The Mountains of the Deep Sea
Featured Image Credit: www.nationalgeographic.com/magazine/
By: Eva Gruber
Ononder het oppervlak van onze oceanen liggen bergen en bergketens. Deze onderwaterbergen, onderzeese bergen genoemd, rijzen duizenden meters uit de zeebodem, en wachten, zoals zij reeds miljoenen jaren doen, om te worden onderzocht. Tot de jaren 1980 besteedde niemand veel aandacht aan deze onderzeese bergen, tot vissers, gedwongen door overbevissing van de kustgebieden, zich in diepere wateren waagden en er grote vangsten uit begonnen te halen. Tot dan dacht men dat onderzeese bergen verstoken waren van leven en wetenschappelijk onopmerkelijk waren. Maar wat hadden we het mis.
Afbeelding bron: National Geographic Magazine en Waitt Institute
Zeebergen worden door oceanografen technisch omschreven als kegelvormig en ten minste 1.000 meter boven de zeebodem uitstijgend. Veel van deze bergen zijn eigenlijk gedoofde vulkanen. Als zij aan de oppervlakte zouden komen, zouden zij eilanden zijn zoals Hawaii of de Aleutian Islands.
De hoogste berg op aarde, Mauna Kea, was een onderzeese berg die aan de oppervlakte kwam en nu het Big Island van Hawaii vormt. Hij rijst 30.000 voet boven de zeebodem uit (zo zwaar dat hij op de oceanische plaat drukt).
De meeste bergtoppen bevinden zich echter vele duizenden voet onder het oppervlak en nemen hier plaats in het landschap binnen de diepzee.
Afbeelding bron: www.oceanservice.noaa.gov
Typen zeebergen
Zeebergen zijn even divers van vorm en grootte als talrijk – elk herbergt zijn eigen ontstaansverhaal. Een guyot bijvoorbeeld is een onderzeese berg met een platte top. In de loop van zijn vorming in miljoenen jaren breekt hij door het oppervlak. De top erodeert en vervlakt in de loop der tijd door verwering en golfslag. Naarmate de tijd verstrijkt, zakt de onderzeese berg langzaam weer onder het oppervlak en wordt een “tafelberg” of “guyot”.
Afbeelding bron: www.scielo.cl
Er zijn in totaal zo’n 9.950 onderzeese bergen in kaart gebracht – dit is slechts een fractie van de veronderstelde onderzeese bergen. Een nog kleiner percentage hiervan is daadwerkelijk door wetenschappers onderzocht. Er zijn dus nog vele onderzeese bergen te ontdekken en in kaart te brengen rond de oceaanbekkens – voorspeld wordt dat er door geologische activiteit een groot aantal onderzeese bergen in de Stille Oceaan bestaan.
Hoe ontdek je een onderzeese berg
Om een onderzeese berg te ontdekken is veel moderne technologie nodig, en daarom is er zo weinig over ze bekend. Pas de laatste decennia beschikken we over de technologie om de mysterieuze diepzee te doorboren en onderzeese bergen te lokaliseren en in kaart te brengen.
Bathymetrie is de studie van de diepte van de oceaanbodem en wordt in de moderne tijd gemeten door gebruik te maken van sonarapparatuur op schepen. De tijd die een sonarping nodig heeft om naar het schip terug te kaatsen, geeft de diepte van de zeebodem aan. Satelliethoogtemeting gebeurt, zoals de naam al zegt, vanuit de ruimte. Met behulp van satellieten in een baan om de aarde wordt een microgolf-energiepuls naar het oceaanoppervlak gestuurd, waarvan de terugkoppelingstijd wordt geregistreerd.
Deze uiterst gevoelige en hoogtechnologische instrumenten zijn uitstekende hulpmiddelen gebleken voor het in kaart brengen van onze oceanen, de stromingen, de kenmerken en de hoeveelheid en plaats van de warmte die in de oceaan is opgeslagen, wat informatie oplevert voor de studie van de klimaatverandering.
Image source: www.underseahunter.com
Onderzeeërs (bemand en onbemand) kunnen ook worden gebruikt om onderzeese bergen te onderzoeken, zodra deze zijn gelokaliseerd. Ze kunnen waarnemingen vastleggen, metingen verzamelen en chemische/geologische/biologische monsters nemen, waardoor we ogen en (robot)handen op grote diepte kunnen brengen – diepten veel groter dan een menselijke duiker zou kunnen gaan.
Het leven op een onderzeese berg
Onze onderzeese bergen zijn een van de meest voorkomende habitattypen ter wereld, vanwege hun overvloed en dominantie van de oceaanbodem. Uit nieuwe studies blijkt dat onderzeese bergen ongeveer 28,8 miljoen vierkante kilometer van het aardoppervlak beslaan – veel groter dan om het even welke habitat op het land. En toch is er, als gevolg van de uitdagingen en de rigiditeit van diepzee-exploratie, relatief weinig bekend over de ecologie van onderzeese bergen. Door de manier waarop onderzeese bergen de stromingen beïnvloeden, zijn het vaak gebieden waar voedingsstoffen opwellen – en die een productief en gevarieerd ecosysteem ondersteunen. Dit is de reden waarom vissers zo vaak op onderzeese bergen vissen, aangezien op veel van deze bergen op grote schaal wordt gevist. Deze visserij baart zorgen, omdat de meeste visserij op onderzeese bergen met bodemtrawls gebeurt. Bodemtrawlvisserij is een van de meest destructieve visserijpraktijken – waarbij hele ecosystemen van de onderzeese berg worden weggeschraapt (vergelijkbaar met het kappen van een bos).
Afbeelding bron: www.nationalgeographic.com/magazine
Omwille van de enorme afstanden en diepten tussen en onder onderzeese bergen, zijn geen twee onderzeese bergen gelijk, en sommige herbergen waarschijnlijk leven dat endemisch is voor die ene onderzeese berg, net zoals op een eiland. Onderzeese bergen kunnen ook hotspots van biodiversiteit zijn die oprijzen uit wat vaak wordt vergeleken met de dorre woestijn die de zeebodem is. Zeebiologen moeten nog veel onderzoeken, monsters nemen, verzamelen en classificeren, zodat we de ecologie van onderzeese bergen en hun invloed op de diversiteit en gezondheid van de oceanen volledig kunnen begrijpen.
Kijk eens naar deze prachtige National Geographic-galerij van levensvormen van onderzeese bergen over de hele wereld.
Sinaasappelrog
Een van de bekendste gevallen van overbevissing op onderzeese bergen is die van de slijmkop (Hoplostethus atlanticus), of orange roughy zoals hij werd omgedoopt om zijn aantrekkingskracht op de markt voor zeevruchten te vergroten. Deze vis bewoont vele onderzeese bergen in het westelijk deel van de Stille Oceaan en het oostelijk deel van de Atlantische Oceaan, en is opmerkelijk wegens zijn levensduur van ten minste 149 jaar. Omdat zijn vlees echter als een delicatesse wordt beschouwd, is hij het doelwit van commerciële vissers en is hij sindsdien door de Marine Conservation Society geclassificeerd als “kwetsbaar voor uitbuiting”. Dit is te wijten aan zijn natuurlijke geschiedenis als een langzaam groeiende, langlevende vis met een relatief lage voortplantingssnelheid. Veel visbestanden zijn al zodanig uitgedund dat zij zich niet meer kunnen herstellen, en de resterende visbestanden zijn op geen enkele manier duurzaam bij de huidige bevissingspercentages.
In een gezamenlijk rapport van TRAFFIC Oceania en het Endangered Seas Program van de World Wildlife Foundation wordt zelfs gesteld dat “er waarschijnlijk niet zoiets bestaat als een economisch levensvatbare diepzeevisserij die ook duurzaam is. Ook internationale overeenkomsten om de vangstcapaciteit te verminderen, subsidies die overbevissing in de hand werken af te schaffen, samenwerking bij het beheer van visbestanden aan te moedigen en vlaggenstaten ertoe aan te zetten de verantwoordelijkheid op zich te nemen voor hun vaartuigen die op volle zee vissen, lijken grotendeels onopgemerkt te zijn gebleven, ten nadele van diepzeesoorten en de daarmee verbonden ecosystemen”. Voor meer informatie, kijk hier.
Image source: fiesta.bren.ucsb.edu
Seamount Threats
Sommige van de hogere seamounts vormen een gevaar voor zeeschepen. Muirsfield Seamount is genoemd naar het schip dat er tegenaan voer en zware schade aan de kiel opliep. De meest waarschijnlijke bedreiging voor onderzeese bergen is echter wanneer, als gevolg van instabiliteit door ouderdom, hun zijkanten en flanken afbrokkelen, waardoor een onderzeese aardverschuiving ontstaat die een zware tsunami kan veroorzaken.
Maar eigenlijk vormen wij mensen een grotere bedreiging voor onderzeese bergen dan onderzeese bergen voor ons – door overbevissing en bodemtrawlvisserij. Bijna 80 vissoorten worden op onderzeese bergen gevangen, maar als de bodem met sleepnetten wordt bewerkt, wordt het hele ecosysteem vernietigd. Als wij niet-duurzame vis vragen, is de commerciële visserij geneigd te vissen waar en hoe zij maar kan, zonder rekening te houden met de visbestanden op lange termijn. De beste keuzes die we kunnen maken, worden geïnformeerd door wetenschappers. Als u zeevruchten eet, kunt u het beste het Seafood Watch Program van Monterey Bay raadplegen om na te gaan of wat u eet niet bedreigd dreigt te worden of uit te sterven.