Badania laboratoryjne i zapalenie stawów
O badaniach laboratoryjnych i zapaleniu stawów
Cele badań laboratoryjnych
Badania laboratoryjne są często wykorzystywane do oceny pacjentów z zapaleniem stawów. Mogą one pomóc w ustaleniu, czy pacjent ma zapalenie stawów, a jeśli tak, to jakiego typu; jak dobrze reaguje na leczenie; oraz w upewnieniu się, że nie występują żadne poważne skutki uboczne.
Nawet aspiryna, która często jest pierwszym lekiem stosowanym w leczeniu wielu rodzajów zapalenia stawów i można ją kupić w aptece na rogu, może powodować poważne skutki uboczne. Niektóre z tych skutków ubocznych są bardziej oczywiste niż inne. Bardziej oczywiste skutki uboczne aspiryny i innych NLPZ (niesteroidowych leków przeciwzapalnych) mogą obejmować dzwonienie w uszach, łatwe powstawanie siniaków lub krwawienie, nudności lub wymioty. Inne skutki uboczne, takie jak uszkodzenie nerek lub wątroby mogą nie być tak oczywiste.
Skuteczność badań laboratoryjnych
Ważne jest, aby zdać sobie sprawę, że żaden z testów nie jest doskonały i żaden sam w sobie nie udowodni, że pewien rodzaj zapalenia stawów jest lub nie jest obecny.
Badania krwi
O badaniach krwi
Pacjent z zapaleniem stawów będzie miał prawdopodobnie więcej badań krwi niż jakikolwiek inny rodzaj badań, ponieważ krew jest najłatwiej i najbezpieczniej pobieraną próbką tkanki ciała i zawiera ślady materiału z każdej innej części ciała. Do najczęstszych badań krwi należą następujące badania.
Hematokryt (HCT) i hemoglobina (Hgb)
Badania te mierzą liczbę i jakość czerwonych krwinek. Jeśli masz przewlekły stan zapalny, liczba czerwonych krwinek jest zazwyczaj niska (stan zapalny to proces w organizmie, który może powodować ból, obrzęk, ciepło lub zaczerwienienie). Niski hematokryt i hemoglobina mogą być oznaką, że leki powodują utratę krwi z żołądka i przechodzącej przez jelita. Niskie liczby mogą również wskazywać na zmniejszenie produkcji czerwonych krwinek.
Liczba białych krwinek (WBC)
Testy WBC mierzą liczbę obecnych białych krwinek. Podczas infekcji organizm wytwarza więcej białych krwinek. Niektóre leki mogą zmniejszyć liczbę białych krwinek, co może zwiększyć szanse na infekcję.
Liczba płytek krwi
Ten test mierzy liczbę „lepkich” komórek lub płytek krwi, które pomagają krwi krzepnąć (aspiryna i niektóre inne leki sprawiają, że płytki krwi są mniej „lepkie”). Jeśli liczba płytek krwi jest niska, możesz mieć zbyt duże krwawienie. Niektóre silne leki na zapalenie stawów, w rzadkich przypadkach, obniżają liczbę płytek krwi.
Częstotliwość sedymentacji erytrocytów (ESR)
Ten test, zwany również „sed rate”, określa, czy masz stan zapalny. Wskaźnik sed może mierzyć ilość obecnego stanu zapalnego. Test mierzy jak szybko czerwone krwinki przylegają do siebie, opadają i osiadają na dnie szklanej probówki w ciągu godziny, jak osad. Im wyższy wskaźnik osadu, tym większy jest stan zapalny. Gdy stan zapalny reaguje na leki, wskaźnik sedymentacji zazwyczaj spada. Jest to przykład testu, który lekarz może zlecić kilka razy. Innym testem używanym do pomiaru tego stanu jest test białka C-reaktywnego (CRP).
Poziom salicylanów
Ten test mierzy ilość salicylanów we krwi, aby dowiedzieć się, czy wystarczająca ilość jest wchłaniana w celu zmniejszenia stanu zapalnego (salicylan jest głównym składnikiem aspiryny i niektórych innych leków z grupy NLPZ). Jest to pomocny test dla osób, które przyjmują duże dawki tych leków przez długi czas. Wysoki poziom salicylanów może być szkodliwy z lub bez takich objawów jak dzwonienie w uszach, nudności, wymioty, a nawet gorączka.
Testy enzymów mięśniowych (CPK aldolaza)
Testy te mierzą ilość uszkodzeń mięśni (w niektórych chorobach reumatycznych uszkodzone mięśnie uwalniają pewne enzymy do krwi). Testy te mogą również wykazać skuteczność leków w zmniejszaniu stanu zapalnego, który powoduje uszkodzenie mięśni.
Testy enzymów wątrobowych (SGOT SGPT bilirubina alkalina
Testy te mierzą wielkość uszkodzenia wątroby. Niektóre leki stosowane w leczeniu zapalenia stawów mogą uszkadzać wątrobę. Aspiryna, na przykład, w rzadkich przypadkach uszkadza wątrobę, zwłaszcza u dzieci lub osób, u których doszło wcześniej do uszkodzenia wątroby. Inne leki z grupy NLPZ mogą powodować zapalenie wątroby (hepatitis). Metotreksat może powodować uszkodzenie wątroby, zwłaszcza u osób spożywających alkohol.
Badania kreatyniny
Badania te mierzą czynność nerek. Kreatynina jest normalnym produktem odpadowym mięśni. Jej wysoki poziom oznacza, że nerki nie pracują wystarczająco dobrze, aby usuwać produkty odpadowe z organizmu.
Co to są badania kwasu moczowego?
Te badania mierzą ilość kwasu moczowego we krwi. Osoby cierpiące na podagrę zazwyczaj mają wysoki poziom kwasu moczowego, który tworzy kryształy, które następnie odkładają się w stawach i innych tkankach. Jednak nie każdy z wysokim poziomem kwasu moczowego ma podagrę.
Immunologiczne badania krwi
Układ odpornościowy
Aby pomóc w zrozumieniu, dlaczego wykonuje się immunologiczne badania krwi, poniżej znajduje się wyjaśnienie działania układu odpornościowego.
Układ odpornościowy jest naturalną obroną organizmu przed obcymi najeźdźcami, takimi jak bakterie lub wirusy. Od czasu do czasu układ odpornościowy psuje się i traci zdolność rozróżniania własnych komórek ciała od obcych najeźdźców. W chorobach autoimmunologicznych układ odpornościowy zwalcza własne komórki ciała tak, jakby były one najeźdźcami. Kiedy najeźdźca, taki jak wirus, wnika do organizmu, wirus tworzy coś, co nazywa się antygenem. Układ odpornościowy organizmu zwalcza antygen, wytwarzając przeciwciało. Kiedy układ odpornościowy walczy z własnymi komórkami ciała, tworzy autoprzeciwciała, które atakują sam organizm. Przeciwciała przeciwjądrowe są autoprzeciwciałami, które reagują przeciwko jądrom (rdzeniom) własnych komórek organizmu, gdy te części komórek są mylone z obcymi najeźdźcami.
Choroby autoimmunologiczne
Kilka rodzajów chorób reumatycznych jest znanych jako choroby autoimmunologiczne. Choroby te mogą być śledzone do defektu w układzie odpornościowym organizmu. W zależności od defektu może wystąpić zapalenie w stawach mięśniach narządach wewnętrznych skórze naczyniach krwionośnych oczach lub błonach śluzowych. Jeśli lekarz podejrzewa, że pacjent może cierpieć na chorobę autoimmunologiczną, zwykle zlecane są badania immunologiczne. Takie badania obejmują czynnik reumatoidalny przeciwciała przeciwjądrowe dopełniacz i typowanie tkankowe ludzkiego antygenu leukocytów (HLA).
Faktor reumatoidalny (RF Latex)
To pomiar, czy we krwi znajduje się pewna ilość nieprawidłowego przeciwciała zwanego czynnikiem reumatoidalnym. Większość osób z reumatoidalnym zapaleniem stawów (powszechną chorobą zapalną stawów, która może powodować problemy z ustawieniem stawów i utratę ich funkcji) ma dużą ilość czynnika reumatoidalnego we krwi. Jednak do 20 procent dorosłych z reumatoidalnym zapaleniem stawów może nigdy nie mieć żadnego czynnika reumatoidalnego we krwi. Z kolei u około 85 procent dzieci z młodzieńczym reumatoidalnym zapaleniem stawów (ERA) wynik badania na obecność czynnika reumatoidalnego jest negatywny (ERA to grupa chorób podobnych do reumatoidalnego zapalenia stawów, które rozpoczynają się w dzieciństwie). Ważne jest, aby zauważyć, że posiadanie pozytywnego czynnika reumatoidalnego pomoże w diagnozie, ale sam test nie jest rozstrzygający.
Metodologie
Test aglutynacji lateksowej jest nadal szeroko stosowany, chociaż jest wypierany przez inne metody, w tym ELISA i nefelometrię, które są w stanie być wykonywane przez maszynę, a nie ręcznie, aby, miejmy nadzieję, poprawić standaryzację i odtwarzalność. Nefelometria wykorzystuje rozproszenie światła lasera do pomiaru tworzenia się kompleksów immunologicznych, w tym przypadku czynnika reumatoidalnego i ludzkiej IgG.
Zakres normalny
Test lateksowy jest podawany w mianie, przy czym większość laboratoriów uważa > 1:40 za wynik pozytywny. Test nefelometryczny jest zwykle podawany w jednostkach międzynarodowych, a normalny zakres zależy od konkretnego laboratorium, zwykle < 20 IU.
Użyteczność
Czynnik reumatoidalny nie jest wystarczająco czuły ani specyficzny, aby wykluczyć reumatoidalne zapalenie stawów. Czynnik reumatoidalny jest obecny u 70-80% pacjentów, którzy mają RZS. Oznacza to, że 20-30% pacjentów z RZS jest seronegatywnych dla czynnika reumatoidalnego. Jest on najbardziej przydatny jako wskaźnik prognostyczny u pacjentów z RZS. Osoby z RZS, u których czynnik reumatoidalny jest dodatni, mają zazwyczaj bardziej agresywną postać choroby. Jest on również przydatny w potwierdzeniu klinicznego wrażenia, że zapalenie wielostawowe, które wygląda jak RZS, jest tym bardziej prawdopodobne, że jest to RZS. Jest on również monitorowany u pacjentów z chorobą Sjogrena, aby przewidzieć rozwój chłoniaka. Wytwarzanie czynnika reumatoidalnego może być sposobem układu odpornościowego na powiększenie kompleksów immunologicznych, aby były one łatwiej usuwane przez śledzionę i inne narządy odpornościowe.
Testy przeciwciał przeciwjądrowych (ANA)
Wykrywają one grupę autoprzeciwciał, które występują u większości osób z toczniem i twardziną oraz u kilku osób z reumatoidalnym zapaleniem stawów. Te autoprzeciwciała reagują z antygenami w jądrach komórek. Przeciwciała sugerują, że może występować choroba autoimmunologiczna, chociaż u wielu osób wynik testu jest pozytywny i nie ma wielu dowodów na istnienie poważnej choroby. Specyficzne testy przeciwciał przeciwjądrowych są pomocne w diagnozowaniu niektórych chorób reumatycznych, które wiążą się z nieprawidłowościami w układzie odpornościowym. Nazwy poniższych testów są skrótami bardziej skomplikowanie brzmiących testów. Do chorób, w których są one stosowane, należą:
- toczeń rumieniowaty układowy (choroba wieloukładowa może obejmować skórę stawy nerki itp.); testy anty-dsDNA anty-Sm anty-Ro/SS-A i antyhistonowe pomagają potwierdzić rozpoznanie.
- twardzina (wyraźne pogrubienie skóry); test anty-Scl-70 pomaga potwierdzić diagnozę.
- zapalenie wielomięśniowe (zapalenie mięśni powodujące osłabienie mięśni czasami z zapaleniem stawów); testy anty-Jo-l i anty-PM-l mogą pomóc potwierdzić diagnozę.
- zespół Sjogrena (zaburzenie charakteryzujące się suchością oczu i suchością w ustach); testy anty-Ro/SS-A i anty-La/SS-B mogą pomóc w potwierdzeniu rozpoznania.
- mieszana choroba tkanki łącznej (zespół charakteryzujący się różnorodnymi objawami, w tym zapaleniem stawów i opuchniętymi palcami); test anty-Ul RNP pomaga potwierdzić diagnozę.
Testy dopełniacza
Testy te mierzą ilość białek dopełniacza krążących we krwi. Testy dopełniacza polegają na reakcji przeciwciał z antygenami. Testy te są zazwyczaj zarezerwowane do diagnozowania lub monitorowania osób z aktywnym toczniem. Ci ludzie z toczniem często mają niższe niż normalne ilości dopełniacza, zwłaszcza jeśli nerki są dotknięte.
Testy tkankowego typowania antygenów ludzkich leukocytów (HLA)
Testy te wykrywają obecność pewnych „markerów genetycznych” lub cech we krwi. Na przykład B-27 jest markerem genetycznym, który prawie zawsze jest obecny u osób z zesztywniającym zapaleniem stawów kręgosłupa (choroba obejmująca zapalenie kręgosłupa i stawu krzyżowo-biodrowego). Test ten jest również pozytywny u pięciu do 10 procent zdrowej populacji.
Badania moczu
O badaniach moczu
Kilka różnych testów może być wykonanych na próbce moczu w celu określenia jego zawartości.
Testy pokazują, czy mocz zawiera czerwone krwinki, białko lub różne inne nieprawidłowe substancje. Wykrycie tych substancji może wskazywać na uszkodzenie nerek w niektórych chorobach reumatycznych, takich jak toczeń. Niektóre leki, takie jak złoto i penicylamina, mogą powodować utratę białka przez mocz.
24-godzinne badanie moczu
Test ten ocenia cały mocz zebrany w ciągu 24 godzin. Czasami mierzy się kreatyninę wydaloną w 24-godzinnej próbce moczu, aby uzyskać jaśniejszy obraz funkcji nerek niż w przypadku badania kreatyniny we krwi. Badanie wapnia i białka w kwasie moczowym czasami również musi być wykonane na próbce 24-godzinnej (Uwaga: Bardzo ważne jest zebranie każdej kropli – potrzebna jest pełna zbiórka).
Badania płynu stawowego
Aspiracja stawu
Wprowadzenie igły do stawu i aspiracja lub usunięcie z niego płynu maziowego może dostarczyć lekarzowi cennych informacji (płyn maziowy jest śliskim płynem, który wypełnia staw zapewniając płynniejszy ruch).
Zazwyczaj procedura ta wykonywana jest w gabinecie lekarskim. Na ogół nie powoduje ona więcej bólu niż pobieranie krwi. Badanie płynu może ujawnić, co jest przyczyną stanu zapalnego, np. kryształy kwasu moczowego, co jest pewną oznaką podagry, lub bakterie, co jest oznaką infekcji. Jeśli kryształy są znalezione, odpowiednie leki mogą być przepisane. W przypadku stwierdzenia infekcji można zidentyfikować konkretne bakterie, które ją wywołują i przepisać najskuteczniejszy antybiotyk.
Łagodzenie bólu
Aspiracja stawu może czasami złagodzić ból związany z silnym obrzękiem stawu. Zazwyczaj przez igłę wstrzykuje się kortykosteroid (jeśli nie występuje zakażenie) w celu zmniejszenia stanu zapalnego na dłuższy okres czasu–do trzech miesięcy w wielu przypadkach, a w kilku przypadkach na miesiące lub lata. Kortykosteroidy są grupą leków związanych z hydrokortyzonem, naturalnym hormonem produkowanym w organizmie. NIE są one tym samym, co sterydy, które przyjmują niektórzy sportowcy. Kortykosteroidy są bardzo pomocne w zmniejszaniu stanu zapalnego.
Biopsje
O biopsjach
Aby pomóc potwierdzić diagnozę lub sprawdzić status aktywności choroby, lekarz może zlecić wykonanie biopsji (lub usunięcie małego fragmentu tkanki) w celu zbadania go pod mikroskopem. Trzy z najczęstszych biopsji obejmują biopsje skóry, mięśni i nerek.
Biopsje skóry
Zazwyczaj są one wykonywane w celu ułatwienia diagnozy zapalenia naczyń krwionośnych tocznia (zapalenie naczyń krwionośnych), łuszczycowego zapalenia stawów (zapalenie stawów i łuszcząca się zapalna skóra) lub innych form zapalenia stawów, które obejmują skórę. Po zastosowaniu znieczulenia miejscowego usuwa się niewielki fragment skóry.
Biopsje mięśni
Biopsje te są podobne do biopsji skóry, z wyjątkiem tego, że chirurg musi wejść głębiej w tkankę. Biopsje mięśni są wykorzystywane do poszukiwania oznak uszkodzenia włókien mięśniowych. Informacja ta może pomóc w potwierdzeniu diagnozy zapalenia wielomięśniowego lub zapalenia naczyń.
Biopsje nerek
Biopsje te są zwykle wykonywane w celu sprawdzenia oznak uszkodzenia przez chorobę, taką jak toczeń. Zazwyczaj wykonuje się je poprzez wprowadzenie igły przez plecy i pobranie fragmentu tkanki do badania.
Inne biopsje
Inne biopsje są wykonywane rzadziej. Należą do nich biopsje błony maziowej, płuc, ślinianek i naczyń krwionośnych. Biopsje wątroby są wykonywane sporadycznie w celu sprawdzenia oznak uszkodzenia u osób otrzymujących metotreksat z powodu reumatoidalnego zapalenia stawów.
Rentgenogramy
Rentgenogramy u pacjentów z zapaleniem stawów
Rentgenogramy umożliwiają lekarzowi monitorowanie wszelkich możliwych uszkodzeń kości.
To może wziąć lata dla uszkodzenia kości by pokazać się na zdjęciach rentgenowskich tak nieprawidłowości mogą nie zawsze być obecne na pierwszym zestawie zdjęć rentgenowskich. Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa jest jednym z wyjątków, w którym to przypadku uszkodzenia mogą być widoczne wcześnie. Zdjęcie rentgenowskie stawu krzyżowo-biodrowego może potwierdzić rozpoznanie zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa. Osoby cierpiące na reumatoidalne zapalenie stawów często poddają swoje kości badaniu rentgenowskiemu, ponieważ małe kości lepiej uwidaczniają postęp choroby. Inne stawy, takie jak biodra, kolana, łokcie i stopy są prześwietlane, gdy lekarz chce monitorować aktywność choroby.
Wnioski
Niezbędne badania
Badania krwi, moczu, płynu stawowego, testy, biopsje i zdjęcia rentgenowskie są użytecznymi narzędziami, na których polega lekarz, aby pomóc w diagnozowaniu i leczeniu zapalenia stawów. Nie są to bynajmniej wszystkie badania, które może zlecić lekarz, ale niektóre z nich są najczęstsze.
Należy pamiętać, że lekarze czasami mogą zlecać zbyt wiele badań. Testy powinny być wykonywane tylko wtedy, gdy lekarz potrzebuje ich wyników do ukierunkowania diagnostyki lub leczenia. Niepotrzebne testy mogą prowadzić do błędów w diagnozie i leczeniu. Nie krępuj się pytać swojego lekarza o badania, które mogą być przydatne w twoim przypadku. Pamiętaj jednak, że większa liczba badań nie zawsze jest lepsza lub nawet równie dobra jak ich mniejsza liczba. Porady lekarza powinny kierować tymi decyzjami.
Komunikowanie się szczerze ze swoim lekarzem jest zawsze ważne. Jeśli nie rozumiesz, dlaczego dany test jest potrzebny, zapytaj. Twój lekarz lub pielęgniarka najprawdopodobniej chętnie wyjaśnią, dlaczego zostało ono zlecone.
Kredyty
Niektóre z tych materiałów mogą być również dostępne w broszurze Arthritis Foundation.