Waarom dragen meisjes make-up? U vroeg het aan Google – hier is het antwoord
Van de met roet omrande ogen van de oude Egyptenaren tot de loodverf die de Elizabethanen droegen, vrouwen en meisjes hebben door de geschiedenis heen geëxperimenteerd met cosmetica. Inderdaad, volgens de Romeinse toneelschrijver Plautus, “een vrouw zonder verf is als voedsel zonder zout”. Shakespeare’s Hamlet was minder enthousiast, maar net zo grof, en zei tegen Ophelia: “Ik heb ook alles gehoord over jullie vrouwen en jullie cosmetica. God geeft jullie een gezicht, maar jullie schilderen er een ander overheen. Jullie dansen en huppelen en lispelen; jullie noemen Gods scheppingen koosnaampjes, en jullie verontschuldigen jullie sexpot trucs door onwetendheid te pleiten.”
Dus is make-up noodzakelijke smaakmaker, een achterbakse truc van manipulatieve sexpots, of geen van beide? Vraag een groep vrouwen waarom ze make-up dragen en je zult talloze antwoorden krijgen. Sommigen zullen zeggen dat ze zich er zelfverzekerder door voelen, dat ze zich niet helemaal “af” voelen zonder make-up; anderen zullen zeggen dat ze graag experimenteren met looks en kleuren om zichzelf te uiten, dat schminken een leuk, theatraal element is dat hen in staat stelt verschillende persoonlijkheden en esthetieken te kanaliseren.
“Na 20 jaar als visagiste te hebben gewerkt, kan ik met een gerust hart zeggen dat vrouwen make-up voor zichzelf dragen,” vertelt Lisa Eldridge, de schrijfster van Face Paint: The Story of Makeup, vertelt me. “Er zijn veel verschillende rollen die make-up kan spelen in het leven van een vrouw. Er is het speelse en creatieve aspect – wie houdt er niet van om met een kwast in een kleurenpalet te woelen? Dan is er het vertrouwenwekkende aspect – waarom zou je een grote rode puist op je neus niet bedekken, als je dat kunt? Ten slotte is er een element van oorlogsverf en tribalisme. Make-up kan je krachtiger laten voelen en je klaar maken voor elke situatie.”
Maar net zoals er vrouwen en meisjes zijn die make-up helemaal voor zichzelf dragen, zijn er ook die make-up dragen voor het vermeende voordeel van anderen, of die het gevoel hebben dat ze zonder make-up onaanvaardbaar zijn. Make-up kan een masker zijn waarachter je je verschuilt om de wereld tegemoet te treden, of iets dat je inzet als wapen – om een partner aan te trekken, te intimideren, te shockeren en te verbazen. Het wordt gebruikt als onderdeel van religieuze of culturele rituelen, of om je aan te sluiten bij een subcultuur. Het kan je onzekerheden maskeren of worden gebruikt om de delen waar je het meest van houdt mooier te maken.
Make-up is zo alomtegenwoordig in onze samenleving dat het voor een vrouw in sommige gevallen een statement is geworden om zonder te gaan – de “geen make-up selfie” is hier een goed voorbeeld van. Vrouwelijke beroemdheden komen voor in de schandpaal van de Daily Mail onder koppen als “Jennifer Lopez, 46, durft haar naakte gezicht te tonen”. Mannen maken cynisch gebruik van de angst die jonge vrouwen voelen door te beweren dat ze van je houden zoals je bent, een trend die deskundig wordt gesatiriseerd in de Amy Schumer sketch “Girl you don’t need make-up”.
Misschien is de nuttigere vraag dan ook niet “Waarom dragen vrouwen make-up?” maar “Waarom dragen vrouwen make-up terwijl de meeste mannen dat niet doen?” (vooral wanneer de carrière van David Bowie getuigt van het feit dat de aanblik van een man met make-up krachtige dingen kan doen met de onderwereld van een vrouw).
Voor sommige feministen kan de vraag worden beantwoord door simpelweg “patriarchaat” te mompelen en hun handen af te stoffen voordat ze naar de bar gaan. Zeker, vrouwen krijgen van jongs af aan boodschappen mee die ons doen geloven dat een van onze belangrijkste functies is om decoratief te zijn en dus aantrekkelijk voor mannen. Ga een willekeurige krantenwinkel binnen en je ziet tijdschriften voor kleine meisjes met gratis cadeautjes als lipgloss en nagellak. Ouders kopen voor hun dochters vreemde poppenhoofden om op te oefenen. De Disneyprinsessen waar veel kleine meisjes zich op spiegelen dragen eyeliner, mascara en oogschaduw, en hebben perfect geplukte wenkbrauwen. Gezien de mate waarin make-up wordt gezien als een versieringsproces dat wordt gebruikt om een partner aan te trekken, is het meer dan een beetje griezelig om meisjes zo jong hiermee op te zadelen.
Evolutionaire psychologen denken dat, zoals met zoveel dingen, make-up een kwestie van geslacht is. Vrouwen hebben donkerder ogen en lippen dan mannen, en make-up versterkt die sekseverschillen. Bovendien zouden de gewenste eigenschappen die een man in een vrouw zoekt – grotendeels gerelateerd aan reproductieve fitheid – versterkt worden door make-up. Schoonheidsidealen verschillen van cultuur tot cultuur, maar er zijn enkele universele kenmerken van aantrekkelijkheid. Gezichtssymmetrie en een gelijkmatige huidskleur impliceren een goede gezondheid, terwijl jeugdigheid staat voor vruchtbaarheid. Volle lippen en blozende wangen duiden op seksuele opwinding, dus met je scharlakenrode lippenstift en roze blusher geef je die willekeurige man in de bar misschien wel het onderbewuste signaal dat je klaar bent voor een nacht vol passie.
Lezeressen van damesbladen zullen bekend zijn met het gebruik van evolutionaire psychologie om cosmetica aan de man te brengen. Ik zal nooit vergeten dat ik een artikel las waarin werd gesuggereerd dat ik karmozijnrode lippenstift moest dragen, zodat mijn lippen de met bloed bevlekte schaamlippen konden nabootsen. En als een vaginamond niet je ding is, dan kun je altijd nog de huid van je gezicht op die van een baby laten lijken om mannen aan te trekken, een suggestie die met verontrustende regelmaat wordt herhaald in de glossy’s en die wordt uitgebuit door de Baby Skin-lijn van make-upmerk Maybelline.
Cosmeticabedrijven vertrouwen vaak op de onzekerheden van vrouwen – die ze hebben meegekregen door jarenlange blootstelling aan beelden van lichamelijke perfectie in de mainstream media – om producten te verkopen, uitgaande van “misschien is ze ermee geboren, maar waarschijnlijk niet, dus koop deze concealer”. De functie ervan als middel om ongewenste onvolkomenheden of “lelijke” oneffenheden te verdoezelen wordt ons keer op keer ingehamerd. Veel vrouwen spenderen honderden ponden per jaar aan cosmetica, en evenzoveel minuten maken ze zich zorgen over hoe we eruit zien. In The Beauty Myth betoogt Naomi Wolf op overtuigende wijze dat de schoonheidsindustrie bestaat om een generatie vrouwen in het emancipatieproces onder controle te houden. Hou ons angstig, hou ons hongerig, hou ons steeds waakzaam in ons streven naar lichamelijke perfectie, zo luidt het argument, en je houdt ons onder de knoet.
Zo wordt de boodschap dat je natuurlijke schoonheid nooit genoeg is, al heel jong in ons gesocialiseerd. Ik begon als jonge tiener make-up te dragen omdat ik vond dat de sproeten op mijn wangen lelijk waren. Mijn moeder, een roodharige die voordat ze de deur uitging zei: “Wacht even, ik moet alleen nog even mijn wimpers opdoen”, moedigde me nooit aan om make-up te dragen, totdat ze me – bezorgd over de vervagende crème die ik gebruikte in een poging om mijn sproeten te bleken – gelukkig in de richting van foundation stuurde (en me vervolgens de volgende 10 jaar wees op de enigszins oranje vlekken die rond mijn kin verschenen). In die tijd gaf het bedekken van mijn sproeten me een beter gevoel over mezelf, aantrekkelijker, meer passend bij het “type” meisje waar jongens volgens mij voor vielen. Pas toen ik meer zelfvertrouwen kreeg en in de media meer verschillende portretten te zien kreeg, waaronder ook meisjes met sproeten, begon ik me af te vragen of ze eigenlijk wel zo afzichtelijk waren.
Wanneer het beeld van schoonheid dat je voorgeschoteld krijgt grotendeels homogeen is, is het niet meer dan normaal dat je make-up gebruikt in een poging om “erbij te horen” of om “door te gaan”. Maar, zoals zo vaak met vrouwelijke attributen, zit je vast tussen een rots en een harde plaats. Studies vertellen ons herhaaldelijk dat mannen zich meer aangetrokken voelen tot vrouwen die make-up dragen. We worden aangemoedigd om te streven naar een soort onnatuurlijke natuurlijke schoonheid, zoals verwoord door de onsterfelijke woorden van Calvin Klein, die zo behulpzaam zei: “Het beste is om er natuurlijk uit te zien, maar je hebt make-up nodig om er natuurlijk uit te zien.” (Dank je, Calvin.)
Of natuurlijk, zoals de eerder genoemde Plautus ongetwijfeld niet wist, teveel zout – een waarschijnlijk kenmerk van het leven in het oude Rome door de afwezigheid van koeling – kan een slechte zaak zijn. Uit een onderzoek dat vorig jaar aan de universiteiten van Bangor en Aberdeen werd uitgevoerd, bleek dat zowel mannen als vrouwen vrouwen vrouwen met een beetje – maar niet te veel – make-up het aantrekkelijkst vonden. Volgens de samenvatting van de studie “suggereren deze bevindingen dat de perceptie van aantrekkelijkheid met cosmetica een vorm van pluralistische onwetendheid is, waarbij vrouwen hun cosmeticavoorkeuren afstemmen op een onnauwkeurige perceptie van de voorkeuren van anderen.” The Atlantic, die over de bevindingen berichtte, wees er snel op dat “de keuringen plaatsvonden in Bangor, een piepklein gehucht in Wales, waar waarschijnlijk andere schoonheidsnormen gelden dan in Peking of Berlijn of Baton Rouge”. (Als ze suggereerden dat die normen lager zouden kunnen zijn, wel, degenen onder ons die de damestoiletten van de Bangor Wetherspoon’s hebben bezocht en een make-up sessie aan de gang hebben gezien, zouden nederig smeken om dat te verschillen).
Misschien zijn we, als het op make-up aankomt, onze eigen ergste vijanden, omdat we geloven dat de wereld ons op een bepaalde manier wil zien, terwijl we in feite prima zijn zoals we zijn. Waarom dragen vrouwen make-up? Je zou kunnen zeggen dat het een snufje patriarchaat is, een beetje seks, een vleugje plezier, en een hele, aangekoekte laag misplaatste onzekerheid.
