Saharaanse addax-antilope met uitsterven bedreigd
Bij een uitgebreid onderzoek in maart in het belangrijkste leefgebied van de addax zijn nog maar drie exemplaren gevonden, melden deskundigen van de International Union for Conservation of Nature (IUCN), twee van haar leden die in de regio actief zijn – het Sahara Conservation Fund (SCF) en de NGO Noé, en het Verdrag inzake trekkende diersoorten (CMS).
De nationale wetgeving in Niger beschermt de addax volledig, wat betekent dat de jacht en het wegnemen van levende addax om welke reden dan ook streng verboden zijn. Hij wordt ook beschermd door het Verdrag inzake trekkende diersoorten (CMS) omdat zijn historische habitat zich uitstrekt tot in het naburige Tsjaad.
De addax heeft echter te lijden gehad van massale verstoring door olie-installaties in Niger die worden geëxploiteerd door de China National Petroleum Corporation (CNPC) en het daarmee gepaard gaande oprukken van woestijnwagens en bulldozers. Bovendien heeft de aanstelling van militairen om de olie-industrie te beschermen tot gevolg dat de illegale jacht door soldaten het stropen aanzienlijk heeft doen toenemen in zijn laatste overgebleven toevluchtsoord, en Afrika’s grootste beschermde gebied, het Termit & Tin-Toumma Nationaal Natuurreservaat in oostelijk Niger.
Dr Jean-Christophe Vié, adjunct-directeur van het IUCN Global Species Programme zegt: “We zijn in real time getuige van het uitsterven van deze iconische en eens overvloedige soort – zonder onmiddellijk ingrijpen zal de addax zijn overlevingsstrijd verliezen door illegale, ongecontroleerde stroperij en het verlies van zijn habitat. Namens alle betrokken partijen bevelen wij een aantal noodmaatregelen aan om de addax te behoeden voor dreigend uitsterven.”
De maatregelen die worden voorgesteld door de deskundigen van de natuurbeschermingsgroepen omvatten het veiligstellen van de resterende addaxpopulatie; het stoppen van stroperij door soldaten en het aangaan van de samenwerking met CNPC om het uitsterven van de addax te voorkomen; alsmede het versterken van de bestaande populatie door de introductie van in gevangenschap gefokte dieren.
De toename van stroperij komt ook tegen een achtergrond van toenemende onveiligheid in de hele regio. De ineenstorting van Libië in 2011 leidde tot een uittocht van milities met wapens en 4×4-voertuigen naar buurlanden in gebieden waar belangrijke populaties wilde dieren leven. Dit heeft ook de opstanden in Mali en Noord-Nigeria aangewakkerd, die de instabiliteit hebben vergroot, en de voorheen afgelegen leefgebieden van de addax zijn belangrijke kruispunten geworden voor de illegale handel in wilde dieren, wapens, drugs en migranten.
Dr. Thomas Rabeil van het Sahara Conservation Fund zegt: “Degenen met commerciële belangen in de woestijn zouden een belangrijke bijdrage kunnen leveren aan de bescherming van de addax door samen te werken met de autoriteiten op het gebied van wilde dieren en door gevoeliger te werk te gaan, belanghebbenden te worden bij het beheer van beschermde gebieden en door waarnemingen van deze ongrijpbare dieren te delen met natuurbeschermers.”
De situatie voor de addax is dramatisch verslechterd sinds 2010, toen een eerste ronde van onderzoeken de populatie op 200 dieren schatte. Sindsdien hebben natuurbeschermers een drieledig actieplan ontworpen om de situatie te stabiliseren door de resterende addax op te sporen en hun status te beoordelen. Het plan is erop gericht de huidige inspanningen op te voeren om de capaciteit van de Nigerese dienst voor natuurbehoud op te bouwen om de addax te beschermen en het Termit & Tin Toumma Reservaat in nauwe samenwerking met de plaatselijke bevolking te beheren. Het derde, cruciale onderdeel van het plan is de samenwerking met de Nigerese autoriteiten en Chinese zakelijke belangen om stroperij onder controle te krijgen en het effect van olie-gerelateerde activiteiten te minimaliseren, met name op de belangrijkste habitat van de addax.
Arnaud Greth, voorzitter van Noé, zegt: “In coördinatie met het Ministerie van Milieu heeft Noé zich geconcentreerd op het versterken van de capaciteiten van de Management Unit in het Termit & Tin Toumma Beschermd Gebied en het ondersteunen van Niger’s beschermingsbeleid om het behoud van de addax in het veld te versterken. Maar de menselijke druk neemt sneller toe dan we ons kunnen aanpassen, gezien het huidige niveau van hulpbronnenondersteuning voor de addax en het grote verspreidingsgebied van de addax in het grootste beschermde terrestrische gebied in Afrika.”
Uitgebreid onderzoek vanuit de lucht en op de grond, mede gefinancierd door IUCN’s SOS – Save Our Species-initiatief en Saint Louis Zoo en uitgevoerd door SCF in maart 2016, wees echter uit dat de addax op het punt stond uit te sterven. Met behulp van geavanceerde IRS-technologieën (Intelligence Reconnaissance and Surveillance), waaronder infraroodopnames en ultrahoge-resolutiecamera’s die vanuit de lucht soorten kunnen onderscheiden, werd meer dan 3200 km aan transecten over belangrijke addaxhabitats afgelegd met een C-208 Cessna Caravan-vliegtuig dat was gehuurd van de luchtmacht van Niger. Helaas konden de onderzoekers na 18 uur vliegen niet één dier identificeren.
Terwijl doorzocht het grondteam meer dan 700 km van de belangrijkste addax-habitat en andere gebieden waar anderen in de voorgaande zes maanden sporen van addax hadden gezien. Na sommige sporen meer dan 10 km te hebben gevolgd, bevestigde het grondteam de waarnemingen van één kleine groep: drie zeer nerveuze addax-individuen.
Verschillende soorten antilopen kwamen ooit in grote aantallen voor in uitgestrekte delen van de Sahara-woestijn en de omliggende Sahel-graslanden. In het recente verleden liepen er bijvoorbeeld meer dan een miljoen Scimitar-horned oryxen rond in Noord-Afrika, van de Atlantische Oceaan tot de Nijlrivier. Tegen de jaren 1990 was de soort echter uit het wild verdwenen als gevolg van de ongecontroleerde jacht en het verlies van habitat. Nu is nog een van zijn naaste verwanten – de iconische addax – gevaarlijk dicht bij het delen van dat lot.