Sleutels voor de identificatie en behandeling van bijen- en wespensteken – MSD-handboek, professionele uitgave
De meeste mensen die door insecten worden gestoken, vertonen een milde plaatselijke reactie. Bij de weinige allergische reacties met dodelijke afloop overlijdt echter ongeveer de helft binnen 30 minuten na de steek. Voor deze patiënten kan een snelle en doeltreffende medische interventie het verschil betekenen tussen leven en dood. Artsen moeten een agressieve aanpak hanteren bij het identificeren en behandelen van gegeneraliseerde allergische reacties op steken.
Reacties op insectensteken worden gewoonlijk onderverdeeld in:
- Lokale reacties
- Gegeneraliseerde (anafylactische) reacties
Lokale reacties
Gifstoffen veroorzaken onmiddellijk brandende pijn, erytheem, zwelling en daaropvolgende jeuk. De reactie kan binnen een paar uur een hoogtepunt bereiken of na een dag of twee verergeren. Veel patiënten behandelen deze symptomen zelf – vaak met een reeks huismiddeltjes met wisselende effectiviteit. Maar jaarlijks bezoeken zo’n 1 miljoen patiënten hun plaatselijke spoedafdeling.
Symptomen van lokale reacties zoals roodheid en zwelling kunnen vergelijkbaar zijn met cellulitis, en patiënten kunnen een arts bezoeken omdat ze bang zijn voor een infectie na een steek. Alvorens antibiotica voor te schrijven, moeten artsen kijken naar indicatoren van systemische betrokkenheid, waaronder koorts of andere markers van infectie, en de tijd sinds de steek in aanmerking nemen. Pijn, erytheem en zwelling die twee of meer dagen na een steek verergeren, wijzen eerder op een infectie dan zwelling die onmiddellijk begon en niet verergerd is. Als cellulitis wordt vermoed, moeten antibiotica worden voorgeschreven.
Allergische reacties
Allergische reacties hebben verschillende verschijningsvormen, waaronder blozen, pruritus, urticaria, niezen, rhinorroe, misselijkheid, buikkrampen, diarree, een gevoel van verstikking of dyspneu, hartkloppingen en duizeligheid. Gevaarstekenen zijn onder meer hypotensie, angio-oedeem, piepende ademhaling, stridor, cyanose en syncope.
Mild allergische tekenen en symptomen mogen echter niet onderschat worden. Het perspectief van de medische gemeenschap op anafylaxie is in de loop der jaren geëvolueerd. Het is nu duidelijk dat patiënten met minder ernstige tekens (bv. een beetje piepende ademhaling of milde urticaria) toch kunnen overgaan tot een ernstige reactie. Deze reactie kan vooral optreden bij kinderen, die zich minder vaak met cardiorespiratoire symptomen presenteren.
Behandeling en preventie van anafylaxie
Epinefrine is de spil in de behandeling van anafylaxie. Het verhelpt vaak veel van de tekenen en symptomen en moet onmiddellijk worden toegediend. Begeleidende behandeling moet bestaan uit IV-vloeistoffen, antihistaminica (inclusief H1- en H2-blokkers), corticosteroïden en soms een bronchodilatator.
De meeste patiënten met gegeneraliseerde reacties op steken zullen in het ziekenhuis worden opgenomen. De behandeling bij ontslag moet bestaan uit antihistaminica en een afbouwende kuur van corticosteroïden. Patiënten moeten worden doorverwezen naar een allergoloog om te zien of ze kandidaten zijn voor gifimmunotherapie, die de ernst en incidentie van toekomstige allergische reacties kan verminderen.
Het belangrijkste is dat patiënten een recept krijgen voor een epinefrine auto-injector.
Instructies voor patiënten
Als patiënten een allergische reactie hebben gehad, moeten artsen een eerlijk en direct gesprek voeren over de risico’s om opnieuw gestoken te worden.
Zorg ervoor dat patiënten begrijpen dat de meeste mensen die overlijden als gevolg van een gegeneraliseerde reactie er in het verleden een hebben gehad. Bovendien bestaat er een correlatie tussen de tijd die verstrijkt tussen de steken en de ernst van de reactie. Patiënten moeten er dus alles aan doen om te voorkomen dat ze gestoken worden, zodat het interval tussen de steken zo groot mogelijk is. Artsen moeten nadruk leggen op vermijdingsgedrag, zoals het niet dragen van felle kleuren of geparfumeerde haarlakken en parfums buitenshuis.
Het is ook van cruciaal belang om aan patiënten te communiceren hoe belangrijk het is om voorbereid te zijn in het geval van toekomstige steken. Patiënten moeten gedetailleerde instructies krijgen over het gebruik van hun epinefrine auto-injector, zowel van hun arts wanneer het wordt voorgeschreven en van hun apotheker wanneer het wordt opgehaald. Hier zijn drie belangrijke punten om te behandelen:
- Zorg ervoor dat u de injector gedurende drie seconden stevig op zijn plaats houdt na het injecteren in de dij.
- Bewaar injectoren op verschillende plaatsen zodat er altijd een in de buurt is- in uw rugzak, uw handschoenenkastje, uw handtas, uw koelkast, enz.
- Als u een injector gebruikt na een steek, is het een goed idee om een arts te raadplegen. Een heftige reactie kan meer dan een enkele injectie vereisen. Een beter gevoel na één injectie mag geen vals gevoel van veiligheid geven.
Voor aanvullende informatie en voorlichting kunnen artsen patiënten verwijzen naar de consumentenversie van de Handleidingen-pagina over bijen-, wespen-, horzel- en mierensteken.