Bewegingsziekte

Bewegingsziekte

• Wat is bewegingsziekte?
• Wat veroorzaakt bewegingsziekte?
• Factoren die bijdragen aan bewegingsziekte
• Hoe vaak komt bewegingsziekte voor?
• Symptomen van reisziekte
• Behandeling van reisziekte
  • Gedragstherapie
  • Farmacologische middelen
    • Antihistaminica
    • Anticholinergica
  • Natuurlijke behandelingen
• Tips ter voorkoming van reisziekte

Wat is reisziekte?

Bewegingsziekte, of kinetose, is een veel voorkomende aandoening die wordt ervaren door mensen die reizen in vliegtuigen, auto’s, treinen, en vooral op boten. Het kan zelfs optreden bij blootstelling aan bewegende scènes in virtual reality-spellen. Het wordt gekenmerkt door symptomen van duizeligheid, misselijkheid en vermoeidheid.

Er zijn verschillende soorten bewegingsziekte, afhankelijk van de onderliggende oorzaak. Deze omvatten zeeziekte, wagenziekte, luchtziekte, ruimteziekte en simulatieziekte. Het kan ook te paard optreden. Bewegingsziekte is een groot probleem voor astronauten tijdens ruimtereizen, en voor marinemensen op zee.

Wat veroorzaakt bewegingsziekte?

Motieziekte treedt op wanneer delen van het binnenoor die helpen het evenwicht te controleren, te veel worden gestimuleerd. Dit kan worden veroorzaakt door overmatige herhaalde bewegingen, zoals tijdens het reizen in een bewegende auto, boot, vliegtuig, ruimtevaartuig of op attracties in pretparken.

Beweging wordt waargenomen door drie systemen in het lichaam: de ogen, het vestibulaire systeem, en de spier- en gewrichtsreceptoren van de ledematen (zenuwuiteinden). De bewegingssignalen die door deze drie systemen worden doorgegeven, geven informatie door aan de hersenen over de positie van het lichaam in de ruimte en hoe het moet reageren op beweging.

De meest geaccepteerde verklaring voor de symptomen van bewegingsziekte is de sensorische conflicthypothese. Deze stelt dat bewegingsziekte optreedt wanneer er herhaaldelijk een wanverhouding is tussen de informatie die wordt ontvangen van zintuiglijke receptoren en wat wordt verwacht op grond van eerdere ervaring. Bewegingsziekte treedt dus op wanneer wat gezien wordt niet overeenkomt met wat gevoeld wordt. Het binnenoor vertelt de hersenen dat het lichaam beweegt, maar de ogen geven aan dat het lichaam stilstaat. Bijvoorbeeld, wanneer men op zee is, zien de ogen de statische horizon of de onbeweeglijke binnenkant van de boot, terwijl het lichaam het rollen van de golven voelt. Tijdens het reizen in een auto voelen de ledematen en oren weinig beweging, maar de ogen zien het voorbijglijdende landschap. Als de bewegingsdetectieorganen van het binnenoor niet werken, treedt er geen bewegingsziekte op. Dit suggereert dat het binnenoor van cruciaal belang is voor de ontwikkeling van bewegingsziekte, en ondersteunt de hypothese.

Beweging is eigenlijk geen vereiste voor het optreden van bewegingsziekte. Het kan worden ervaren tijdens activiteiten zoals virtual reality-attracties en het spelen van videospelletjes, of door het kijken naar films die zijn opgenomen met een trillende camera. De illusie van beweging die door de virtuele wereld wordt gecreëerd, gecombineerd met de afwezigheid van beweging die door het binnenoor wordt waargenomen, resulteert in gemengde boodschappen die naar de hersenen worden gezonden.

De symptomen die ten grondslag liggen aan bewegingsziekte worden verondersteld te ontstaan als onderdeel van het natuurlijke afweermechanisme van het lichaam. De gemengde signalen die de hersenen ontvangen, leiden tot de conclusie dat de hersenen hallucineren, en dat deze hallucinatie het gevolg is van vergiftiging door een neurotoxine. De hersenen reageren door misselijkheid en braken op te wekken om de toxine op te ruimen.

Factoren die reisziekte beïnvloeden

Factoren die reisziekte kunnen verergeren zijn slechte ventilatie, angst en vrees. Zware maaltijden met gekruid, vettig voedsel voor en tijdens een reis kunnen de maag verder van streek maken, evenals alcohol. Het is ook bekend dat zwangerschap de gevoeligheid voor reisziekte verhoogt.

Er is een duidelijke variatie in individuele gevoeligheid die niet goed wordt begrepen. Sommige onderzoeken suggereren dat er genetische factoren in het spel kunnen zijn en dat het mogelijk is om een aanleg voor reisziekte te erven. Dit is nog niet definitief bevestigd, hoewel het feit dat reisziekte bij sommige etnische groepen vaker voorkomt, deze theorie helpt ondersteunen. Zo is vastgesteld dat personen van Chinese of Japanse afkomst kwetsbaarder zijn voor bewegingsziekte dan personen van Britse afkomst.

Hoe vaak komt bewegingsziekte voor?

Of iemand bewegingsziekte ontwikkelt, hangt af van de individuele gevoeligheid en het vermogen om zich aan te passen aan beweging, alsmede van de aard en de ernst van de beweging. Bijna iedereen kan last krijgen van bewegingsziekte als de beweging ernstig genoeg is. Ongeveer de helft van alle astronauten heeft last van bewegingsziekte tijdens ruimtereizen.

Sekse en leeftijd spelen ook een rol bij het bepalen van de gevoeligheid. Vrouwen zijn kwetsbaarder dan mannen, vooral tijdens de zwangerschap en de menstruatie. Bewegingsziekte komt veel voor bij kinderen ouder dan twee jaar. De ziekte bereikt een hoogtepunt rond 9-10 jaar en neemt dan af tot in de 20-er jaren. Deze afname kan te wijten zijn aan gewenning, waarbij een persoon niet meer reageert op repetitieve stimuli. Zuigelingen en kinderen jonger dan twee jaar lijken immuun te zijn voor reisziekte.

Mensen met bepaalde medische aandoeningen zijn vatbaarder voor reisziekte. Dit omvat migrainepatiënten, mensen met de ziekte van Menière (een aandoening van het binnenoor), en alle patiënten die een binnenooraandoening of duizeligheid hebben.

Symptomen van reisziekte

De meest voorkomende symptomen bij reisziekte zijn:

• Misselijkheid;
• Braken;
• Duizeligheid;
• Vertigo;
• Buikpijn;
• hoofdpijn;
• vermoeidheid;
• bleek gezicht en koud zweten;
• Hypersalivatie;
• Hyperventilatie.

De symptomen verbeteren geleidelijk binnen 15 minuten na het stoppen van de beweging, wanneer de maagmotiliteit weer normaal is.

Beheersing van reisziekte

Bewegingsziekte kan op een aantal manieren worden voorkomen of behandeld door middel van gedragstherapeutische technieken, farmacologische interventies, en alternatieve therapieën.

Gedragstherapie

Desensibilisatie door herhaalde blootstelling aan de oorzaak van de beweging is een van de meest effectieve manieren om bewegingsziekte te voorkomen zonder bijwerkingen. Deze methode is echter specifiek voor de oorzaak. Dus als iemand ongevoelig wordt voor zeeziekte, heeft dat geen invloed op zijn of haar gevoeligheid voor wagenziekte of andere vormen van reisziekte.

Gedragsmaatregelen zoals het verminderen van hoofdbewegingen, naar de horizon staren, gaan liggen en een gecontroleerde, regelmatige ademhaling zijn allemaal nuttig om de ernst van de symptomen te verminderen. Als er geen ramen zijn of als het donker is, kan het helpen de ogen te sluiten of te proberen te slapen. Het sluiten van de ogen voorkomt het conflict dat ontstaat tussen wat visueel wordt waargenomen en wat door het binnenoor wordt waargenomen. Geuren kunnen reisziekte verergeren, dus probeer wat frisse, koele lucht binnen te krijgen door een raam of ventilatierooster open te zetten. Het beste is om voorin de auto te blijven zitten.

Farmacologische middelen

Er zijn twee subklassen van geneesmiddelen die kunnen helpen bij de behandeling en preventie van de symptomen van reisziekte. Dit zijn anticholinergica, en antihistaminica. De keuze van de medicatie is gebaseerd op de duur van de reis, eventuele onderliggende medische aandoeningen, zorgen over sedatie, en persoonlijke voorkeur.

Om reisziekte symptomen te voorkomen, moeten orale medicijnen ten minste 30-60 minuten voor de reis worden ingenomen om voldoende absorptietijd toe te staan.

Antihistaminica

Antihistaminica zijn de meest gebruikte medicatie voor het voorkomen en behandelen van reisziekte, en werken door het verminderen van de stimulatie van het binnenoor. Antihistaminica omvatten:

• Oraal dimenhydrinaat (b.v. Calmx, Dramamine, Triptone)
• Difenhydramine (b.v. Benadryl)
• Promethazinehydrochloride (bv. Phenergan)
• Meclizine (bv. Anivert, Bonine, Dramamine II, Meclocot)
• Cyclizine (bv. Marezine)
• Cinnarizine (b.v. Stugeron)

Dramamine en Bonine zijn effectief voor korte trips of als de symptomen met tussenpozen optreden.

Promethazine vermindert misselijkheid en kan effectiever zijn dan andere antihistaminica, maar is het meest verdovende medicijn en kan de psychomotorische prestaties beïnvloeden. Meclizine is minder sederend en hoeft slechts eenmaal daags te worden ingenomen. Ook van dimenhydrinaat is aangetoond dat het de psychomotorische prestaties nadelig beïnvloedt in vergelijking met placebo, zij het niet in dezelfde mate als promethazine.

Alleen dimenhydrinaat en diphenhydramine worden aanbevolen voor gebruik bij kinderen ouder dan 2 jaar.

Anticholinergica

Het meest gebruikte anticholinergicum is hyoscine, ook wel scopolamine genoemd. Een ander anticholinerge middel dat wordt gebruikt is zamafenacine. Hyoscine werkt door het blokkeren van de cholinerge input van de vestibulaire organen naar het CZS, waardoor de braakimpuls die door reisziekte wordt geactiveerd, wordt geremd. Hyoscine is in verschillende vormen verkrijgbaar, waaronder orale tabletten, als infuus, als topische gelapplicatie of als zelfklevende transdermale patches.

Transdermale patches van hyoscine worden aanbevolen voor langere reizen, omdat ze tot drie dagen effectief kunnen zijn, terwijl tabletten elke zes uur kunnen worden ingenomen. De transdermale pleister wordt ten minste 4 uur voor vertrek achter het oor aangebracht, en wordt zo nodig om de drie dagen vervangen. Voor een maximaal effect moet de pleister 8 uur voor vertrek worden aangebracht. Oraal toegediende hyoscine is 6-8 uur werkzaam en kan worden gebruikt voor korte reizen, of voor de pauze totdat een aangebrachte pleister effect heeft. In gelvorm is hyoscine het meest effectief wanneer het op de arm of nek wordt gesmeerd en met een verband wordt bedekt.

Andere medicijnen

Alle medicijnen tegen reisziekte kunnen de alertheid verminderen, en moeten met voorzichtigheid worden gebruikt door mensen die voertuigen of zware machines besturen. Het drinken van alcohol of het innemen van andere CNS-depressiva (slaapmiddelen of sedativa) tijdens het gebruik van middelen tegen reisziekte verhoogt de bijwerkingen van de geneesmiddelen.

Patiënten met low angle glaucoom, GI-obstructie of urineretentie (bijv. door prostaathypertrofie) dienen deze geneesmiddelen te vermijden. Patiënten met hart- en vaatziekten, longziekten, nierziekten of leverziekten moeten voorzichtig zijn met het gebruik van deze geneesmiddelen.

Een ander geneesmiddel dat soms wordt voorgeschreven is ondansetron (bijv. Zofran), dat oorspronkelijk werd ontwikkeld om misselijkheid bij kankerchemotherapie te behandelen. Dit lijkt veilig te zijn voor gebruik bij kinderen jonger dan zes jaar.

Een aantal nieuwere medicijnen die momenteel worden ontwikkeld omvatten een klasse van verbindingen die bekend staan als neurokinine-1 (substance P) antagonisten. De neurokininen worden onderzocht voor de bestrijding van misselijkheid na kankerchemotherapie, alsmede misselijkheid in verband met reisziekte. Het eerste van deze beschikbare geneesmiddelen is aprepitant (b.v. Emend).

Natuurlijke behandelingen

Er zijn verschillende alternatieve niet-farmacologische middelen uitgeprobeerd voor de behandeling van reisziekte. Tot de complementaire therapieën behoren acupressuur, acupunctuur en kruidenremedies.

Gember

Gemberwortel is een zeer effectief anti-emeticum zonder bijwerkingen. De in gember aanwezige oliën blijken het darmkanaal te ontspannen en tevens het centrale zenuwstelsel licht te onderdrukken. Enkele van de meest effectieve vormen van gember zijn de poedervorm, de ingekapselde vorm, gemberthee bereid van gesneden gemberwortel, of gekonfijte stukjes. Het zuigen op gekristalliseerde gember of het drinken van gemberthee kan misselijkheid helpen verlichten. Alle vormen van gember moeten op een lege maag worden ingenomen.

Tips ter voorkoming van reisziekte

• Gebruik visuele fixatie, zodat uw ogen dezelfde beweging zien die uw lichaam en innerlijke oren voelen (bijv. Ga voorin zitten en kijk vooruit, of kijk naar de verre horizon
• Kies een zitplaats waar de beweging het minst wordt gevoeld:
  • In een auto, ga voorin zitten en kijk naar het landschap in de verte
  • Op een boot, ga in de middencabine zitten, of ga het dek op en kijk naar de horizon
  • In een vliegtuig, ga bij het raam zitten en kijk naar buiten, of kies een zitplaats boven de vleugels waar de beweging tot een minimum wordt beperkt.
• Houd uw hoofd en lichaam zo stil mogelijk
• Sluit uw ogen
• Lig op uw rug
• Zit met uw gezicht naar voren en in een liggende positie
• Niet lezen
• Vang frisse lucht op door een raam open te zetten of naar het dek van een boot te gaan
• Drink geen alcoholische dranken en rook niet, aangezien dit de misselijkheid kan versterken
• Eet kleine hoeveelheden vetarm, zetmeelrijk voedsel en vermijd sterk ruikend of gekruid en vettig voedsel
• Mijd eten en drinken op korte vliegreizen
• Op lange reizen eet en drinkt u kleine hoeveelheden, maar wel regelmatig
• Kijk niet naar of praat niet met anderen die last hebben van reisziekte
• Geest van angst verergert de symptomen. Gebruik ontspanningstechnieken (bv. buikademhaling) om uw gedachten bezig te houden
• Zachte dranken kunnen helpen om de maag tot rust te brengen, en kauwgom of pepermuntjes helpen voorkomen dat zich speeksel in de mond ophoopt.

1. Kumar P, Clark C. Bewegingsziekte. In: Klinische Geneeskunde 2005. Edinburgh: Elsevier Saunders.
2. Yates BJ, Miller AD, Lucot JB. Physiological basis and pharmacology of motion sickness: Een update. Brain Research Bulletin. 1998; 47(5): 395-406.
3. Warwick-Evans LA, Symons N, Fitch T, Burrows L. Evaluating sensory conflict and postural instability theories of motion sickness. Brain Research Bulletin. 1998; 47(5): 465-9.
4. Spinks AB, Wasiak J, Villanueva EV, Bernath V. Scopolamine (hyoscine) voor preventie en behandeling van reisziekte (review). The Cochrane Library. 2008; 2: 1-23.
5. Golding JF, Gresty MA. Bewegingsziekte. Curr Opin Neurol. 2005; 18: 29-34.
6. Golding JF. Bewegingsziekte gevoeligheid. Autonomic Neuroscience: Basic and Clinical. 2006; 129: 67-76.
7. Conzen K. Hoofdstuk 6. Niet-infectieuze risico’s tijdens het reizen: Bewegingsziekte. In: Traveler’s Health: Yellow Book . Centres for Disease Control and Prevention. 18 juni 2007 . Beschikbaar via URL: http://wwwn.cdc.gov/ travel/ yellowBookCh6-MotionSickness.aspx
8. Blesa W, Bosa JE, Kruit H. Motion sickness. Current Opinion in Neurology. 2000; 13: 19-25.
9. White B. Ginger: Een overzicht. Am Fam Physician. 2007; 75: 1689-91.
10. Stern RM, Jokerst MD, Muth ER, Hollis C. Acupressure relieves the symptons of motion sickness and reduces abnormal gastric activity. Alternatieve Therapieën in Gezondheid en Geneeskunde. 2001; 7(4): 91-5.