Imperatyw kategoryczny
Imperatyw kategoryczny, w etyce XVIII-wiecznego niemieckiego filozofa Immanuela Kanta, założyciela filozofii krytycznej, zasada postępowania, która jest bezwarunkowa lub absolutna dla wszystkich agentów, której ważność lub roszczenie nie zależy od żadnego pragnienia lub celu. „Nie będziesz kradł”, na przykład, jest kategoryczne, w odróżnieniu od hipotetycznych imperatywów związanych z pragnieniem, takich jak „Nie kradnij, jeśli chcesz być popularny”. Dla Kanta istniał tylko jeden imperatyw kategoryczny w sferze moralnej, który sformułował na dwa sposoby. „Postępuj tylko zgodnie z tą maksymą, przez którą możesz jednocześnie chcieć, aby stała się ona prawem powszechnym” jest stwierdzeniem czysto formalnym lub logicznym i wyraża warunek racjonalności postępowania, a nie warunek jego moralności, co wyraża inna kantowska formuła: „Postępuj więc tak, aby traktować człowieczeństwo, czy to we własnej osobie, czy w innej, zawsze jako cel, a nigdy tylko jako środek”. Szerzej na temat roli imperatywu kategorycznego w filozofii moralnej Kanta zob. Immanuel Kant: Krytyka praktycznego rozumu i etyka: Tradycja kontynentalna od Spinozy do Nietzschego: Kant.
.