They Can’t All Be iPhones: The Story of Apple’s Forgotten Flop
Juni 2017 was het 10 jaar geleden dat de iPhone van Apple werd uitgebracht, een apparaat dat niet alleen een revolutie teweegbracht in de manier waarop de wereld communiceert, maar ook hielp Apple te katapulteren tot een wereldwijde economische en technologische krachtpatser. Nu naar schatting 700 miljoen gebruikers over de hele wereld de vruchten plukken van Steve Jobs’ grootste triomf, werpen we hier een blik op een van zijn minder succesvolle ondernemingen: de Apple Lisa.
Wat was de Apple Lisa?
Apple LISA-computer tijdens perspremière. (Credit: Ted Thai/The LIFE Picture Collection/Getty Images)
Het jaar 1978 was een heel andere tijd voor Steve Jobs en Apple. Na het succes van de Apple II – een van de eerste personal computers die in massaproductie werden genomen en destijds het grootste commerciële succes van Apple – besloot het bedrijf dat zijn volgende uitdaging zou bestaan uit het veroveren van de markt voor zakelijke desktopcomputers.
Vijf jaar en 50 miljoen dollar later, op 19 januari 1983, maakte de Apple Lisa zijn debuut. Een logge beige doos met een ingebouwd beeldscherm en twee floppy-disk drives, de machine had een aantal belangrijke innovaties die nog nooit eerder op de markt waren gebracht voor het grote publiek. Jobs besloot onder meer dat de Lisa met een grafische gebruikersinterface (GUI) zou werken, waardoor gebruikers visuele pictogrammen konden aanwijzen en aanklikken in plaats van tekstopdrachten in te voeren, en waardoor ze bestanden op een virtueel bureaublad konden opslaan voor gemakkelijke toegang. Zijn andere “primeur”: de toevoeging van een computermuis, die het aanwijzen en klikken mogelijk maakte. De Lisa werd vernoemd naar zijn dochter – hoewel Jobs dit, of zijn dochter, pas veel later in zijn leven zou toegeven.
In tegenstelling tot latere product onthullingen, waar Jobs de ster attractie was, was hij niet aanwezig bij het Lisa debuut. Hij was in 1982 door CEO John Sculley van het grotendeels voltooide project gehaald en aan de Macintosh toegewezen.
Wat heeft de Apple Lisa de das omgedaan?
Apples Lisa was de eerste computer met een grafische gebruikersinterface (GUI). Met de krachtige Motorola 68000-processor, een muis en uitklapmenu’s was het de bedoeling van Steve Jobs, de oprichter van Apple, dat Lisa de technologische standaard zou zetten en marktleider zou worden op het gebied van pc’s. (Credit: SSPL/Getty Images)
Ondanks alle verbeteringen en vernieuwingen was de Lisa een grote mislukking. Tijdens de productieperiode van drie jaar werden slechts 10.000 exemplaren verkocht en in 1986 werd de productie stopgezet. Vele factoren kunnen verantwoordelijk worden gesteld voor zijn tekortkomingen. Ten eerste, de duizelingwekkende verkoopprijs van $9.995 (ruwweg $24.000 in het geld van vandaag), was gewoon te hoog voor de meeste bedrijven. Het was ook onhandig en zwaar, en de componenten onder de motorkap, om zo te zeggen, waren onderpowered en onbetrouwbaar.
HISTORY sprak met Rick Tetzel, co-auteur met Brent Schlender, van Becoming Steve Jobs, die bood een andere theorie over waarom de Lisa mislukte.
Volgens Tetzel, het project was gedoemd vanaf het begin. “Apple was een consumentenbedrijf en had niet het DNA om een geweldige bedrijfscomputer te produceren,” zei hij, waarbij hij opmerkte dat Jobs zelf meer gefixeerd was op de markt voor personal computers. “Hij probeerde de Lisa het soort gebruiksvriendelijke functies te geven dat de Mac uiteindelijk tot een succes zou maken, maar hij was te vroeg en richtte zich op de verkeerde markt.”
Helaas kostte de Lisa Apple niet alleen een paar miljoen dollar en wat verspilde ontwikkelingstijd. Volgens Tetzel heeft de mislukking van de Lisa geholpen Apple voor vele jaren te marginaliseren: “Toen IBM en Microsoft zich eenmaal hadden gevestigd op de markt voor personal computers voor bedrijven, werd Apple een ondergeschikte speler… Het falen van de Lisa was een deel van wat leidde tot Apple’s neergang.”
Interessant is dat toen de Lisa verouderd was door nieuwere, goedkopere, krachtigere machines, Apple enkele duizenden exemplaren begroef op een stortplaats in Logan, Utah – naar verluidt deels om de afschrijving fiscaal af te schrijven in plaats van ze te doneren of met een grote korting te verkopen.
Is er een zilveren randje aan de Apple Lisa?
Ja en nee. Aan de ene kant was het bedrijf uit de markt voor zakelijke pc’s, en in een financiële neergang. Aan de andere kant werd Jobs overgeplaatst naar een ander project: de Macintosh. Met veel van de innovaties die voor het Lisa-project waren ontwikkeld, kwam de Macintosh een jaar later met veel tamtam op de markt (herinner je je die iconische Super Bowl-reclame met het thema “1984” nog?) als ’s werelds eerste betaalbare computer met grafische gebruikersinterface. Hij zou het computergebruik voor persoonlijk gebruik ingrijpend veranderen, net zoals de iPhone 23 jaar later een revolutie teweeg zou brengen op het gebied van mobiele apparaten. Hoewel zelf een blindganger, speelde de Lisa een belangrijke ondersteunende rol in die triomfen die nog zouden komen.