Khat: Nieszkodliwy środek pobudzający czy niebezpieczny narkotyk?
Khat jest łagodnie odurzającą rośliną, która od wieków jest żuta i spożywana społecznie w Rogu Afryki i na Półwyspie Arabskim. Jest szeroko rozpowszechniony w Somalii, Dżibuti, Etiopii i części Kenii, a szczególnie popularny w Jemenie. W każdym z tych krajów roślina ta jest sprzedawana na wolnym rynku i spożywana z taką samą regularnością, jak kawa w krajach zachodnich. Jednakże, pomimo powszechnego występowania w niektórych częściach Afryki i na Bliskim Wschodzie, khat jest substancją kontrolowaną w większości innych krajów. Jest przedmiotem poważnych kontrowersji, niektórzy eksperci opisują go jako łagodny środek pobudzający, a inni określają go jako narkotyk podobny do amfetaminy.
Historia khatu
Początki używania khatu są niejasne, chociaż niektórzy eksperci uważają, że zaczęło się to w Etiopii. Jest prawdopodobne, że niektóre społeczności używały khat rekreacyjnie lub jako pomoc duchową od tysięcy lat; zarówno starożytni Egipcjanie, jak i Sufi używali tej rośliny do wywołania stanu zbliżonego do transu, który umożliwiał im bliższą komunikację z ich bogami. Khat pojawia się (z różnych pisowni) w pracach wielu autorów historycznych, w tym Charles Dickens; który w 1856 roku opisał go mówiąc „te liście są żute, i działać na duchy tych, którzy ich używają, dużo jak silna dawka zielonej herbaty działa na nas w Europie”.
Dzisiejsze użycie
Dzisiaj khat znany jest pod wieloma różnymi nazwami, w tym kat, qat, chat, Kafta, Herbata Abisyńska, miraa i Herbata Buszmena. Świeże liście i wierzchołki są zbierane z krzewu Catha edulis i albo żute na świeżo, albo suszone i zaparzane w postaci herbaty. Ta pierwsza metoda jest znacznie silniejsza, dostarcza znacznie większą dawkę stymulującej części rośliny, znanej jako katynon. Katynon jest często porównywany do amfetaminy, wywołując podobne (choć znacznie łagodniejsze) efekty. Obejmują one podniecenie, euforię, pobudzenie, gadatliwość, zwiększoną pewność siebie i koncentrację.
Khat stał się przemysłem wartym wiele milionów dolarów. W Jemenie, w raporcie Banku Światowego opublikowanym w 2000 r. oszacowano, że roślina ta stanowiła 30% gospodarki kraju. W rzeczywistości uprawa khatu w Jemenie jest tak rozpowszechniona, że nawadnianie gospodarstw uprawiających khat stanowi również 40% zaopatrzenia kraju w wodę. Stosowanie khatu jest obecnie o wiele bardziej rozpowszechnione niż w przeszłości. Krzewy Catha edulis występują obecnie naturalnie na obszarach Afryki Południowej (w tym RPA, Suazi i Mozambiku), a produkty z nich są eksportowane do społeczności diaspor na całym świecie.
Negatywne skutki
W 1980 roku Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) sklasyfikowała khat jako „narkotyk do nadużywania”, z szeregiem potencjalnie negatywnych skutków ubocznych. Należą do nich zachowania maniakalne i nadpobudliwość, zwiększone tętno i ciśnienie krwi, utrata apetytu, bezsenność, dezorientacja i zaparcia. Niektórzy uważają, że przy długotrwałym stosowaniu khat może powodować depresję i zwiększone ryzyko zawału serca; może też nasilać problemy ze zdrowiem psychicznym u osób, które już je mają. Nie jest uważany za szczególnie uzależniający, a ci, którzy przestają go używać, raczej nie cierpią z powodu fizycznego odstawienia.
Istnieje znaczna debata na temat ciężkości negatywnych skutków khat, z wieloma codziennymi użytkownikami twierdzącymi, że częste używanie nie jest bardziej niebezpieczne niż oddawanie się codziennej poprawce kofeiny. Większość krytyków tej substancji jest bardziej zainteresowana społecznymi skutkami używania khatu. Uważa się na przykład, że zwiększone pobudzenie i zmniejszone zahamowania prowadzą do większego prawdopodobieństwa uprawiania niebezpiecznego seksu i/lub niechcianych ciąż. W szczególności khat w znacznym stopniu uszczupla dochody społeczności, które mają niewiele gotówki do wydania. W Dżibuti szacuje się, że regularni użytkownicy khatu wydają na tę roślinę do jednej piątej swojego budżetu domowego; pieniądze, które można by lepiej przeznaczyć na edukację lub opiekę zdrowotną.
Uwaga: Produkcja khatu jest powiązana z terroryzmem, ponieważ uważa się, że dochody z nielegalnego eksportu i sprzedaży finansują grupy takie jak al-Shabaab, somalijską komórkę Al-Kaidy. Jednakże, nie zostało to jeszcze udowodnione.
Czy to legalne?
Afryka i Bliski Wschód
Nie istnieje żadne prawo międzynarodowe dotyczące produkcji, sprzedaży lub konsumpcji khatu; jednak w wielu krajach jest on substancją kontrolowaną lub nielegalną. Jest on nielegalny w Erytrei i Arabii Saudyjskiej, a także w RPA (gdzie sama roślina jest gatunkiem chronionym). To, jak ściśle egzekwowane są przepisy antykhatowe, różni się w zależności od kraju. Jest on legalny w dużej części Rogu Afryki i Półwyspu Arabskiego, w tym w Etiopii, Somalii, Dżibuti, Kenii i Jemenie.
Ameryka Północna
W Kanadzie khat jest substancją kontrolowaną (co oznacza, że jego zakup bez zgody lekarza jest nielegalny), chociaż posiadanie khatu na własny użytek nie jest przestępstwem podlegającym oskarżeniu. Maksymalny wyrok dla handlarzy wynosi 10 lat pozbawienia wolności. W Stanach Zjednoczonych katynon jest narkotykiem z listy I, co w praktyce czyni khat nielegalnym. Missouri i Kalifornia wyraźnie zakazują khatu, jak również katynonu.
Reszta świata
Globalnie, khat jest zakazany w wielu krajach, w tym w Chinach, Malezji, Indonezji i większości Europy. Wielka Brytania wymieniła substancję jako narkotyk klasy C w 2014 r., a handlarzom w Hongkongu grożą kary do 5 mln HK$, a także dożywotnie więzienie. W Izraelu dozwolone jest jedynie spożywanie rośliny w stanie surowym. Nielegalny jest import khatu do Australii w celach innych niż medyczne lub naukowe; a w Nowej Zelandii substancja ta jest sklasyfikowana w tej samej kategorii co marihuana i kodeina. Nie ma przepisów dotyczących khat w Ameryce Południowej.
Ten artykuł został zaktualizowany i ponownie napisany w części przez Jessicę Macdonald w dniu 18 grudnia 2019 r.
.