What Languages Are Spoken In Algeria? (Algerijns Arabisch, Berbers, Frans en meer!)
Algerije is een Noord-Afrikaans land met meer dan 42 miljoen inwoners die verschillende talen spreken.
Officieel spreken de Algerijnen Arabisch en Berbers, maar in werkelijkheid ligt het taallandschap van Algerije iets gecompliceerder.
Hoewel het Modern Standaard Arabisch de belangrijkste officiële en nationale taal van Algerije is, wordt het door bijna niemand gesproken. In werkelijkheid is het MSA vooral de taal van kranten, media, openbare aankondigingen, onderwijs en officiële verklaringen. Het is een zeer formele, internationaal erkende vorm van Arabisch, die heel dicht bij het Klassiek Arabisch ligt, maar hoewel de meeste Algerijnen MSA (tot op zekere hoogte) begrijpen, spreken de meesten het niet echt.
De alledaagse talen van Algerije zijn Derja, een duidelijk Algerijnse vorm van Arabisch, verschillende Berberdialecten, en Frans. Terwijl sommige Algerijnen al deze talen spreken, spreekt de meerderheid alleen Derja, of Derja samen met ofwel Frans of Berbers.
In het volgende zal ik proberen een beetje meer in detail te gaan met elk van deze talen en de varianten die er bestaan. Daarna zal ik kijken naar enkele van de secundaire talen die in Algerije worden gesproken.
Derja, Algerijns Arabisch of gewoon “Algerijns”
Derja wordt meestal aangeduid als het Algerijnse dialect van het Arabisch. Het onderscheid tussen wat een taal en wat een dialect is, is echter niet duidelijk. Deze zaken komen vaak neer op politiek.
Ik zou echter willen stellen dat Algerijns Derja (samen met Marokkaans en Tunesisch Derja) zo verschillend is van MSA, of de Arabische dialecten van Egypte en het Midden-Oosten, dat het gemakkelijk als een volwaardige taal beschouwd zou kunnen worden.
Om duidelijk te maken waarom het onderscheid politiek zou kunnen zijn, neem het Maltees, de taal die in Malta gesproken wordt. Taalkundig gezien zou het Maltees samen met het Tunesisch, Algerijns en Marokkaans tot een Noordafrikaans taalcontinuüm kunnen worden gerekend. Het Maltees is nauw verwant met deze Noord-Afrikaanse talen, het Tunesisch in het bijzonder, maar de Maltese bevolking heeft anders beslist, en vandaag is het Maltees de enige officiële taal van de Europese Unie met Semitische en Arabische wortels.
Algerijns Derja heeft (net als Maltees, Marokkaans en Tunesisch) Arabische wortels, maar vertoont ook een sterke invloed van de Berberse taal, die het zowel veel woordenschat als bepaalde grammaticale structuren leent.
Voeg daaraan toe, dat Derja een aanzienlijke hoeveelheid Franse leenwoorden in verschillende vormen en gedaanten heeft. De Franse invloed op Derja is onmiskenbaar, en hoewel sommige Algerijnen de mensen die Frans spreken beschouwen als bijzonder opgeleid of upper-class (of zelfs als aanhangers van de oude koloniale macht) gebruiken alle Algerijnen Franse woorden in hun dagelijks leven.
In Derja is Frans de voertaal voor (bijna) alles wat te maken heeft met technologie, wetenschap, internationale zaken, kunst enzovoort, maar ook voor alledaagse woordenschat zoals bepaalde vruchten en groenten, auto-onderdelen en woordenschat die je nodig zou kunnen hebben om naar de dokter te gaan.
Het ironische hiervan is, dat terwijl veel Algerijnen zichzelf als niet-franstalig beschouwen, ze allemaal dagelijks gebruik maken van Franse leenwoorden.
De Franse leenwoorden komen in verschillende vormen voor. Sommige zijn veranderd wat uitspraak en vorm betreft, en lijken niet erg Frans wanneer men ze in het dagelijks spraakgebruik hoort, zoals het woord voor “verpleegster” “fermaliyya” dat van het Franse woord “inférmière” komt, of het woord “chifflour” dat van het Franse “chou fleur” of “bloemkool” is geleend. Andere woorden zoals “Levier de vitesse” (de versnelling in een auto) wordt precies zo uitgesproken als in het Frans.
En het gebruik van het Frans in de Algerijnse Derja taal gaat eigenlijk verder dan leenwoorden. Het is niet ongewoon om hele zinnen in een mix van Derja en Frans te horen, beginnend in de ene taal, halverwege overschakelend op de andere en tenslotte weer eindigend in de eerste taal.
Dit fenomeen wordt code-switching genoemd en het is iets dat veel voorkomt in sommige meertalige culturen. Het kan ook worden waargenomen op de Filippijnen, waar Filippino’s gemakkelijk overschakelen tussen Engels en Tagalog, maar bijna ongehoord in andere tweetalige landen zoals België, Zwitserland, Canada, en anderen.
Er lijkt een bepaalde sociale dynamiek in Algerije te zijn die automatisch werkt – je gebruikt niet bij iedereen code-switching. Maar dit gebeurt zonder dat de individuele spreker er veel over nadenkt, en je zult vaak uiteindelijk overschakelen op een taal waarvan je aanneemt dat de persoon met wie je spreekt die begrijpt.
En voor het grootste deel – het Frans IS begrepen.
De Berberse of Amazigh taal van Algerije
Berbers, of Amazigh is de voorouderlijke taal van Algerije, evenals het grootste deel van Noord-Afrika.
Hoewel het Berbers al minstens 2500 jaar wordt geschreven met het Tifinagh schrift, is de spreektaal veel ouder.
Linguïsten veronderstellen dat het “Proto-Berber”, de taalkundige voorouder van de moderne Berbertalen, zich waarschijnlijk 10.000 jaar geleden heeft afgesplitst van zijn naaste neven in de Afroasiatische taalfamilie. Hoewel het Berbers dus verwant is met Egyptische talen zoals het Koptisch, Semitische talen zoals het Arabisch en het Hebreeuws en verschillende andere, is de band tussen deze talen zeer zwak. (En wie aanneemt dat het Berbers een dialect van het Arabisch is, heeft het helemaal mis).
Hoewel in het grootste deel van Algerije (en Noord-Afrika) Berberse talen werden gesproken, hebben vandaag de dag veel regio’s hun voorouderlijke talen verloren en spreken in plaats daarvan Derja of Algerijns Arabisch.
Onder de overgebleven Algerijnse Berbertalen (of dialecten) zijn Kabyle (Taqbaylit), Mzabi (Tumzabt), Chaouiya (Tachawit), Chenoua, Tamahaq en verscheidene andere.
Terwijl er vele Berbertalen bestaan, zijn de meest voorkomende in Algerije tegenwoordig waarschijnlijk Kabyle, dat gesproken wordt in het bergachtige kustgebied og Kabylie, Mzabi, een dialect gecentreerd rond de stad Ghardaïa en Tamhaq, de Berbertaal van het Touareg volk van de Algerijnse Sahara woestijn.
Hoewel deze dialecten onderling verschillend zijn, blijven zij onderling verstaanbaar, evenals met de Berbertalen van de buurlanden.
De Berberse taal heeft onlangs de status van “officiële taal” gekregen in Algerije. Waarom deze statusverandering niet eerder is gebeurd, komt neer op interne strubbelingen in Algerije over de nationale identiteit van het land.
Er is in het land een verhit debat gaande over etniciteit en daarmee over taal. Veel Algerijnen beschouwen zichzelf tegenwoordig als Arabieren, en door sommigen worden de Berbertalen en de Berberidentiteit in dit verband als een tegenstrijdig verhaal gezien. Hierdoor lijkt er een groeiende kloof te ontstaan tussen Algerijnen die ofwel de ene, ofwel de andere taal spreken.
Om een voorbeeld van de Berberse taal te beluisteren, ga naar de korte dialogen die ik in het Kabyle-dialect heb laten vertalen en opnemen.
Frans in Algerije – Een moedertaal of een tweede taal?
De status van het Frans in Algerije is een beetje bijzonder.
Frans was vroeger de taal van de koloniale macht in Algerije, en tot op de dag van vandaag hebben de Algerijnen gemengde gevoelens over de Franse taal en ook over de Franse cultuur en geschiedenis.
Desondanks is Algerije sterk beïnvloed door zowel Frankrijk als de Franse taal.
De meeste landen in de wereld richten zich voornamelijk op het Engels als eerste vreemde taal die op school wordt onderwezen. In Algerije is het de Franse taal die deze status heeft.
Als buitenlander die naar Algerije gaat, krijg je onmiddellijk de indruk dat het contact met de buitenwereld in Algerije via de Franse taal verloopt, en dat de meeste internationaal gerelateerde onderwerpen een bepaald Franstalig perspectief weerspiegelen in plaats van beïnvloed te zijn door Amerikaanse media. Sommigen zouden kunnen aanvoeren dat dit twee kanten van dezelfde medaille zijn.
Hoewel Algerije zich meer begint te concentreren op het onderwijzen van de Engelse taal op scholen, blijft Frans de eerste vreemde taal die in het land gesproken wordt. Het feit dat meer dan 30% van de Algerijnse bevolking vloeiend Frans spreekt, maakt het land tot het op een na grootste Franstalige land ter wereld.
En zoals de Derja- en Berbertalen een sterke rol spelen bij het bepalen van de identiteit en achtergrond van een individu, geldt dat ook voor het Frans.
Het Frans wordt in Algerije vaak gezien als de taal van de culturele elite, terwijl de politieke elite MSA spreekt en het gros van het volk Derja spreekt. Hoewel het Frans de status heeft van intellectuele taal, is het ook de taal van het secularisme en een taal die Europa vertegenwoordigt.
Deze opvatting over de Franse taal berust echter meestal op een gebrek aan begrip.
J’écris en français pour dire aux français que je ne suis pas français….la langue française a été et reste un butin de guerre.
Kateb Yacine, (Algerijns auteur)
De Algerijnse auteur Kateb Yacine heeft de beroemde uitspraak gedaan dat de Franse taal de “oorlogsbuit” is die Algerije heeft gekregen toen het in 1962 onafhankelijk werd van Frankrijk.
Frans spreken betekent niet dat je verbonden bent met de oude koloniale machten, maar eerder dat Algerije zich de Franse taal heeft toegeëigend en er Algerijns van heeft gemaakt.
Modern Standaard Arabisch Of “Langue Mickey”
De formele, plechtige en academische taal van het Modern Standaard Arabisch is, in Algerije, de taal van Mickey Mouse.
Maar tekenfilms voor kinderen zijn niet de enige media die MSA gebruiken in Algerije. MSA is ook de taal van het onderwijs, nieuws, openbare aankondigingen, de wet en alles wat op afstand formeel is.
Dit betekent dat MSA een taal is die de meeste Algerijnen begrijpen (tot op zekere hoogte), maar ze spreken het niet. Proberen te communiceren in MSA in de straten van Algiers zou het equivalent zijn van een gesprek aanknopen in het centrum van Manhattan terwijl men Shakespeareaans Engels spreekt. Het zou vreemd overkomen.
Ondanks dit feit is MSA ook de taal van het onderwijs, zelfs op de lagere school, en zoals gezegd, het is de taal die Mickey Mouse, Dora The Explorer en Spiderman spreken in Algerije. Terwijl kinderen meestal “op de een of andere manier” vertrouwd raken met MSA door het kijken naar tekenfilms, is het leren van wiskunde, geschiedenis en wetenschap in de taal vaak een ander verhaal.
Hoewel er de laatste tijd een drang is om basisschoolleerlingen in Derja te onderwijzen in plaats van MSA, blijft formeel Arabisch een belangrijke taal in Algerije.
De Engelse taal in Algerije
Ten slotte is er de Engelse taal in Algerije.
Zoals eerder vermeld, is Frans de vreemde taal bij uitstek in Algerije, maar recentelijk heeft het Engels wat meer aandacht gekregen, en is het land zich wat meer gaan richten op het onderwijzen van Engels op scholen. Sommigen spreken zelfs van een radicale verschuiving van de ene vreemde taal naar de andere, hetgeen op enige kritiek is gestuit.
Feit is echter dat Algerije vooralsnog zeer weinig Engelstaligen heeft. Met een krachtig onderwijsinitiatief zou dit in de toekomst geleidelijk kunnen veranderen, maar voorlopig kom je in Algerije niet ver als je alleen Engels spreekt, en het belang van het Frans zal niet snel afnemen.