijd terug te geven. Hij erkende dat zijn daden ‘betere elementen in zijn karakter’ dwongen, plukte de vruchten van zijn vele successen, en leed soms onder zijn misrekeningen.
Op 5 juli 1810 was de natie net 34 jaar geworden en werd Phineas Taylor, die later bekend zou worden als P.T., geboren in Bethel, Connecticut. Amerika was een ontluikende natie, rauw van de voortdurende strijd voor onafhankelijkheid en gehard door jaren van wederopbouw en expansie. Connecticut was gegrondvest op het Yankee-erfgoed: stabiel, standvastig, spaarzaam en vroom. Familieboerderijen lagen langs het platteland, en kleine dorpjes kenmerkten het landschap.
Het leven van de familie Barnum was nederig. Ondanks de schaarse middelen van het gezin, ging P.T. Barnum al op zesjarige leeftijd naar school. Naarmate hij ouder werd, toonde hij een grote aanleg voor wiskunde, en gebruikte hij “hoofdwerk” als zijn methode om te ontsnappen aan de vervelende boerenkarweitjes. Hoewel Barnum’s houding tegenover het boerenleven niet gunstig was, vond hij een uitvinding in het traditionele werk en op twaalfjarige leeftijd bezat hij een schaap en een kalf, verkocht hij kersenrum aan soldaten en werd hij ingehuurd om een veedrijftocht naar Brooklyn, New York te helpen leiden. Deze pelgrimstocht naar de stad bleek een levensbepalend avontuur voor de jonge Barnum, en toen hij volwassen werd, ontdekte hij de enorme diversiteit van de bloeiende metropool en ontdekte hij buitengewone mogelijkheden die op zijn ontdekking wachtten.
Het “was duidelijk voor mijn geest dat mijn juiste positie in de drukke wereld nog niet was bereikt. Ik had het vermogen getoond om geld te krijgen, zowel als om het kwijt te raken; maar de zaken waarvoor ik bestemd was…waren nog niet tot mij gekomen.” P.T. Barnum
Barnum’s American Museum
Amerika was een nieuwe en cultureel opkomende natie. Amusement zoals we dat nu kennen bestond nog niet. Het concept van openbaar vermaak werd als twijfelachtig en zelfs als ongepast beschouwd omdat de Amerikanen streefden naar de hoogste normen van moreel en burgerlijk gedrag. Op 1 januari 1842 stelde P.T. Barnum deze populaire sociale ideologie aan de kaak door zijn American Museum te openen in het lager gelegen Broadway in New York City. Barnum’s American Museum, dat werd gepromoot als een plaats voor vermaak, verlichting en leerzaam amusement voor het hele gezin, werd een heiligdom voor het bevorderen van de kennis van de schone kunsten, muziek, literatuur en de wonderen der natuur, waarbij naast artistieke en historische tentoonstellingen ook natuurlijke curiosa werden tentoongesteld. Barnum’s American Museum werd al snel het culturele middelpunt van New York en eiste 23 jaar lang zijn plaats op als de populairste attractie van de stad.
Van 1842 tot 1865 groeide het American Museum uit tot een enorme onderneming, en werd gepromoot dat het 850.000 tentoongestelde voorwerpen en curiosa in de saloons had. Het museum bezette vier aaneengesloten gebouwen waar werkplaatsen en laboratoria waren ingericht om tentoonstellingen voor te bereiden. Er was een wassenbeeldenafdeling voor het maken van beeltenissen van bekende persoonlijkheden uit die tijd, een taxidermieafdeling en een aquarium, en een uitgebreide decorbouwafdeling voldeed aan de vraag naar een actief publiekstheater. Te midden van de artiesten, sprekers en levende curiosa waren er een groot aantal exposanten, die verschillende vaardigheden en ambachten demonstreerden, evenals nieuwe technologische apparaten. Een voortdurende stroom van wisselende tentoonstellingen, variërend van sprekende machines, panorama’s van Niagara Falls, Parijs en Peru, ivoorsnijders, glasblazers, naaimachinebedieners, musici en ballerina’s vermaakten de massa’s.
Door het succes van het American Museum realiseerde Barnum zich dat conventionele idealen konden worden getransformeerd door vindingrijkheid en innovatie. Het museum belichaamde alles waarnaar de Amerikaanse samenleving streefde in haar strijd om een nieuwe democratische grens te legitimeren en een nieuw gevonden persoonlijk gezag te vieren. Of het nu feit of fictie was, de conclusie was minder relevant dan de ervaring of de gelegenheid. Barnum was ingenieus in het presenteren van speculatie binnen een wereld van nieuwsgierigheid. Hij bood een kans om het irrationele te verkennen, fantasierijke mogelijkheden te onderzoeken, en meningen en waarheden af te leiden. Zelfs voor P.T. Barnum was het Amerikaans Museum slechts het begin van een leven vol buitengewone avonturen en het verwerven van immense persoonlijke kennis en roem.
Tom Thumb
In november van 1842 stopte Barnum in Bridgeport, Connecticut terwijl hij naar huis terugkeerde van een reis naar Albany, New York. Barnums halfbroer Philo stelde hem voor aan een jongetje dat Charles Sherwood Stratton heette. Hij was vier jaar oud, 25 centimeter hoog en woog slechts 15 pond. Barnum herkende Charles als een wonder der natuur en zei: “Na hem gezien en met hem gesproken te hebben, ben ik vastbesloten hem van zijn ouders te kopen en hem in het openbaar tentoon te stellen”. Barnum maakte afspraken met Sherwood en Cynthia Stratton, om hun zoontje in te huren voor 3 dollar per week, plus kost en inwoning en reiskosten voor de jongen en zijn moeder zolang ze in New York waren. Barnum begon te werken aan het creëren van een legende. De kleine jongen werd in de maatschappij bekend als General Tom Thumb, Man in Miniature, waarbij hij werd gefactureerd als elf jaar oud, net aangekomen uit Engeland. New Yorks fascinatie voor het kind was overweldigend, en na de eerste maand verhoogde Barnum Toms salaris tot $7,00 per week. Al snel verdiende Klein Duimpje het verbazingwekkende weekloon van 25 dollar. Door deze buitengewone populariteit organiseerde Barnum een tournee door Engeland waar het gezelschap op audiëntie kwam bij Koningin Victoria, de koninklijke familie en vele gekroonde staatshoofden. Barnum en Tom Thumb bleven door Engeland, Frankrijk, Duitsland en België reizen, waarbij ze optraden als verschillende gekostumeerde personages, zoals Samson, Napoleon en personages uit het oude Griekenland. Met hun glorieuze roem bleven Barnum en Tom door de Verenigde Staten en Cuba toeren, trokken duizenden toeschouwers en werden al snel bejubeld als de “meest verrassende en verrukkelijke curiositeiten die de wereld ooit heeft voortgebracht!”
In de jaren 1850 was Phineas Taylor Barnum een van de rijkste mannen van het land en hij had veel zorg besteed aan het opbouwen van zijn positie als een prominente sociale speler in New York City. Hij was even beroemd als zijn Amerikaans Museum en werd een even opmerkelijke attractie als vele van de tentoongestelde stukken. Het was gebruikelijk om de naam Barnum afgedrukt te zien en op te pronken op brochures en in kranten in heel Amerika. Advertenties over de wonderen van de natuur zoals die in zijn Amerikaans Museum werden gepresenteerd, bleven tot de verbeelding spreken en stimuleerden het verlangen van de natie naar rede, discussie en persoonlijke conclusies.
Jenny Lind
Het midden van de 19e eeuw in Amerika was een tijd van grote opwinding, verandering, groei en vrees. Een bredere blootstelling aan de manieren van de Europese culturele smaak was intrigerend en bood variatie. Het streven naar raffinement en culturele verlichting hielp bij het vormen van een nieuwe Amerikaanse samenleving die stond te popelen om haar standaard van beschaafdheid te verhogen. De vrije tijd werd gevuld met activiteiten die de zelfverbetering bevorderden, en vertrouwdheid met de kunsten, muziek en literatuur werden bouwstenen voor de opbouw van een deugdzaam, intellectueel en verlicht karakter. Barnum was een typisch voorbeeld van deze houding. Hoewel hij beroepsmatig tegemoet kwam aan de amusementswensen van de massa, vond hij meer plezier in klassiek amusement en verklaarde: “Ikzelf genoot van een hogere graad van amusement, en ik was een frequent bezoeker van de opera, eersteklas concerten, lezingen en dergelijke.”
Tijdens de jaren 1840, toen P.T. Barnum in het buitenland was voor het succesvolle Europese engagement van Tom Thumb, overwoog hij een Amerikaanse tournee met de beroemde Zweedse coloratuursopraan Jenny Lind. In heel continentaal Europa bekend als de Zweedse nachtegaal, was Lind de ster van Engeland en Europa. Na maanden van onderhandelen werden de voorwaarden voor de geweldige onderneming vastgesteld, en werd de overeenkomst getekend. Er werd besloten dat Lind $1.000 per nacht zou ontvangen voor haar optredens, tot $150.000 als compensatie tijdens de tournee. Bovendien zouden alle onkosten, waaronder bedienden, een secretaresse, drie muzikale assistenten en bijbehorend vervoer en kost en inwoning, door Barnum worden gedragen. De voorwaarden van het contract kwamen beide partijen ten goede; Lind kreeg een enorme geldelijke garantie van de tournee, die haar de gelegenheid gaf haar droom te verwezenlijken, namelijk het oprichten van een muziekacademie voor meisjes in Stockholm; in ruil daarvoor werd Jenny Lind gewijd aan Barnums instrument van reformatie, ter bevordering van zijn idealen van theaterbezoek als moreel, welwillend, educatief en onderhoudend.
Het eerste concert, dat op 11 september 1850 in Castle Garden in New York City zou plaatsvinden, was al snel uitverkocht. Meer dan 5.000 mensen vulden de Garden en duizenden anderen verdrongen zich buiten in de hoop vage echo’s van het concert op te vangen. De New York Herald verklaarde: “Jenny Lind is op dit moment de meest populaire vrouw ter wereld.” Barnum geeft in zijn autobiografie toe dat zijn verwachtingen, en die van het publiek, misschien te hoog gespannen waren om waargemaakt te worden… “en dat er dus een reactie zou komen na het eerste concert: maar ik werd gelukkig teleurgesteld… Het transcendente muzikale genie van de Zweedse nachtegaal was superieur aan alles wat de fantasie kon schilderen…” Het momentum vervaagde niet. Aan het eind van de tournee in New York hadden de concerten $87.055,89 opgebracht, en het salaris van Jenny Lind werd onmiddellijk verhoogd.
Op 3 juni 1851 berichtte The New York Daily Tribune dat Barnum en Lind, na negen maanden van voortdurende publiciteit en managementdetails van de tournee, besloten de onderneming te beëindigen. De totale inkomsten van de concerten bedroegen $712.161,43.
Barnums streven om de sociale houding ten opzichte van het theater te reconstrueren werd gerealiseerd naarmate de Amerikaanse amusementsindustrie opbloeide en aan momentum won. Vervolgens werd Barnums streven naar respect en sociale dankbaarheid gevonden in het streven van Lind, waardoor hij zijn culturele en intellectuele verfijning binnen het midden van het 19e-eeuwse genre kon identificeren en rechtvaardigen. Als Barnums instrument veroverde Jenny Lind de passie en de geest van een natie. De boodschap van haar muziek en de integriteit van haar karakter vonden weerklank bij het publiek in heel Amerika en worden tot op de dag van vandaag gevierd.
City of Bridgeport, Connecticut
P.T. Barnum had een visie voor zijn geadopteerde woonplaats Bridgeport, Connecticut. “In 1851… was de oostkant van de rivier… bedoeld als de kern van een nieuwe stad.” Dit stuk land werd tot East Bridgeport verklaard. Barnum bestempelde zijn aanwinst als de nieuwe metropool van de oostkust, bedoeld om te gedijen als knooppunt van Connecticut voor de industriële opleving van het land. Barnum wendde zich tot succesvolle fabrikanten en verleidde hen om hun bedrijven naar dit agrarisch rijke en van nature gunstige landschap te verplaatsen. Met deze waardevolle hulpbronnen bij de hand was East Bridgeport het beste onroerend goed voor Barnums ideologische stad, die in staat en voorbestemd was om de zich ontwikkelende noordoostelijke economie te stimuleren en Bridgeport tot een vooraanstaand industrieel leider te maken.
Toen Barnum verder ging met zijn plan van groei en commercieel initiatief, maakte hij tijdens een zakelijke onderhandeling met de Jerome Clock Company uit Litchfield en New Haven een rampzalige misrekening, die zijn vergaarde fortuin bankroet maakte. Barnum werd gedwongen zijn eigendommen en verzamelingen te verkopen en te verhypothekeren om de geërfde schuld van het ten dode opgeschreven bedrijf te voldoen. In een manoeuvre, atypisch voor de scherpzinnige zakenman, werd zijn monumentale streven om een nieuwe industriestad te ontwikkelen door deze ommekeer van financiële status en stabiliteit tot staan gebracht. Barnum verliet zijn ondernemingen in New York en Connecticut om zijn fortuin en integriteit te herstellen en zocht verlossing in Engeland en Europa, op tournee met zijn oude vriend en zakenpartner, generaal Tom Thumb, en wijdde zich aan het geven van lezingen over het thema van zijn boek, “De kunst van het geldverdienen”.
GROOTSTE SHOW ON EARTH
“Ik dacht dat ik klaar was met de showbusiness,” schreef Barnum aan een vriend, “alleen voor een vlieger ga ik nog een keer.”
In 1870 werd Barnums aangeboren showmaninstinct gestimuleerd door een voorstel van circusmanagers uit het midwesten, W.C. Coup en zijn partner, Dan Castello, om samen te werken aan een enorme circusonderneming die beloofde zijn passie voor musea en menagerieën nieuw leven in te blazen. Het was Barnums levenslange genegenheid voor zijn Amerikaans Museum dat uiteindelijk leidde tot de creatie van “The Greatest Show On Earth”, en hij recruteerde enthousiast veel van zijn oude vrienden en artiesten, op zoek naar nieuwe opwindende acts om mee te doen aan zijn nieuwste avontuur. “Groter dan alles wat hij ooit had gedaan,” verklaarde Barnum, “de grootste groep wonderen ooit gekend… Mijn grote wens is… om alle andere tentoonstellingen in de wereld totaal te overschaduwen.” Op 10 april 1871 opende P.T. Barnum’s Grand Traveling Museum, Menagerie, Caravan, and Circus in Brooklyn.
Toen Barnum’s The Greatest Show on Earth in een stroomversnelling geraakte, verzekerde hij zich van een locatie als permanent onderkomen voor de spectaculaire show. Het New York Hippodrome, dat op 30 april 1874 werd geopend en later bekend zou worden als Madison Square Garden, was het grootste openbare amusementsgebouw dat ooit was gebouwd, met meer dan 10.000 zitplaatsen en een prijs van 150.000 dollar. De overdadige voorstellingen in de Hippodroom zetten de toon voor de toekomst van het spectaculaire circus, en eersteklas voorstellingen werden synoniem met de shows van Barnum.
Een nieuwe uitdaging kwam voor P.T. Barnum in 1880. De Great London Show, gedeeltelijk geleid door James Bailey, werd over de hele wereld met enorm succes ontvangen. Barnum’s Amerikaanse markt werd bedreigd en het idee werd geopperd om de twee grote shows te combineren. Barnum schreef: “Eindelijk had ik showmannen ontmoet die mijn staal waardig waren!” Met het succes van de circusonderneming, erkende Barnum James Bailey als een van zijn meest gewaardeerde medewerkers, omdat hij Bailey’s instinctieve aanleg voor circusmanagement herkende. In maart 1881 opende het Barnum & London Circus zijn deuren in New York en legde meer dan 12.000 mijl af voordat het terugkeerde naar zijn winterkwartier in Bridgeport, Connecticut. Het volgende seizoen bracht groot succes voor Barnum en Bailey met de aankoop van de legendarische olifant Jumbo van de Royal Zoological Gardens in Engeland. De aankoop van Jumbo was een van Barnums grootste triomfen. Met een lengte van meer dan 2 meter en een gewicht van 6,5 ton, duurde het niet lang voordat Jumbo de fascinatie van Amerika werd, en na slechts zes weken in de Verenigde Staten hadden Jumbo’s optredens al 336.000 dollar opgebracht. Aangeprezen als een vriend voor de kinderen van de wereld, was Jumbo meer dan drie jaar lang de belangrijkste attractie van Barnum en Bailey, tot de olifant in september 1885 per ongeluk overleed, toen hij werd aangereden door een trein in Ontario, Canada.
In 1887 stemde Barnum er voor het eerst mee in om de controle over het management van de show op te geven, waarbij hij zich opsplitste in een gelijkwaardig partnerschap en de titel de Barnum & Bailey Greatest Show on Earth werd. Bailey zette het management van The Greatest Show on Earth nog vele jaren na Barnums dood in 1891 voort. Op tournee door Europa en de Verenigde Staten bouwde Bailey verder aan de grootsheid van de spectaculaire productie: hij reisde met 28 treinwagons, had meer dan 1.000 mensen in dienst, introduceerde 5 ringen, creëerde uitgebreide praalwagens en wagens, en voegde moderne acts toe. Aan het begin van de nieuwe eeuw waren Bailey’s rivalen, de gebroeders Ringling, echter even groots in schaal en pracht als de Barnum & Bailey show. Na Bailey’s dood in 1906, ging het Barnum & Bailey circus verder zonder naamgenoot aan het roer. De beroemde koningen van de circuswereld, de gebroeders Ringling, waren nu respectvol de leiders van de amusementswereld en kochten het belang van de Barnum & Bailey Show in juli 1907. In 1919, achtentwintig jaar na de dood van P.T. Barnum, dwongen economische gevolgen en oorlogsomstandigheden de shows tot een combinatie, die bekend werd als Ringling Bros. and Barnum & Bailey Combined Shows, The Greatest Show on Earth.
The Sun of The Amusement World
Het verhaal van Barnum kan niet volledig of eerlijk worden verteld als de veelheid van lagen waaruit zijn karakter is opgebouwd niet aan bod komen. Barnum was zich bewust van zijn eigen complexiteit en schreef in 1855 een autobiografie die gedurende zijn leven talrijke aanvullingen onderging. De tekst geeft ons een gedetailleerd verhaal van Barnums leven, met evenveel aandacht voor zijn jeugdervaringen als voor zijn belangrijkste professionele ondernemingen. Het stelt ons in staat onze moderne opvattingen over de man te veranderen, biedt inzicht en bevestiging voor provinciale persoonlijke verkenningen en onthult tegelijkertijd verfijndheid in zijn karakter en samenstelling. Naar verluidt waren de laatste woorden van P.T. Barnum op 7 april 1891 een verzoek om te vragen wat de circusopbrengsten waren in Madison Square Garden die dag. Barnums vurigheid en persoonlijke vastberadenheid waren tot in zijn laatste ogenblikken aanwezig. Hoewel hij meer dan 60 jaar oud was toen hij “The Greatest Show on Earth” creëerde, hebben Barnums levenslange ambities, overpeinzingen, voornemens, ervaringen en successen de nalatenschap van de grote ondernemer en showman bepaald. Het is echter P.T. Barnum’s circusonderneming die door de tijd heen is blijven bestaan en het testament is geworden van zijn strijd en triomfen, waardoor zijn bestaan is vastgelegd en zijn onsterfelijkheid bewaard is gebleven.
Barnum legde een wereld van nieuwsgierigheid bloot en ontdekte daarmee de nieuwsgierigen, bood de overtreffende trap en nodigde de controversiële uit. P.T. Barnum was het antwoord op de democratische droom om de gevestigde orde uit te dagen en de gezaghebbende stem te veranderen. Zijn baanbrekende geest van promotie en zijn zakelijk inzicht veranderden de populaire opvattingen van die tijd, en vormden en definiëren op hun beurt vele idealen van vandaag. Hoewel Barnum als extreem werd beschouwd in zijn methodes, een opvatting die soms vandaag de dag nog steeds wordt gedeeld, moet hij worden erkend en gecrediteerd voor belangrijke bijdragen aan het gezicht van het Amerikaanse entertainment, en de kunst van het groot maken van entertainment.
Kathleen Maher
The Barnum Museum Executive Director/Curator
De impact van P.T. Barnum reikt tot diep in ons Amerikaanse erfgoed en het verhaal van zijn enorme bijdragen wordt bewaard in zijn museum in Bridgeport. Het Barnum Museum, dat door P.T. werd ontworpen en gebouwd, heeft sinds 1893 een internationaal publiek met trots bediend en is een van de grote nationale schatten van ons land. Het sierlijke, exotische gebouw onderscheidt de uniciteit van de stad Bridgeport, Connecticut, het is een symbool van prestatie en creativiteit, en is een testament voor de pioniers en visionairs van de 19e eeuw.