P. T. Barnum: An Entertaining Life

P. T. Barnum: An Entertaining Life

By Gregg Mangan

P. T. (Phineas Taylor) Barnum z Bridgeport w stanie Connecticut był jednym z największych przedsiębiorców rozrywkowych w historii. Jego wędrowne pokazy, muzea i światowej sławy cyrk pomogły mu zgromadzić wielomilionową fortunę i zaprzyjaźnić się z takimi ikonami jak Abraham Lincoln, królowa angielska Wiktoria i Mark Twain. Jego pomysłowe kampanie marketingowe ugruntowały jego pozycję jako ojca nowoczesnej reklamy i showmanship.

Pracując w czasach, gdy niebieskie prawa w całych Stanach Zjednoczonych ograniczały społecznie akceptowalne formy rozrywki, Barnum zapewniał masom rozrywkę i zdumienie. Wyszukał atrakcje z całego świata, które wykorzystał do wykorzystania ciekawości i pragnienia publiczności do ekscytujących i ryzykownych rzeczy. Historyk Irving Wallace zauważył, że jako showman, Barnum dał „Nowemu Jorkowi, a potem Ameryce, a w końcu światu, dar radości.”

Wczesne życie praktycznego żartownisia

P. T. Barnum urodził się 5 lipca 1810 roku w Bethel, Connecticut, małym miasteczku położonym około czterech mil na południowy wschód od Danbury. Jego ojciec, Philo Barnum, był rolnikiem, krawcem, karczmarzem i sprzedawcą, który miał 10 dzieci z dwóch żon. Phineas był szóstym dzieckiem Philo i pierwszym z jego drugiej żony, Ireny. Przez całe dzieciństwo Phineasa Bethel było twierdzą konserwatywnych wartości zdominowanych przez kościół kongregacjonalny. Aby zwalczyć znoje i rutynę codziennego życia, mężczyźni tacy jak dziadek ze strony matki Phineasa (również o imieniu Phineas) uciekali się do jednej z niewielu społecznie dopuszczalnych form rozrywki, praktycznego żartu.

Barnum wspominał, że jego dziadek „poszedłby dalej, czekałby dłużej, pracowałby ciężej i kombinował głębiej, aby przeprowadzić praktyczny żart, niż na cokolwiek innego pod niebem”, jak zauważył biograf A. H. Saxon. To był jego dziadek hałaśliwy osobowość i miłość do nieszkodliwe i zabawne oszustwa, które Phineas zatrudniony podczas jego meteoryczny wzrost w przemyśle rozrywkowym.

The „Prince of Humbugs”

Phineas był opisywany jako silny uczeń, który wyróżniał się w matematyce i gardził pracą fizyczną. Pracował dla swojego ojca na farmie, a później w rodzinnym sklepie ogólnym. Po śmierci ojca w 1825 roku, Barnum zlikwidował rodzinny majątek i poszedł do pracy w sklepie ogólnym w Grassy Plains tuż za Bethel, gdzie poznał i poślubił Charity Hallet, swoją żonę na następne 44 lata.

Jego kariera jako samozwańczego „Księcia Humbugów” rozpoczęła się w wieku 25 lat, kiedy klient o imieniu Coley Bartram wszedł do sklepu spożywczego, który Barnum założył z Johnem Moody. Bartram wiedział, że Phineas miał słabość do spekulacyjnych inwestycji i chciał sprzedać „ciekawostkę”. Joice Heth, Afroamerykanka, która rzekomo miała 161 lat i była pielęgniarką ojca założyciela George’a Washingtona, przyciągała tłumy ciekawskich gapiów gotowych zapłacić za możliwość usłyszenia, jak mówi, a nawet śpiewa. Barnum rzucił się na okazję, aby sprzedać jej występy.

Nigdy nie ryzykował niedomówień, Barnum sprzedał Joice Heth jako „największą ciekawostkę na świecie”, według Raymunda Fitzsimonsa w jego książce Barnum w Londynie. Plakatami i ogłoszeniami zalał cały Nowy Jork. Kiedy zainteresowanie Heth zaczęło słabnąć w Nowym Jorku, Barnum zabrał ją do Nowej Anglii, próbując zwiększyć sprzedaż, twierdząc, że Heth wykorzysta dochody z tournee na wykupienie swoich prawnuków z niewoli. Kiedy zainteresowanie Heth zaczęło słabnąć po raz drugi, Barnum wysłał anonimowy list do prasy bostońskiej, w którym twierdził, że Heth, która była drobną starszą kobietą, nie była w ogóle osobą, lecz automatem – słowo to oznaczało wówczas mechaniczną figurę wykonaną z fiszbin, sprężyn i gumy. Barnum twierdził później, że publiczna potrzeba rozrywki usprawiedliwiała jego oszustwa. Chociaż nie ma wzmianki o tym, by Barnum kiedykolwiek powiedział: „Frajer rodzi się co minutę”, biograf Wallace napisał, że showman powiedział, iż „Amerykanie lubią być oszukiwani”. Jeśli „humbugowanie” i przesada podobały się jego publiczności, Barnum nie widział w tym nic złego. Jednak od czasów Barnuma humbugowanie, które polegało na publicznym przedstawianiu osób na podstawie ich rasy lub cech fizycznych, otrzymało zasłużoną uwagę wielu uczonych.

Museum his „Ladder” to Fortune

W 1841 roku Barnum dowiedział się, że Scudder’s American Museum, kolekcja wartych 50 000 dolarów „reliktów i rzadkich osobliwości”, znajdująca się w Nowym Jorku na dolnym Broadwayu, była na sprzedaż. Jego zakup i wielkie ponowne otwarcie tej atrakcji jako „Barnum’s American Museum” było tym, co nazwał „drabiną”, po której wzniósł się do swojej fortuny.

Barnum był nieugięty zarówno w tropieniu dziwactw, jak i w promowaniu swojego muzeum. Ustawił na szczycie swojego budynku potężne reflektory i gigantyczne, płynące banery. Reklamował darmowe koncerty na dachu, a następnie dostarczał najgorszych muzyków, jakich mógł znaleźć w nadziei, że odciągną tłumy od hałasu i przeniosą je do względnego spokoju muzeum. Po wejściu do środka, zwiedzający byli raczeni spektaklem „gigantów”, rdzennych Amerykanów, pokazami psów, działającą repliką wodospadu Niagara, a nawet słynną Syrenką Feejee (później okazało się, że był to tors małpy i rybi ogon starannie połączone razem). W ciągu trzech lat poprzedzających zakup przez Barnuma, Scudder’s American Museum zarobiło 34 000 dolarów. W ciągu pierwszych trzech lat działalności pod rządami Barnuma, nowo przemianowane muzeum zarobiło ponad 100 000 dolarów.

W 1842 roku, podczas postoju w Bridgeport, Connecticut, showman odkrył Charlesa Strattona, chłopca, który miał podnieść sławę Barnuma do poziomu międzynarodowego. Stratton miał cztery lata w momencie ich spotkania, miał zaledwie 25 cali wzrostu i ważył 15 funtów. Wykorzystując fascynację Amerykanów egzotycznymi atrakcjami Europy, Barnum przedstawił Strattona jako „Generała Toma Thumba, karła w wieku jedenastu lat, który właśnie przybył z Anglii”. Barnum i Stratton zapełnili domy w Ameryce i wyruszyli na europejskie tournée, gdzie spotkali się z królową Anglii Wiktorią, królem Francji Ludwikiem Filipem i innymi monarchami.

Retirement and a Disastrous Book

Po zarządzaniu 150-koncertowym tournée dla „Szwedzkiego Słowika” Jenny Lind – tournée, które przyniosło mu nowe szczyty sławy na początku lat 50. XIX wieku – Bernum osiadł na pierwszej z kilku niełatwych emerytur. Spędzał czas z żoną i trzema córkami w swojej rezydencji w Bridgeport, którą nazwał „Iranistan”. Tam, w swojej wyszukanej rezydencji w stylu mauretańskim, napisał kontrowersyjną autobiografię, w której szczegółowo opisał stopień, w jakim oszukał publiczność podczas gromadzenia swojej fortuny. Oddźwięk po jej wydaniu w 1855 roku był poważny, a czytelnicy czuli się zdradzeni i oszukani przez oszukańcze praktyki Barnuma. New York Times oskarżył Barnuma o osiągnięcie sukcesu poprzez „systematyczny, zręczny i wytrwały plan zdobywania pieniędzy pod fałszywym pretekstem od ogółu społeczeństwa”, jak zacytowano w przedmowie do wydania autobiografii Barnuma z 2000 roku. Barnum spędził lata na przepisywaniu i próbach opanowania szkód wynikających z rewelacji zawartych w jego książce.

Kariera polityczna

Po serii złych decyzji finansowych, w tym inwestycji w zbankrutowaną firmę Jerome Clock Company z New Haven, Barnum był spłukany i zmuszony do powrotu na drogę. W 1858 roku wygłosił w Londynie serię wykładów zatytułowanych, jak na ironię, „Sztuka zdobywania pieniędzy, czyli o sukcesie w życiu”, które cieszyły się ogromną popularnością. Jego wykłady i poświęcenie nowojorskiemu muzeum pomogły ożywić jego popularność, co w końcu zachęciło Barnuma do ubiegania się o urząd publiczny.

„Zawsze wydawało mi się,” napisał kiedyś Barnum (cytowany w biografii Wallace’a), „że człowiek, który 'nie interesuje się polityką’ nie nadaje się do życia w kraju, gdzie rząd spoczywa w rękach ludzi.” Biorąc sobie tę filozofię do serca, Barnum wygrał wybory do Legislatury Connecticut z miasta Fairfield w 1865 roku. Walczył o przyznanie obywatelstwa czarnym mężczyznom i kobietom zgodnie z propozycją zawartą w Czternastej Poprawce i pracował nad ograniczeniem władzy lobby New York and New Haven Railroad. Sukcesy Barnuma sprawiły, że rok później został ponownie wybrany na posła. Jego najbardziej satysfakcjonująca praca polityczna miała miejsce podczas rocznej kadencji jako burmistrza Bridgeport w 1875 roku. W tym czasie walczył o obniżenie stawek za usługi komunalne, poprawę zaopatrzenia w wodę i zamknięcie domów prostytucji w mieście.

Lata, które objęły jego karierę polityczną, obejmowały również drugą nieudaną próbę przejścia na emeryturę, śmierć żony Charity, małżeństwo z Nancy Fish rok później i rozpoczęcie tego, co stało się jego najsłynniejszym przedsięwzięciem rozrywkowym – cyrku.

Barnum & Cyrk Bailey

W kwietniu 1874 roku Wielki Rzymski Hipodrom P. T. Barnuma został otwarty na całym placu w Nowym Jorku między aleją Czwartą a Madison. Barnum podróżował po całym świecie, kupując zwierzęta i atrakcje dla nowego hipodromu. Pomimo pewności, że jest właścicielem „Największego Widowiska na Ziemi”, Barnum dostrzegł, że konkurencyjny cyrk, znany jako International Allied Shows, stanowi zagrożenie dla jego sukcesu. Rozpoczął negocjacje w sprawie połączenia z Allied’s James A. Bailey, kładąc podwaliny pod to, co ostatecznie stało się Barnum & Bailey Circus.

„Pan Barnum, Ameryka”

W swoich późniejszych latach Barnum lubił czytać i stał się kolekcjonerem obrazów olejnych, nigdy nie tracąc zamiłowania do dobrego praktycznego żartu. Nigdy też nie wydawał się zmęczony swoim ikonicznym statusem, ciesząc się z faktu, że dotarł do niego list z Bombaju (obecnie Mumbai) w Indiach, zaadresowany po prostu do „Pana Barnuma, Ameryka.”

Barnum zmarł we śnie 7 kwietnia 1891 roku w swoim domu w Bridgeport – nadbrzeżnej rezydencji o nazwie Marina; Iranistan został zniszczony przez pożar w 1857 roku. Po jego śmierci Charles Godfrey Leland, były pracownik Barnuma cytowany w biografii Wallace’a wspominał go jako „bardzo życzliwego i dobrodusznego, obdarzonego zmysłem zabawy, który był nawet silniejszy niż jego pragnienie dolarów.” Mierząc jego karierę zawodową, Barnum został uznany przez Times of London za pioniera zawodu „showmana na wielką skalę,” a The Washington Post ogłosił go „najbardziej znanym Amerykaninem, jaki kiedykolwiek żył.”

Gregg Mangan jest autorem i historykiem, który posiada doktorat z historii publicznej z Arizona State University.

.