DAN RATHER: AMERIKAANSE JOURNALIST
Geboren in Wharton, Texas, op 31 oktober 1931, als zoon van Daniel Sr. (een slootgraver en pijplegger) en Vera (een huisvrouw), verhuisde Dan Rather als kind met zijn familie naar Houston Heights, een arbeiderswijk in Houston. De vraatzuchtige leesgewoonten van zijn vader vormden de jonge Dan, die een interesse in journalistiek ontwikkelde. Terwijl hij bedlegerig was door een aanval van reumatische koorts, luisterde hij naar radio-uitzendingen van oorlogscorrespondenten zoals Edward R. Murrow en Eric Sevareid. Rather ging naar de Love Elementary School en de Hamilton Middle School, en hij studeerde in 1950 af aan de John H. Reagan High School in Houston.
Als eerste in zijn familie ging Dan Rather naar de universiteit en behaalde in 1953 een bachelor’s degree in journalistiek aan het Sam Houston State College in Huntsville, Texas, onder leiding van professor Hugh Cunningham. Deze laatste bezorgde hem een baan bij het lokale radiostation KSAM, van 1950 tot 1953, waar Rather snel het klappen van de zweep leerde, van het schrijven van nieuws tot het aankondigen van play-by-play van lokale atletische evenementen, en zijn ad libbing vaardigheden aanscherpte, die later in zijn carrière van onschatbare waarde bleken te zijn. Tussen 1951 en 1953 schreef Rather bijna honderd stukken voor de universiteitskrant, The Houstonian, als stafschrijver en later redacteur. Daarnaast werkte hij als verslaggever voor Associated Press en later als verslaggever voor United Press International (1950-52). In 1954 meldde Rather zich bij het Korps Mariniers van de Verenigde Staten, maar hij werd al snel ontslagen omdat hij als kind reumatische koorts had. Rather werkte daarna bij KTRH radio in Houston en de Houston Chronicle, zijn eerste baan als voltijds verslaggever. Hij schreef nieuwsuitzendingen, deed uitzendingen en was verslaggever van het stadhuis, de rechtbanken en de politie. Hij bleef ook play-by-play sport doen, wat leidde tot zijn eerste televisiebaan bij KTRK-Houston in 1959, waar hij een wekelijkse “Coaches Show” deed voor de Universiteit van Houston.
Hij werd nieuwsdirecteur van KTRH in 1956 en verslaggever voor KTRK-TV Houston in 1959, voordat hij in 1960 als nieuwsdirecteur ging werken voor het CBS-filiaal KHOU. Tegen die tijd was hij getrouwd met Jean Goebel, die hij ontmoette toen ze werd ingehuurd als secretaresse bij KTRH, en ze kregen twee kinderen. Bij KHOU richtte Rather zich op het laatste nieuws en het weer, de brood-en-boter van lokale zenders, wat leidde tot zijn nationale doorbraak in 1961 met zijn verslag van orkaan Carla. Rather werd aangenomen door CBS News en verbleef zes weken in New York voordat hij in 1962 naar het zuiden werd teruggestuurd als chef van het zuidwestelijke bureau in Dallas en vervolgens, in augustus 1963, als chef van het zuidelijke bureau in New Orleans. Met Nelson Benton als bureauchef en Lew Wood als veldverslaggever, was Rather verantwoordelijk voor het verslaan van nieuwsgebeurtenissen in het Zuiden, Zuidwesten, Mexico en Centraal-Amerika. In die tijd deed hij uitgebreid verslag van rassenconflicten in het Zuiden en de strijd voor burgerrechten, hij versloeg de Freedom Rides van Jackson, Mississippi, naar Charlotte, North Carolina, en James Meredith’s intrede op de Universiteit van Mississippi. Hij interviewde ook belangrijke burgerrechtenfiguren, van Martin Luther King Jr. en Medgar Evers tot Vivian Malone en James Hood.
Als chef van het zuidelijke bureau maakte Dan Rather deel uit van een team van journalisten dat het bezoek van president Kennedy aan Dallas versloeg. Hij was ter plaatse toen de schietpartij plaatsvond en was een van de eerste journalisten die de dood van de president bevestigde. Als een van de slechts twee journalisten die de Zapruder-film in Dallas te zien kregen, was Rather de eerste die deze op televisie beschreef. In de daaropvolgende jaren maakte hij deel uit van verschillende uitgebreide reportages over de moordaanslag en het Warren Report in een reeks CBS News specials. Aan het eind van de jaren zestig werkte Rather als buitenland- en oorlogscorrespondent in o.a. Londen, Griekenland, India en China, maar ook in Vietnam, waar hij Morley Safer opvolgde als chef Vietnam-correspondent voor CBS News. Samen met cameramannen als Jerry Adams en Alex Brauer, legde Rather het dagelijkse leven van soldaten en hun gevechten vast in plaatsen als Tam Ky en Ho Bo Wood. Ze maakten ook reportages over het moreel van de troepen en over een divisie die het lichaam van een van hen, sergeant Nuñez, was kwijtgeraakt en aan het zoeken was.
Geïnteresseerd in alles wat met politiek te maken heeft, heeft Dan Rather verslag gedaan van en commentaar gegeven op Amerikaanse politieke zaken sinds zijn eerste columns als redacteur van de Houstonian in 1952. Hij reisde met zijn eerste president, Dwight Eisenhower, in 1960 als nieuwsdirecteur bij KHOU in Houston. Als Witte Huis-correspondent van 1964 tot 1975 volgde hij de regeringen van Johnson en Nixon op de voet en deed hij uitvoerig verslag van het Watergate-schandaal. Hij was een essentieel onderdeel van verschillende CBS News Special Reports, waaronder “The Senate and the Watergate Affair” op 13 maart 1973, en “Watergate and the President” op 16 augustus 1973. Rather werd, net als veel van zijn collega’s, vaak bekritiseerd en aangevallen door de regering Nixon, vooral door Vice President Spiro Agnew, die de televisie nieuws omroepen aan de kaak stelde als een bevooroordeelde “ongekozen elite” en de commentatoren als “bevooroordeeld” en “vijandig”. Persconferenties waren vaak gespannen en vijandig, en sommige van Rather’s harde vragen leidden tot zijn reputatie als anti-Nixon, vooral na een vreemde uitwisseling in Houston in 1974. Hij werd ook bestempeld als anti-George Bush toen hij laatstgenoemde interviewde over het Iran-Contra schandaal in 1988. Toen hij daarna correspondent werd voor CBS Reports en 60 Minutes, en later als anchor van het CBS Evening News, bleef Rather verslag doen van politieke zaken en is hij, tot op de dag van vandaag, een gewaardeerd commentator.
“Het opmerkelijke aan Dan is het oeuvre. Als je kijkt naar de verzameling verhalen die hij heeft verslaan, dan is dat de geschiedenis van het land in de afgelopen 50 jaar. Hij is er geweest.”
Producer Jeff Fager in een interview met de New York Times, 24 november 2004.
In 1974 kwam Rather bij de legendarische CBS Reports, waar hij een dozijn reportages voor zijn rekening nam, waaronder enkele over drinkwater, de jachtindustrie in de VS, kankeronderzoek, en zijn eerste van vele interviews met Fidel Castro. Hij maakte ook deel uit van een ambitieuze vier-nacht special getiteld “The American Assassins,” die een Peabody Award kreeg. Van 1975 tot 1981 werkte hij samen met Mike Wallace, Morley Safer en Don Hewitt in 60 Minutes, dat in de herfst van 1978 het best bekeken programma op zondagavond werd. In die periode werkte Rather aan ongeveer 160 shows met een team van eersteklas producers, waaronder Leslie Edwards, Steve Glauber, Marion Goldin, Andrew Lack, Paul Loewenwarter, William McClure, Philipp Scheffler, Igor Oganesoff, en Jeanne Solomon. Net als zijn collega’s deed Rather een mix van verhalen: onderzoeksstukken over sociale, politieke en economische misstanden, en fraude (verhuisbedrijven, het pesticide Phosvel, therapeuten die hun patiënten seksueel uitbuiten, bruine longziekte) en spraakmakende interviews (George Wallace, John Connally, Barbara Jordan, Leon Jaworski, Jesse Jackson, Fidel Castro). Hij deed ook zijn deel van “fluff” stukken (de disco rage, backgammon, flipperkasten) en introduceerde kijkers in een breed scala van belangrijke onderwerpen (een maximaal beveiligde federale gevangenis, de overconsumptie van suiker, kankerverwekkende stoffen in haarverf producten, de benarde situatie van gehandicapte werknemers en van gehandicapte kinderen, neo-nazi bewegingen, etc.). Gretig om zijn passie voor onderzoek en grondverslaggeving na te streven, bleef Rather meewerken aan een reeks nieuwsmagazines nadat hij anker werd, waaronder 48 Hours (1988-), CBS Reports (vanaf 1993) en 60 Minutes II (1999-2005), waar hij belangrijke verhalen onthulde, waaronder de misstanden in Abu Ghraib en een interview met de dochter van Strom Thurmond.
Naast zijn andere taken, was Rather sinds de jaren zeventig anchor van het Sunday Night News, evenals af en toe het Saturday Evening News. In 1981 verving hij Walter Cronkite als de presentator van het meest succesvolle en hoog aangeschreven avondnieuws in Amerika. Dan Rather was vierentwintig jaar lang de presentator en hoofdredacteur van CBS Evening News, de langste aanstelling in de televisiegeschiedenis. Als zodanig was hij niet alleen het gezicht van CBS, maar stond hij ook voor kwaliteit en betrouwbaar televisienieuws. Hij werd herhaaldelijk verkozen tot beste presentator en werd in 1984 beschouwd als een van de meest invloedrijke mannen in Amerika. Tijdens schokkende gebeurtenissen zoals de moordaanslag op president Reagan, de ramp met het ruimteveer Challenger en 9/11, bracht Rather een urenlange verslaggeving met veel lof, waarbij hij duidelijkheid en een gevoel van kalmte bracht in tijden van verwarring en onzekerheid.
Beginnend met zijn baanbrekende verslaggeving van orkaan Carla, de burgerrechtenbeweging en de moord op president Kennedy in Dallas, verbeterde Rather ook zijn vaardigheden en verdiende hij zijn geloofsbrieven als journalist die ter plaatse werkte. Als buitenland- en oorlogscorrespondent heeft hij ter plaatse meer dan twintig oorlogen, revoluties en grote gewelddadige rellen verslagen. Naast Vietnam zijn dat de India-Pakistaanse oorlog van 1965, de Rhodesië-oorlog in Afrika, de burgeroorlog in El Salvador, de Palestijnse “Intifada” tegen Israël, de Amerikaanse interventie in Somalië, alsmede de eerste Golfoorlog, het conflict in voormalig Joegoslavië, en de Afghaanse en Irakese oorlogen. Hij volgde grote buitenlandse gebeurtenissen, van de opening van de Sovjet-Unie aan het eind van de jaren tachtig tot de bevrijding van Nelson Mandela in Zuid-Afrika en de demonstraties op het Tiananmen-plein in China. Naast crises en conflicten en buitenlandse gebeurtenissen verwierf Rather een reputatie als verslaggever van natuurrampen. Sinds zijn doorbraak met orkaan Carla in 1961 heeft Rather ter plaatse verslag gedaan van orkanen, aardbevingen en overstromingen, zoals de aardbeving in San Francisco in 1989 en de tsunami in 2004. Hij volgde de verwoesting van de orkaan Katrina in 2005 en was ter plaatse bij de aardbeving in Haïti in 2010.
In de loop van zijn carrière heeft Rather interviews afgenomen met enkele van ’s werelds meest meeslepende figuren, van beroemd tot berucht. Bekend om het stellen van echte, moeilijke vragen, Dan Rather heeft en blijft diepgaande interviews met honderden wereldleiders en nieuwsmakers, variërend van Rosalynn Carter en Jesse Jackson tot Saddam Hussein. Hij voelt zich net zo op zijn gemak bij Robert Redford, Dolly Parton en Quentin Tarantino, als bij Fidel Castro, Nelson Mandela en president Bill Clinton. Rather streeft er ook naar om alledaagse mensen een stem te geven, van de slachtoffers van Katrina en de terugkerende soldaten tot migrerende arbeiders en vrachtwagenchauffeurs. In zijn rollen als verslaggever, Witte Huis-correspondent en presentator sprak Rather met ontelbare mensen, en zijn werk met onderzoeksbladen als CBS Reports, 60 Minutes, en Dan Rather Reports maakte langere interviews mogelijk. Naast zijn Conversations in Science presenteerde Rather in 1977 ook de interviewshow Who’s Who. Sinds 2013 heeft hij zijn interesses voortgezet door te praten met televisie-, film-, muziek- en entertainmentpersoonlijkheden in The Big Interview op AXS TV.
In een 60 Minutes II-verhaal in september 2004, trok Rather de staat van dienst van president George W. Bush in de Texas Air National Guard ten tijde van de Vietnam-oorlog in twijfel, onder verwijzing naar nieuw verworven documenten. De echtheid van dit bewijs werd in twijfel getrokken en Rather trok het verhaal uiteindelijk in. De druk op het netwerk hield aan en Rather kondigde in november aan dat hij in maart 2005 zou stoppen als presentator, vierentwintig jaar nadat hij was begonnen. CBS stelde een panel in, dat concludeerde dat de omroep overhaast was met het openbaar maken van onvoldoende geverifieerde beschuldigingen en traag reageerde op kritiek. Het panel kon echter niet vaststellen of de documenten al dan niet vervalst waren, en concludeerde evenmin dat een politieke agenda bij 60 Minutes woensdag aan de basis lag van het tijdstip van uitzending van het segment of de inhoud ervan. Vier CBS-medewerkers werd gevraagd ontslag te nemen of ze werden ontslagen. Rather bleef voor 60 Minutes werken tot hij in juni 2006 de omroep helemaal verliet toen zijn contract, in tegenstelling tot wat mondeling was overeengekomen, niet werd verlengd. De omroep produceerde en zond in maart 2005 een retrospectief uit over zijn carrière onder de titel “Dan Rather: A Reporter Remembers.” In september 2007 klaagde Rather CBS aan wegens contractbreuk en verschillende onrechtmatige daden. De zaak werd uiteindelijk afgewezen door een hof van beroep in de staat New York. Dan Rather stapte over naar HDNet TV, nu AXS TV, waar hij in november 2006 Dan Rather Reports begon, een nieuwsmagazine waarvoor hij werd genomineerd en talrijke prijzen won.
Rather heeft vrijwel elke eer en onderscheiding in de omroepjournalistiek ontvangen, waaronder talrijke Emmy Awards en Peabody Awards, eervolle vermeldingen van kritische, wetenschappelijke, professionele en liefdadigheidsorganisaties, en diverse eredoctoraten van universiteiten. Hij ontving een Lifetime Achievement Emmy Award in 2005, de prestigieuze National Academy of Television Arts and Sciences Trustees Award in 2013, en een lifetime achievement award op het Banff World Media Festival in 2014. Hij blijft een veelgevraagde bijdrage leveren aan topkranten en -tijdschriften en is een frequente spreker over journalistieke kwesties.
Een productief schrijver, Dan Rather is auteur of medeauteur van zeven boeken, waaronder The American Dream (2001), Deadlines and Datelines (1999), The Camera Never Blinks Twice: The Further Adventures of a Television Journalist (1994), I Remember (1991), The Camera Never Blinks (1977), en The Palace Guard (1974). In 2012 publiceerde hij zijn laatste memoires, Rather Outspoken and What Unites Us: Reflections on Patriotism kwam uit in de herfst van 2017. Rather droeg ook bij aan CBS News Radio met een wekelijkse uitzending van nieuws en analyse, Dan Rather Reporting, van 1981 tot 2004 te horen op meer dan driehonderd stations in het hele land. Hij schreef een gelijknamige wekelijkse King Features Syndicate column die tussen 1998 en 2009 in een vijftigtal kranten stond, nam deel aan talrijke discussiepanels en gaf honderden toespraken over de hele wereld. Zijn “ratherisms”, de “verbale eigenaardigheden” en Texas/Southern/made-up uitdrukkingen die hij het vaakst gebruikt tijdens verkiezingsnachten, werden het onderwerp van artikelen en zijn door alle partijen verzameld.
Nadless to say, Dan Rather werd een zeer publiek persoon als verslaggever, Witte Huis correspondent, correspondent voor shows als 60 Minutes en CBS Reports, de anchor en managing editor van het CBS Evening News, en het hoofd van Dan Rather Reports. Hij heeft talloze interviews gegeven, stond in talloze tijdschriften en was te zien in televisieshows. Hij is een vaste waarde in de Amerikaanse cultuur en werd ook uitgebeeld in shows als Saturday Night Live en The Simpsons. Collega’s en vrienden zeggen vaak dat hij op persoonlijk vlak nooit de band met zijn familie en Texas is kwijtgeraakt en dat hij een echte “Southern gentleman” is gebleven. In de loop van zijn lange carrière heeft Rather zowel critici als bewonderaars aangetrokken en was hij verwikkeld in zijn deel van de controverses, maar hij blijft hard werken om een verslaggever en een eerlijke makelaar van informatie te zijn.