PMC

admin 0 Comments Articles

PMC

Grafika, która pojawiła się na stronie Rachel Cohen-Rottenberg na Facebooku, uderzyła ją jako problematyczna na kilka sposobów. Po pierwsze, był tam tekst: „See the Person Not the Disability.”

Dlaczego nie dostrzec zarówno osoby, jak i niepełnosprawności? Czy niepełnosprawność jest czymś, czego należy się wstydzić? Czy czyni cię to mniej ludzkim?

I wtedy pojawiła się kwestia tych cieni. Grafika przedstawia cztery postacie – dwóch mężczyzn i dwie kobiety – podobne do tych, które widnieją na drzwiach publicznych toalet. Wszyscy oni stoją. Za nimi są jednak cienie postaci na wózkach inwalidzkich.

Innymi słowy, obraz sugeruje, że bycie „osobą” oznacza bycie sprawnym, Cohen-Rottenberg, autorka książki Blazing My Trail: Living and Thriving with Autism, zasugerowała na swoim blogu (www.journeyswithautism.com/2012/04/25/the-problem-with-person-first-language).

Jest to paradoks ruchu języka person-first. Zwolennicy używania zwrotów takich jak „osoba niepełnosprawna” zamiast „osoba niepełnosprawna” chcą, aby świat spojrzał poza wózki inwalidzkie, psy przewodniki i aparaty słuchowe. Porzekadło mówi, że osoba nie jest definiowana przez diagnozę.

Ale niektórzy zwolennicy praw osób niepełnosprawnych sugerują, że język person-first może w rzeczywistości zawężać postawy dotyczące „człowieczeństwa”. Twierdzą oni, że należy włożyć więcej wysiłku we włączenie niepełnosprawności do koncepcji osobowości, a nie w próby stworzenia dystansu między nimi.

„Mam dwa podstawowe problemy z językiem person-first. Po pierwsze, nacisk na przedkładanie osoby nad niepełnosprawność zdradza założenie, że niepełnosprawność w jakiś sposób czyni człowieka mniej osobą. Gdyby to założenie nie istniało, nie byłoby powodu, by podkreślać fakt, że naprawdę jesteśmy ludźmi i że trzeba odłożyć na bok niepełnosprawność, by zobaczyć, że jesteśmy ludźmi” – pisze Cohen-Rottenberg w e-mailu.

„Po drugie, przez oddzielenie bycia osobą od bycia niepełnosprawnym, implikacja jest taka, że bycie osobą oznacza bycie sprawnym. W końcu, jeśli jestem „osobą niepełnosprawną”, a ty nie patrzysz na niepełnosprawność, to czym jestem bez niej?”

Chociaż intencje stojące za nomenklaturą person-first są godne podziwu, ma ona potencjał kształtowania myślenia w sposób zarówno nieoczekiwany, jak i niezamierzony, według Tanyi Titchkosky, która wykłada na Wydziale Nauk Humanistycznych, Społecznych i Edukacji Sprawiedliwości Społecznej na Uniwersytecie Toronto w Ontario.

„Może ona kontrolować sposób, w jaki myślimy o tym, co to znaczy być człowiekiem. Potwierdza, że człowieczeństwo jest pozytywne i potwierdza, że niepełnosprawność jest negatywna”, mówi Titchkosky. „Co takiego jest w zbliżaniu niepełnosprawności do człowieka, co sprawi, że jego człowieczeństwo zniknie?”

Chociaż język person-first z pewnością nie jest odpowiedzialny za stygmaty, które tak często otaczają chorobę i niepełnosprawność, jego rosnąca popularność może być symptomem porażki społeczeństwa w rozwiązywaniu znacznie większego problemu – jak poprawić życie ludzi tak często ignorowanych w świecie, który nie zawsze obejmuje fizyczną lub psychiczną różnorodność. Innym powodem do niepokoju jest gorliwość niektórych zwolenników języka, którzy chcą zmusić wszystkich do podporządkowania się ich zasadom.

„Kiedy staje się to powszechnie narzuconym, pojedynczym sposobem odnoszenia się do niepełnosprawności, jest to bardzo niebezpieczne”, mówi Titchkosky.

Ale dla zwolenników języka person-first nie chodzi o dominację leksykalną lub odsuwanie niepełnosprawności na bok i udawanie, że nie istnieje. Chodzi o szacunek, godność i pozbycie się etykietek. Chodzi o uświadomienie sobie, że ludzie są czymś więcej niż ich niepełnosprawność i kładzenie nieproporcjonalnego nacisku na tę jedną cechę wyrządza im niedźwiedzią przysługę.

„Chodzi o to, aby nie kategoryzować, nie oceniać. Musimy się skupić na naszych podobieństwach. Nie skupiajmy się na różnicach” – mówi Kathie Snow, obrończyni praw osób niepełnosprawnych, która prowadzi stronę internetową „Disability is Natural” (www.disabilityisnatural.com). „Niepełnosprawność jest naturalną częścią ludzkiego doświadczenia.”

Według Snow, ludzie niepełnosprawni nie są autystyczni, niewidomi, głusi, upośledzeni w uczeniu się czy z jakąkolwiek inną etykietą. Są ojcami, synami, pracodawcami, pracownikami, przyjaciółmi, sąsiadami, nauczycielami, studentami i nie tylko. Sugeruje ona, że celem języka „person-first” nie jest oddzielenie „niepełnosprawności” od „osoby”, ale raczej myślenie o niepełnosprawności jak o innej ludzkiej cesze, takiej jak płeć czy pochodzenie etniczne. Niestety, mówi Snow, społeczeństwo nie potrafi spojrzeć poza niepełnosprawność na osobę.

„Osoby niepełnosprawne, ogólnie rzecz biorąc, są głęboko marginalizowane”, mówi. „Nie są częścią głównego nurtu społecznego.”

Snow wierzy, że język person-first może pomóc zmienić nastawienie do niepełnosprawności i poświęciła temu tematowi część swojej strony internetowej (www.disabilityisnatural.com/explore/pfl). Po raz pierwszy zdała sobie sprawę z nieczułych etykietek często przyczepianych osobom niepełnosprawnym 25 lat temu, po tym jak jej syn urodził się jako wcześniak i wkrótce potem zdiagnozowano u niego porażenie mózgowe.

„Nigdy nie postrzegałam mojego syna jako, w cudzysłowie, upośledzonego”, mówi Snow. „On jest Benjaminem. Jest przede wszystkim osobą.”

.