The Mainstreaming of Cthulhu: How a Fringe Horror Creation Became Popular
W lecie 1926 roku mało znany wówczas pisarz, Howard Phillips Lovecraft, pisał to, co miało stać się jego najbardziej znanym dziełem, The Call of Cthulhu. Opowiadanie to zostanie opublikowane w Weird Tales w 1928 roku i będzie miało ogromny wpływ na kulturę – taki, który wciąż rośnie do dziś.
To zainspiruje niezliczone opowiadania, powieści, gry wideo, filmy, piosenki i inne, wszystkie stworzone przez pisarzy i artystów, którzy wezmą podstawowe motywy Cthulhu i wprowadzą swój własny zwrot do kanonu Mythos. Różne iteracje i obroty Cthulhu zaowocowały wszystkim, od głęboko niepokojących wyobrażeń Wielkiego Starego jako mrocznego, obcego niszczyciela, po jego postać jako słodkiej pluszowej zabawki! Być może pluszakowatość była nieunikniona, gdy Cthulhu i jego pokrewni stali się memem powielanym miliony razy w wielu językach.
Lovecraft sam nigdy nie wiedział, jaki sukces i wpływ na kulturę będzie miało to lub którekolwiek z jego innych dzieł. Kiedy zmarł w 1937 roku, wiedział tylko, że jego prace dotarły do ograniczonej publiczności, nigdy nie zarobił wystarczająco dużo na swoich dziełach, aby utrzymać się jako pisarz.
Jednakże ponad 90 lat od czasu, gdy stworzył fabułę The Call of Cthulhu, pomysł, tematy i tytułowe stworzenie w końcu dotarły do głównego nurtu. Większość z nas słyszała o „The Call of Cthulhu” w takiej czy innej formie.
Mówię jako osoba nawrócona na to wezwanie. Kiedy byłem młody, odkryłem Mythos i od tamtej pory czytam, piszę i tworzę dzieła nim „inspirowane”! Obecnie jestem jednym z członków zespołu pracującego nad adaptacją hitowej gry fabularnej Achtung! Cthulhu.
Cthul-what? Czym jest Mit Cthulhu?
Dla tych, którzy nie znają Mitu Cthulhu, tytułowy Cthulhu to tytaniczna obca istota, która drzemie w nieludzkim, zatopionym mieście R’lyeh, leżącym na Południowym Pacyfiku. Kiedyś, wiele eonów temu, Cthulhu i inne podobne mu istoty rządziły Ziemią. Potęga Cthulhu jest tak wielka, że nawet podczas snu potrafi wpływać na sny ludzi i stworzył rozproszony, ale globalny kult wyznawców, którzy uważają go za boga. Zarówno bóstwo, jak i uczniowie czekają na czas, kiedy się obudzi, wyrwie się ze swego wodnego więzienia i zajmie należne mu miejsce jako władca planety.
Jeśli po przeczytaniu tego artykułu masz pewne trudności z wymówieniem „Cthulhu”, to nie jesteś sam, a Lovecraftowi właśnie o to chodziło z tym imieniem – ma ono brzmieć nieludzko, a my zmagamy się z wymówieniem go używając naszych słabych ludzkich skrzynek głosowych.
Lovecraft napisał kilka historii osadzonych w tym samym uniwersum co Cthulhu, używając wspólnych tematów, postaci i przedmiotów, takich jak fikcyjna księga 'The Necronomicon’, która dokumentuje wiele z tej strasznej „rzeczywistości”. Inni autorzy dołączyli do tego budowania świata, dodając mrocznych bogów, dziwne rasy stworzeń, cykle mitów, zaginione artefakty, więcej zakazanych tomów i tak dalej, aż razem stworzyli rozległe i bogate uniwersum narracyjne, które stało się znane jako „Cthulhu Mythos”. Od śmierci Lovecrafta w 1937 roku inni autorzy przejęli płaszcz, a Mythos rozszerzył się w wielu nowych kierunkach.
Lovecraft’s Writing Super Group
Jedną z interesujących rzeczy było to, jak krąg pisarzy pożyczał sobie nawzajem imiona, miejsca i istoty do własnych prac, tworząc w efekcie „wszechświat open source” w Mythosie. Rozkoszowali się wzajemnym nawiązywaniem do swoich dzieł, wplatając swoje historie w gobelin Mythosu. Z ich licznych listów do siebie wynika, że był to bardziej akt twórczej zabawy niż świadomy wysiłek stworzenia mitycznej narracji.
Jednakże wśród twórców mitu jest kilku bardzo utalentowanych pisarzy. Robert E. Howard – który stałby się sławny dzięki stworzeniu Conana Barbarzyńcy – napisał kilka historii Mythos. Na przykład „Worms of the Earth”, osadzone w czasie rzymskiej okupacji Brytanii, odwołuje się do zatopionego miasta R’lyeh. W zamian Lovecraft odwołał się w swojej pracy do fikcyjnego zakazanego tomu stworzonego przez Howarda, Unaussprechlichen Kulten (znanego również jako Nameless Cults). Młody Robert Bloch – który później napisał słynną powieść Psychoza, którą Alfred Hitchcock zaadaptował na jeden z najbardziej wpływowych horrorów wszech czasów – pojawia się nawet jako postać Roberta Blake’a w opowiadaniu Lovecrafta Nawiedzacz ciemności. Lovecraft z radością zabija postać Blocha, odpłacając się za zabawę, którą Bloch miał, dodając proxy Lovecrafta do swojego opowiadania The Shambler from the Stars.
Odwoływali się również do starszych prac autorów, których podziwiali, takich jak Ambrose Bierce, który stworzył kolejne fikcyjne miasto – Carcosa – w 1886 roku. Robert W. Chambers przerobił je następnie w swoim niezwykle wpływowym zbiorze opowiadań, The King in Yellow z 1895 roku, do którego Lovecraft i inni następnie nawiązywali. Takie przykłady są tylko migawką tego, jak Mythos jest wpleciony w prace wielu autorów tworząc mityczną przestrzeń, która jest większa niż suma jej części.
Mógłbym kontynuować, ale jeśli chcesz zbadać Lovecrafta i pracę jego rówieśników więcej, zdecydowanie polecam subskrypcję HPPodcraft, ponieważ mają kilka fascynujących spostrzeżeń, które idą w jeszcze większą głębię niż ja tutaj.!
Sny o Cthulhu w kulturze popularnej
Wikipedia ma ogromną listę dzieł inspirowanych mitem Cthulhu. W tym artykule wybiorę kilka pozycji, aby pokazać zakres inspiracji;
- South Park – Justin Bieber został zniszczony przez Cthulhu w jednym z najpopularniejszych odcinków.
- Bloodborne – Ciesząca się uznaniem krytyków gra wideo odwołuje się do Mythosu, od jego architektury, przez stworzenia w niej występujące, po narrację.
- Trylogia Illuminatus! Trilogy – Trylogia, która eksploruje ideę globalnego spisku. Trylogia odnosi się do Mythos wiele, wiele razy, a nawet ma Lovecrafta jako postać.
- True Detective – Pierwsza seria serialu HBO jest przeplatana odniesieniami do Mythos, zwłaszcza „The King in Yellow”.
- Supernatural – Długo działający program telewizyjny eksploruje tematy Mythos, a także dodaje Lovecrafta jako postać w serialu.
- Hearthstone – Fani Mythos natychmiast rozpoznają wiele odniesień w aktualizacji Whispers Of The Old Gods.
- The Call of Cthulhu Role Playing Game – Ciesząca się uznaniem krytyków gra RPG jest osadzona w światach Mythos i sama zarówno spopularyzowała, jak i rozszerzyła to ustawienie. Wielu fanów odkryło Lovecrafta dzięki tej grze, w tym ja sam.
Postawy lat 20-tych wobec lat 20-tych
Błędem byłoby pisanie o Mythosie bez zauważenia jego problematycznej strony. Jako że wiele z najważniejszych dzieł zostało napisanych we wczesnej połowie XX wieku, nie jest niestety zaskakujące, że wiele z jego postaw wobec rasy, płci i seksualności, które teraz uważamy za niewygodne (delikatnie mówiąc!), są pełne w dużej części dzieł Mythosu. Debata na temat tego, jak to ująć, wciąż się toczy.
Ciekawe jest dla mnie to, jak te głosy, które były marginalizowane lub wyśmiewane w latach 20-tych, teraz wysuwają się na czoło, by odzyskać i ponownie zinterpretować Mythos w miarę jego ciągłej ewolucji. Na przykład, w doskonałej Balladzie o Czarnym Tomie, afroamerykański autor Victor LaValle daje ripostę na cienko zawoalowany rasizm w Horrorze w Red Hook Lovecrafta. W błyskotliwym The Dream-Quest of Vellitt Boe, autor Kit Johnson przerabia Nieznanego Caditha Lovecrafta oczami kobiety. W ostatniej medytacji nad dziełem Lovecrafta autorstwa uznanego twórcy komiksów Alana Moore’a, Providence, świadomie obsadził on głównego bohatera w roli geja żyjącego w Nowym Jorku lat dwudziestych, co jest zarówno odbiciem, jak i odrzuceniem poglądów Lovecrafta na seksualność.
Why So Cthulhu?
Więc od garstki pisarzy pulpowych trudzących się (głównie) w latach 20. i 30. na marginesie publikacji, często za niewielkie lub żadne wynagrodzenie, do prawie stu lat później i globalnie uznanego tematu kulturowego, który ulega ciągłym reinterwencjom, rekombinacjom i rekalibracjom, mamy dziś Mit Cthulhu. Spróbuj poszukać na Twitterze hasła „Cthulhu”, aby przekonać się, jak istotne jest to dzieło do dziś.
Dlaczego Mit Cthulhu stał się tak wielkim fenomenem kulturowym? Moje odczucie, zarówno jako fana, jak i twórcy materiałów Mythos, jest takie, że sprowadza się to do dwóch głównych powodów:
- Otwarta natura oryginalnego Mythos oznacza, że narodził się on w koncepcji, w której inni mogą dodawać do niego swoje własne ujęcia. Oznacza to również, że jest on w pewnym sensie „mashup-malleability” – może być wiecznie remiksowany.
- Rdzenny temat Mythos, że ludzkość jest tylko drobnym przypisem w historii Ziemi, przemawia do nas jako część naszego własnego strachu i fascynacji śmiercią i koncepcją „apokalipsy”.
Mythos Mashups
Jednym z powodów, że Mythos był tak powszechny i trwały jest to, jak dobrze może być zmieszany z innymi narracjami, aby stworzyć nowe obroty na opowieści. Istnieje ogromna ilość nowych kreacji wynikających z tego „mashupowego” podejścia – zbyt wiele, by wymienić je wszystkie – ale jako że są one kluczową częścią atrakcyjności Cthulhu, warto zbadać tutaj kilka kluczowych.
Na przykład w Achtung! Cthulhu, w którym opętani okultyzmem naziści znajdują zakopane pod ziemią pozostałości Mythosu i zaczynają je plądrować, by połączyć je ze swoimi nieludzkimi programami naukowymi i stworzyć przerażającą broń, za pomocą której chcą wygrać II wojnę światową. Jak wszystkie dobre mashupy, ten bierze jądro rzeczywistości i upuszcza do niego pytanie „co by było gdyby”. Jest dobrze udokumentowane, jaką obsesję mieli naziści na punkcie wiedzy okultystycznej i starożytnych miejsc, więc ten mashup stawia pytanie „co jeśli okultyzm był prawdziwy? Co jeśli ten okultyzm był Mythos?” i nagle pojawia się przerażająca perspektywa, że w tym fikcyjnym wszechświecie wszystkie zasoby, które naziści przeznaczali na badania ezoteryczne, zwrócą się, ale także, że nie są już oni najbardziej przerażającą istotą w czasie wojny – zawierają pakty z istotami starszymi od ludzkości, które dążą do jej całkowitej zagłady. Desperackie zmagania II wojny światowej nabierają teraz dodatkowego, przerażającego wymiaru, gdy alianci starają się odkryć prawdziwą naturę planów nazistów i próbują ich powstrzymać. To, co następuje, to tajna wojna w wojnie – walka o zniszczenie tajnego bunkra na Antarktydzie lub odzyskanie zakazanego dzieła z ukrytej biblioteki w okupowanej Europie. Pracując w tym mashupie przez jakiś czas, połączenia są zarówno fascynujące, jak i przerażające – idealne składniki dla gry fabularnej! Fajne jest też to, że jeśli musisz zmierzyć się z istotami z Mythos, wolisz mieć do tego jakąś poważną wojskową siłę ognia!
Warto też zwrócić uwagę na kilka innych mashupów, bo to tak bogaty szew;
- Co by było, gdyby wielki Sherlock Holmes musiał zbadać Mythos? Takie jest założenie zbioru opowiadań Shadows Over Baker Street, z których jedno (autorstwa Neila Gaimana), stało się grą planszową – A Study in Emerald.
- Co by było, gdyby zimnowojenne mocarstwa odkryły tajemnicę zakopanych Great Old Ones i próbowały ich zaciągnąć? Przeczytaj znakomitą A Colder War Charlesa Strossa, by zgłębić ten pomysł.
- Z Tintina: A Cthulhu crossover aż po Kowbojów, Rzymian, Mroczne Wieki, Cyberpunk i więcej, twórcy szalenie eksperymentują z Mythosem, i to często z doskonałym skutkiem.
Jesteśmy tylko źdźbłem w oku Cthulhu
Filozof polityczny John Gray w swojej książce Straw Dogs zwraca uwagę na to, że my, ludzie, nie do końca pogodziliśmy się z tym, co mówi nam darwinowska teoria ewolucji – że tak jak my jako jednostki rodzimy się, by umrzeć, tak samo nasz gatunek rodzi się, by umrzeć. Nasza własna śmiertelność jest gwarantowana, ale także śmiertelność naszego gatunku, ponieważ to, co pokazują nam zapisy kopalne, polega na tym, że gatunki ewoluują od swoich przodków, a następnie umierają, być może pozostawiając gatunek potomny, który zajmie ich miejsce. My, ludzie, pomimo wszystkich naszych sprytnych narzędzi i technologii, nie jesteśmy aż tak wyjątkowi – my też pójdziemy drogą dinozaurów. Jedyne pytania to „jak” i „kiedy”.
Jesteśmy, niezaprzeczalnie, zafascynowani apokalipsą. Jak Quentin Cooper zauważył;
„Nie jest łatwo dostać nasze głowy wokół Ziemi, która istniała przez miliardy lat, prawdopodobnie istnieje przez miliony, jeśli nie miliardy więcej, a nasze własne życie w porównaniu – jakkolwiek długie i owocne – jest prawie nieskończenie mało znacząca chwila w środku tego wszystkiego. Tak ulotne i tak odległe od obu końców historii, że wielu z nas zachowuje się jak indywidualne czarne dziury, mentalnie wypaczając czas, aby wpisać się w wielki finał.”
Więc twierdzi on, że nasza fascynacja czasami ostatecznymi polega na tym, że próbujemy nadać sens ogromowi tego wszystkiego i naszemu maleńkiemu miejscu w tym wszystkim.
Mitos Cthulhu jest tą ideą razy dziesięć! Nie tylko my i świat się skończymy, ale siły, które to zrobią, już teraz knują, a niektórzy ludzie nawet im w tym pomagają! Moglibyśmy spróbować ich powstrzymać, ale to niewiele więcej niż dreptanie po wodzie, zanim fale nas utopią.
Ale co jeszcze możemy zrobić? Nie ma żadnego odkupiciela, który by nas uratował, jesteśmy tylko cętkami w oczach tytanicznych obcych istot, których jedyne zainteresowanie nami jest tak ulotne, jak nasze zainteresowanie uciążliwą muchą, którą właśnie rozważamy zrzucić. To przerażająca, a zarazem kusząca myśl, by uczynić z ludzi ćmy w płomieniu Cthulhu. Jak napisał sam Lovecraft;
„Najbardziej miłosierną rzeczą na świecie, jak sądzę, jest niezdolność ludzkiego umysłu do skorelowania wszystkich swoich treści.”
.