Wat is een geleide economie en wat zijn enkele voorbeelden?
Vrijemarkteconomieën in landen als de VS, Japan en Duitsland zijn daarentegen het resultaat van directe democratieën waar de overheid een belangrijke rol speelt (met name op belangrijke gebieden als regelgeving en belastingen), maar zich grotendeels afzijdig houdt van de handel. In plaats daarvan laten zij de ondernemingen zelf beslissen hoe zij hun zaken het best aanpakken.
Kernfactoren in een geleide economie
Geleide markten hebben vaak de volgende elementen gemeen.
- De overheid heeft de totale controle over de economie van een land, inclusief het bepalen van de hoeveelheid aanbod van een bepaald product of bepaalde diensten, en wat dat product of die dienst kost voor de consument.
- De overheid heeft de totale controle over de kritieke hulpbronnen van het land (denk aan landbouw, olie en gas, en gezondheidszorg, bijvoorbeeld).
- Alle bedrijven in een geleide economie, of ze nu eigendom zijn van de staat of van particulieren, worden gecontroleerd door de overheid.
Voorbeeld van een geleide economie
Voor een goede blik op een land dat een geleide economie toepast, kijkt u eens naar Noord-Korea.
Deze communistische natie past een geleide marktfilosofie toe – een filosofie waarbij de economische behoeften van het volk prioriteit hebben, terwijl wordt gestreefd naar de handhaving van een duurzaam economisch systeem. In Noord-Korea zijn de prijzen van woningen bijvoorbeeld laag, omdat de regering alle woningen in het land bezit en de prijzen van onroerend goed dienovereenkomstig vaststelt. Bovendien zijn belangrijke openbare diensten zoals gezondheidszorg en onderwijs gratis of tegen minimale kosten.
De keerzijde van een centraal economisch model in een land als Noord-Korea is onder meer de inefficiënt geleide industrie, zoals de transportsector, waar het gebrek aan concurrentie de behoefte aan betere diensten afremt en leidt tot lange wachttijden voor diensten als gezondheidszorg. Omdat de Noord-Koreaanse regering de salarissen en inkomens controleert, hebben consumenten die rijkdom willen opbouwen geen economische mogelijkheden om dat te doen.
Voordelen van een geleide economie
Voorstanders van een geleide economie geloven dat het economische model van centrale planning mensen op de eerste plaats zet, en niet winst op de eerste plaats. Dat vermindert, in theorie, de economische ongelijkheid en houdt het publiek op hetzelfde economische niveau.
Voorstanders van een geleide economie zeggen ook dat hun economisch model de mogelijkheid van monopolies in de industrie wegneemt. Technisch gezien is dat waar, omdat alle marktindustrieën door de overheid worden gecontroleerd. Dat gezegd hebbende, het centrale planningsmodel is een monopolie op zichzelf, zonder concurrentie van andere potentiële besluitvormers in een geleide economie model.
Aanhangers geloven ook dat geleide economieën meer evenwicht bieden in termen van mensen aan het werk zetten en de geaccumuleerde rijkdom gelijk verdelen onder de burgerij.
Nadelen van een geleide economie
Naast een gebrek aan concurrentie, dat een rem vormde op door de overheid geleide economieën, worden geleide economieën gehinderd door het gebrek aan zakelijke vaardigheden van de centrale planningsbureaucraten. Beslissingen van regeringen in een geleide economie hebben in het verleden geleid tot tekorten en overschotten van producten en diensten, omdat centrale planners moeite hadden om het aantal goederen te schatten dat in een bepaalde periode werd geproduceerd.
Bovendien zijn de prijzen voor goederen en diensten in een geleide economie niet op de markt gebaseerd, maar op inkomsten (d.w.z. prijzen worden vastgesteld om te voldoen aan de inkomstenbehoeften van de overheid).
Dit prijsmodel is inefficiënt en voldoet vaak niet aan de vraag van consumenten, wat kan leiden tot zwakke economische resultaten. Ook kunnen consumenten in een geleide economie negatief worden beïnvloed doordat zij geen zeggenschap hebben over welke goederen of diensten worden geproduceerd, en welke prijs zij moeten betalen voor de goederen en diensten die worden geproduceerd.
Zet dat eens af tegen een vrije-markteconomie, zoals die in de V.S. wordt beoefend,
Command Economies vs. Free Market Economies
Naast de vraag van de consument en de prijsstelling verschillen de commando-economie en de markteconomie nog op andere punten.
Zo zijn er bijvoorbeeld belangrijke verschillen in de arbeidsverdeling tussen de twee economische modellen. In een vrije markt worden werknemers in dienst genomen op basis van vraag en aanbod – hoe meer vraag er is naar een product of dienst bij de consument, hoe meer werknemers er nodig zijn. In een geleide economie daarentegen wordt arbeid niet toegewezen op basis van de vraag van de consument, maar door tussenkomst van de overheid, om ervoor te zorgen dat burgers een baan hebben, of een bedrijf of industrie die werknemer nu nodig heeft of niet.
In grote lijnen is het belangrijkste verschil tussen vrije markten en geleide economieën echter wie de beslissingen neemt over de productie van goederen en de levering van diensten, en wie bepaalt hoeveel een product of dienst kost.