Haile Selassie – Ethiopië’s ‘leeuw van Juda’
African Roots | 15.06.2018
Haile Selassie, Ethiopië’s ‘Leeuw van Juda’
Zijn Keizerlijke Hoogheid Keizer Haile Selassie vertegenwoordigde een dynastieke lijn die zich eeuwenlang uitstrekte. Hij was een absoluut heerser en toch een modernisator die juist de hervormingen doorvoerde die uiteindelijk zijn ondergang betekenden.
Wanneer leefde Haile Selassie? Haile Selassie werd geboren als Tafari Makonnen op 23 juli 1892, in de buurt van Harar, Ethiopië. Zijn vader was een neef en naaste bondgenoot van keizer Menelik II. Toen zijn vader in 1906 stierf, werd hij naar het hof in Addis Abeba geroepen.
In 1916 werd hij Ras Tafari, troonopvolger en regent van keizerin Zauditu, dochter van Menelik II, en in 1928 lieten hij en zijn medestanders de keizerin hem tot koning kronen.
In 1930, bij de dood van keizerin Zauditu, werd Tafari gekroond tot keizer Haile Selassie – “de macht van de drie-eenheid”. Hij werd in 1974 afgezet door een staatsgreep van het communistische Derg-regime en stierf minder dan een jaar later, op 26 augustus 1975, in Addis Abeba.
Wat waren de fundamenten die Haile Selassie voor zijn land legde? Hij voerde de eerste geschreven grondwet van Ethiopië in 1931 in; deze voorzag in een tweekamerparlement en een wetboek van rechtsvordering, en verklaarde alle Ethiopiërs gelijk. Zowel deze eerste grondwet als de tweede, die in 1955 werd afgekondigd, werden echter bekritiseerd omdat zij de keizer te veel macht gaven – hij behield het recht elk parlementair besluit teniet te doen – en omdat zij niet voorzagen in politieke partijen.
Was Haile Selassie boven alle kritiek verheven? Vanaf zijn begindagen wordt Tafari Makonnen beschouwd als een goed strateeg. Mogelijk heeft hij een hand gehad in het uit de macht zetten van de aangewezen keizer Lij Iyasu, de voorganger van Zauditu, die slechts drie jaar regeerde. Als keizer gaf Haile Selassie duizenden studenten de kans om in het buitenland te studeren. Diezelfde studenten riepen later op tot zijn afzetting, omdat er te weinig hervormingen waren doorgevoerd. De ontgoocheling over zijn monarchie culmineerde in een poging tot staatsgreep in 1960, de grootste bedreiging voor zijn bewind tot hij uiteindelijk door de Derg werd omvergeworpen.
Haile Selassie’s aspiraties voor internationale samenwerking. Als regent bracht Ras Tafari Ethiopië in 1923 binnen in de Volkenbond, een van de weinige onafhankelijke Afrikaanse naties in die tijd en de enige die het lidmaatschap aanvroeg en kreeg.
In 1963 riep de keizer de eerste vergadering bijeen van de Organisatie voor Afrikaanse Eenheid (OAE), die later de Afrikaanse Unie zou worden. Hij hielp bij het opstellen van het eerste handvest en werd de eerste voorzitter; het hoofdkwartier werd gevestigd in Addis Abeba.
Hoe werd Haile Selassie in Duitsland bekeken? Om zijn wens tot internationale samenwerking te onderstrepen, reisde Haile Selassie veel. In 1954 was hij het eerste buitenlandse staatshoofd dat een bezoek bracht aan de nieuwe Bondsrepubliek Duitsland. Hij kreeg wat men zou omschrijven als “de meest koninklijke en ceremoniële ontvangst die sinds het einde van de oorlog aan een bezoeker werd gegeven”. Hij werd als gelijke ontvangen en was vooral geïnteresseerd in het soort technische vooruitgang – op medisch, landbouw- en industrieel gebied – dat hij mee terug kon nemen naar Ethiopië. Ethiopië zou een gewaardeerde partner van Duitsland blijven en Haile Selassie zou nog een uitbundig onthaal krijgen in Bonn in 1973, een jaar voor zijn afzetting.
Wat zou Haile Selassie hebben gezegd?
“Afgezien van het Koninkrijk van de Heer is er op deze aarde geen volk dat superieur is aan enig ander. … Wij zijn het vandaag. Morgen zullen jullie het zijn.”
(uit zijn toespraak tot de Volkenbond, 1936, waarin hij om hulp vroeg om de Italiaanse bezettingstroepen te verdrijven)
“De geschiedenis leert ons dat eenheid kracht is, en waarschuwt ons onze verschillen te overbruggen en te overwinnen in het streven naar gemeenschappelijke doelen, om met al onze gezamenlijke kracht te streven naar de weg naar ware Afrikaanse broederschap en eenheid.”
(uit zijn aanvaardingsrede bij zijn keuze als eerste hoofd van de Organisatie voor Afrikaanse Eenheid, 1963)
Wat is Haile Selassie’s nalatenschap? Haile Selassie gaf Ethiopië zijn eerste universiteit, scholen, ziekenhuizen en een gecentraliseerde regering. Door de hervormingen die hij nastreefde, werd Ethiopië opengesteld voor de buitenwereld en de keizer werd internationaal erkend als een slimme en charismatische leider – een positie die hij ten bate van heel Afrika gebruikte door pan-Afrikaanse inspanningen te bevorderen. Opeenvolgende Afrikaanse leiders na de onafhankelijkheid zagen in hem een verdediger van de Afrikaanse waarden en onafhankelijkheid, Europese leiders bejubelden hem als een antifascist en in Jamaica vereerden Rastafari’s hem als de Messias.
Jackie Wilson, Yilma Haile Michael en Gwendolin Hilse leverden een bijdrage aan dit pakket, dat deel uitmaakt van DW’s speciale serie African Roots, een project in samenwerking met de Gerda Henkel stichting.