Waarom vrouwen minder moeten eten, meer moeten bewegen en het dragen van transdermale pleisters tijdens de menopauze moeten overwegen
Gewichts- en eetlustdeskundigen van over de hele wereld kwamen eerder dit jaar op een conferentie in Bangkok 1 bijeen om de sekseverschillen bij zwaarlijvigheid te bespreken. Een van de discussiepunten betrof de factoren die leiden tot gewichtstoename bij vrouwen tijdens de menopauze, en hoe dit kan worden voorkomen.
Co-voorzitters van de conferentie, Dr Amanda Sainsbury-Salis van Sydney’s Garvan Institute of Medical Research en Dr Jennifer Lovejoy van de University of Washington, Seattle hebben de consensus van de conferentie samengevat voor het decembernummer van Obesity Reviews. De paper is online beschikbaar.
“Een van de meest interessante dingen die uit de conferentie kwam – met toepasbaarheid op grote aantallen vrouwen – was de discussie over waarom vrouwen aankomen tijdens de menopauze,” zei Dr Sainsbury-Salis.
“Zo veel vrouwen raken in de war als ze beginnen aan te komen tijdens de menopauze, omdat hun eetgewoonten niet zijn veranderd.”
Meer Garvan-onderzoek
- Vind meer medische doorbraken in het metabolisme-onderzoek en onze laboratoria.
- Overweeg vandaag nog ons onderzoek te steunen.
“Wat het onderzoek duidelijk aantoont, is dat de menopauze een dramatische en plotselinge vermindering van het niveau van lichamelijke activiteit veroorzaakt. Vlak voor de menopauze halveren vrouwen hun hoeveelheid activiteit in vergelijking met het niveau van voor de menopauze.”
“Een van de redenen waarom vrouwen in de menopauze aankomen, is dus dat hun energieverbruik daalt. Combineer dit met ongewijzigde eetgewoonten en gewichtstoename is bijna onvermijdelijk.”
“We weten niet precies waarom vrouwen in de menopauze niet meer zo veel bewegen. Maar we weten dat het niet komt door hun leeftijd en de beperkingen van hun levensstijl in die tijd van het leven. Onderzoek suggereert dat het direct gerelateerd is aan het gebrek aan oestrogeen, dat dramatische effecten heeft op de signalen die de hersenen naar het lichaam sturen. We doen onderzoek om te zien wat deze effecten veroorzaakt en of ze op de lange termijn aanhouden.
“Veel vrouwen vragen of ze die neiging actief kunnen tegengaan. In feite is aangetoond dat vrouwen die tijdens de menopauze hun lichamelijke activiteit op peil houden of vergroten, er aan de andere kant meestal uitkomen zonder aan te komen.”
“Iets anders is dat wanneer het niveau van lichamelijke activiteit daalt en je minder energie nodig hebt, het heel belangrijk is om op de hoogte te blijven van je hongersignalen, omdat je dan gewoon minder hoeft te eten om je voldaan te voelen.”
Er was een verwante discussie over hormoonvervangingstherapie (HRT) op de conferentie. Professor Lesley Campbell van Garvan, tevens directeur van het St. Vincent’s Diabetes Centre, was een uitgenodigde spreker en bracht haar standpunt naar voren dat HRT vrouwen daadwerkelijk kan helpen beschermen tegen schadelijke toename van buikvet en de ontwikkeling van hartziekten en diabetes type 2.
“Tijdens de menopauze krijgen de meeste vrouwen te maken met een herverdeling van vet, waarbij ze vaak in gewicht toenemen rond het midden,” zei professor Campbell. “Zoals we in ons onderzoek hebben aangetoond, is buikvet een risicofactor voor de ontwikkeling van cardio-metabole ziekten, zoals diabetes. Vóór de menopauze hebben vrouwen een lager risico op hartziekten dan mannen. In de menopauze wordt dat risico gelijkgetrokken. Vrouwen die HRT gebruiken, lijken hun risiconiveau van voor de menopauze te behouden.”
“Het is ook vermeldenswaard dat ongeveer 10 jaar geleden, Garvan endocrinologen een zeer belangrijke doorbraak ontdekten die bekend is bij verrassend weinig vrouwen en huisartsen. Zij ontdekten dat het innemen van HRT door het dragen van transdermale patches – en dus de lever omzeilen – beter kan zijn voor vrouwen dan het oraal innemen van HRT.2”
Dus de algemene boodschap voor vrouwen in de menopauze is: eet minder, beweeg meer en als je HRT gebruikt, overweeg dan transdermale patches.
1. De International Association for the Study of Obesity (IASO) organiseerde in maart 2008 een conferentie in Bangkok, Thailand
2. O’Sullivan AJ, Crampton LJ, Freund J, Ho KK. The Route of Estrogen Replacement Therapy Confers Divergent Effects on Substrate Oxidation and Body Composition in Postmenopausal Women. J Clin Invest. 1998 Sept; 102(5):1035-1040.
NOTES TO EDITORS
Het al dan niet gebruiken van HRT is een keuze die vrouwen zelf moeten maken. Het is een complex en controversieel gebied. Veel artsen zijn van mening dat de bezorgdheid over HRT die voortkwam uit het Women’s Health Initiative 3 van het National Institutes of Health overdreven is. Anderen menen dat ze gerechtvaardigd waren.
Garvan neemt geen bepaald standpunt in over het onderwerp, maar moedigt haar deskundigen, die verschillende aspecten van de gegevens vanuit verschillende perspectieven bekijken, aan om de conclusies te formuleren die voortvloeien uit hun onderzoek en klinische expertise.
Er bestaat geen twijfel over dat oestrogeen een aantal gunstige effecten heeft op het lichaam. Het helpt de botten sterk te houden en kan helpen beschermen tegen diabetes type 2.
Tegelijkertijd heeft het ook enkele nadelige effecten. Het kan bijvoorbeeld die kankers helpen stimuleren die oestrogeenreceptoren hebben, of de ontwikkeling van dergelijke kankers vergroten als ze al bestaan wanneer de oestrogeensuppletie begint.
Er is gemeld dat HRT (net als de anticonceptiepil) het risico van een vrouw op het ontwikkelen van diepe veneuze trombose (DVT) kan verhogen.
Voordat een vrouw besluit HRT te gaan gebruiken, doet zij er verstandig aan haar arts te raadplegen.
HRT Trial
Professor Lesley Campbell (directeur van het St. Vincent’s Diabetes Centre en senior klinisch onderzoeker bij Garvan) en Associate Professor Katherine Samaras (hoofd van Garvan’s Clinical Diabetes Research Group) hebben in 1999 een trial uitgevoerd naar de effecten van HRT op vrouwen in de menopauze4. Zij ontdekten dat HRT een toename van de buikvetmassa voorkwam. In wezen verklaarde dit waarom diabetische postmenopauzale vrouwen, die geen oestrogeenvervangers gebruikten, hun risico op het ontwikkelen van cardiovasculaire problemen verhoogden. Vóór de menopauze had hun eigen oestrogeen hun risico lager gehouden. Een soortgelijke studie bestaat bij niet-diabetische vrouwen.
Transdermale vs orale toediening van HRT
Professor Ken Ho, endocrinoloog en hoofd van Garvan’s Pituitary Research Unit, toonde aan dat de manier waarop oestrogeen wordt toegediend belangrijk is. Wanneer oestrogeen in pilvorm wordt toegediend, vermindert de lipide-oxidatie (vetverbranding), neemt de vetmassa toe en vermindert de vetvrije massa, veranderingen die niet optreden wanneer oestrogeen transdermaal wordt toegediend.
Als mensen ouder worden, hebben ze de neiging om vet aan te komen en spieren te verliezen. Over een periode van 6 maanden veroorzaakte de orale behandeling met oestrogeen een toename van de vetmassa en een verlies van vetvrije massa die gelijk zijn aan die welke zich voordoen over een periode van 5-10 jaar van het normale verouderingsproces. De route van de oestrogeentherapie (oraal of transdermaal) is daarom belangrijk in termen van lichaamssamenstelling en postmenopauzale gezondheid.
Wanneer een vrouw oraal HRT neemt, gaat het direct naar de lever, waardoor deze wordt blootgesteld aan relatief hogere niveaus van oestrogeen – wat interfereert met het vermogen van de lever om vet te verbranden en een hormoon genaamd IGF-1 (Insuline-achtige groeifactor-1) te maken.
Groeihormoon wordt afgescheiden door de hypofyse, gaat naar de lever en stimuleert de productie van IGF-1, dat op zijn beurt de spiersynthese stimuleert en de botten versterkt. Oestrogeen, door directe werking op de lever, onderdrukt de produktie van IGF-1 in overeenstemming met de gebruikte dosis oestrogeen.
3. Het Women’s Health Initiative ging in 1991 van start en bestond uit een reeks klinische trials en een observationele studie, waaraan samen 161.808 in het algemeen gezonde postmenopauzale vrouwen deelnamen. De klinische trials waren ontworpen om de effecten van postmenopauzale hormoontherapie, dieetmodificatie en calcium- en vitamine D-supplementen op hartziekten, fracturen, en borst- en colorectale kanker te testen.
4. Effecten van postmenopauzale hormoonvervangingstherapie op centraal buikvet, glykemische controle, lipidemetabolisme en vasculaire factoren bij diabetes mellitus type 2. Een prospectieve studie. Samaras K, Hayward CS, Sullivan D, Kelly RP, Campbell LV. Diabetes Care, 22; 9:1401-1407, 1999.