Thor, God van de Donder | Geschiedenis / Oorsprong / Feiten | Noorse Mythologie
Odin was het opperhoofd van de goden, maar Thor was misschien wel de populairste. Enkele deskundigen hebben beweerd dat dit kwam omdat Odin af en toe mensenoffers eiste en Thor niet, maar de echte reden voor Thor’s populariteit ligt nogal voor de hand. Hoewel Odin de Alvader was, was het geen echt geheim wie zijn favoriete kinderen waren. De mannen voor wie hij beschermheer was, waren koningen, jarls, dichters en vogelvrij verklaarden – individuen (in plaats van gelijkwaardige leden van een gemeenschap) die zichzelf konden zien in Odins vaak egocentrische activiteiten. Thor daarentegen was de grote beschermer van al het goede, zoals de Vikingen het definieerden. Waar Odin wijs was, was Thor sterk. Waar Odin sluw was, was Thor rechtdoorzee en standvastig. Terwijl Odin door de negen werelden zwierf op zoek naar inzicht in het verborgene, reed Thor door de lucht in zijn door geiten getrokken strijdwagen en sloeg hij reuzen met zijn hamer. Thor was een vrolijke strijder. Hij was ontembaar, onvermoeibaar en standvastig. Als Thor een sterveling was geweest, zou elke Viking een bierhoorn met hem hebben willen heffen. Hij was het toonbeeld waarnaar Vikingen streefden.
Een bewijs van Thor’s populariteit en status als rolmodel is duidelijk te zien in IJsland, waar meer dan een kwart van de stichtende bevolking een vorm van zijn naam in hun naam had (d.w.z. Thorkill, Thorgest, enz.). Honderden Mjölnir (“Bliksem”, de machtige hamer van Thor) amuletten zijn ontdekt in Vikinggraven en andere Noorse archeologische vindplaatsen. Noormannen bleven deze hameramuletten dragen, zelfs nadat zij zich tot het christendom hadden bekeerd, wat suggereert dat de rol van Thor als held en beschermende invloed niet was verminderd. Natuurlijk speelt hij die rol vandaag de dag nog steeds in onze cultuur.
Tors strijdwagen werd getrokken door zijn twee vliegende geiten (Tanngrisnir “tanden barer” en Tanngnjostr “tanden slijper”). Evenzo had zijn vader Odin een wagen die werd getrokken door een vliegend paard met 8 poten, Sleipnir genaamd. Velen geloven dat Odin en Thor de oorspronkelijke inspiratiebron waren voor de Kerstman. En natuurlijk weten de meesten dat de dag ‘donderdag’ komt van de Oud-Noorse term Þorsdagr, wat ‘Dag van Thor’ betekent.”
Geen enkele god was sterker dan Thor. Sommige reuzen waren dat wel, maar dat maakte de uitdaging om ze te verslaan alleen maar aangenamer voor de god met de rode baard. Met zijn hamer, Mjölnir, kon hij bergen vernietigen, en hij gebruikte hem om de hoofden van de reuzen die Asgard (het rijk van de goden) en Midgard (de wereld van de mensheid) bedreigden, kapot te slaan. Toen de Vikingen de hemel zagen opflitsen en het gerommel van de storm voelden, wisten zij dat Thor weer voor hen vocht. Maar Mjölnir was niet alleen een wapen. Thor gebruikte Mjölnir om te heiligen – dat wil zeggen te herstellen, heilig te maken, of te zegenen. Met Mjölnir kon Thor zelfs sommige dingen weer tot leven wekken. Thor werd aangeroepen op bruiloften, bij geboorten en bij speciale ceremonies voor deze vermogens om te beschermen en te heiligen.
Thor wordt vaak de God van de Donder genoemd. Dat is niet verkeerd, want zijn naam betekent “Donder”, maar zijn rol was groter dan dat. Thor was een hemelgod, zoals Zeus of Marduk, en de god van het weer. Thor was de zoon van Odin en Fyorgyn (ook Jord genoemd, en andere namen). Fyorgyn wordt in sommige verhalen een reuzin genoemd, maar lijkt in verband te worden gebracht met de oudere Indo-Europese traditie van de Grote Moeder-aardgodin. Het feit dat Thor de belangrijkste mannelijke godheid was die werd gevierd op Yule (een winterzonnewendefeest met zeer diepe wortels) versterkt deze associatie.
Ze zeggen dat mannen met vrouwen trouwen die op hun moeders lijken, dus trouwde Thor met Sif (een van de weinige gemoedelijke, “aardige meisjes”-godinnen die men in de Noorse mythen aantreft), die ook een aarde/landbouwgodin lijkt te zijn. Hierin ligt een andere reden voor Thor’s populariteit en belang in het leven van de gewone Vikingen. Voor de Vikingen kon gunstig weer op zee hen grote voordelen opleveren ten opzichte van vijanden (en concurrenten), terwijl slecht weer dodelijk kon zijn. Toen zij terugkeerden naar hun thuislanden in Scandinavië of hun koloniën, waren veel Vikingen landbouwers. De relatie tussen het weer en de vruchtbaarheid van het land (in Indo-Europese geloofsovertuigingen vaak gezien als een echtelijke verbintenis) is de basis van feest en hongersnood. Thor beschermde de mensheid dus niet alleen tegen de reuzen – de destructieve kosmische/natuurlijke krachten – zijn inspanningen en zijn gunst zegenden hen met veiligheid op zee en overvloed op het land. Het is geen wonder dat hij geliefd, verafgood en vereerd was.
Hoewel Thor oersterk was, was hij nooit terughoudend om uit zijn diepte te gaan. In de verhalen zien we hem vaak ver in het gebied van de reus gaan met niets om hem te beschermen dan een vermomming. In één verhaal roeit hij met een reuzenboot de oceaan op, verder dan waar ooit iemand anders is geweest, zodat hij een gevecht kan aangaan met Jormugund, de wereldkronkelende slang.
Dit verhaal, of de inspiratie erachter, kan een van de redenen zijn waarom op oude kaarten “hier zijn draken” stond gekrabbeld aan de waterige randen van de bekende wereld. Het is onduidelijk in het verhaal of Thor al wist dat dit zelfde monster gedoemd was zijn dood te worden, maar het gevecht was zo angstaanjagend dat de reus die Thor begeleidde de vislijn van de god doorknipte en Jormugund teruggleed in de diepte. Thor was zo boos dat de reus tussenbeide kwam dat hij de gelukloze stakker doodde en vol afschuw naar huis ging. Hier zien we opnieuw Vikingwaarden van dapperheid en verkenning, evenals volledige intolerantie voor wat zij beschouwden als zwakheid of lafheid.
We zien de Vikingwaarden terug in de persoonlijkheid van Thor. Thor had een grote kracht, zowel van lichaam als van karakter. Kracht was essentieel voor de Vikingen. Thor was onmiskenbaar een alfamannetje, maar hij was ook een teamspeler – een andere onmisbare eigenschap voor Vikingen die voor hun succes of falen afhankelijk waren van hun vermogen om samen te werken op het schip en in de schildmuur. Hij had een sterk gemeenschapsgevoel met zijn medegoden. Hij was opvliegend en de meeste van zijn verhalen eindigen met het kraken van de schedel van de reus die hem kwaad maakte, maar hij was meestal vrolijk en kon vergevingsgezind zijn. Hoewel Thor’s buitenechtelijke kinderen een verdere getuigenis waren van zijn warmbloedige, viriele aard, was hij in wezen een “familieman” en beschermde hij zijn vrouw fel. Thor was de god tot wie de andere goden zich vaak wendden en op wie zij rekenden, en dit was hoe elke goede Viking door zijn gelijken zou willen worden beschouwd.
De meeste van deze eigenschappen worden vandaag de dag nog steeds gewaardeerd, en het archetype van Thor is nog steeds zichtbaar in de actiehelden van onze boeken en films. Wat volledig ontbreekt in Thor is de zelftwijfel of een van de “aarzelende held” aspecten die zo populair zijn in onze cultuur. Thor’s ethiek over wie hij doodde en waarom, is ook die van een Vikinggod, en niet iets waar de meeste moderne mensen zich prettig bij zouden voelen in hun helden.
Iedere Noorse man en vrouw zou waarschijnlijk alle verhalen over Thor uit het hoofd kennen en zou in deze verhalen zien wat ze zouden moeten zijn. Deze verheerlijking van actie, van het overschrijden van grenzen, en van het vinden van glorie in de strijd waren factoren die bijdroegen aan zowel de verspreiding als het succes van de Vikingen. Natuurlijk, modellen zijn maar modellen, en er waren ongetwijfeld veel Vikingen die het tegendeel van Thor waren. Maar in de verhalen van hun meest geliefde god, kunnen we zien hoe de Vikingen zichzelf zagen en wat zij wilden zijn.
Bijdragend auteur
David Gray Rodgers is brandweerofficier en heeft een bachelor in geschiedenis en een master in bedrijfskunde. Hij heeft verschillende boeken gepubliceerd, waaronder Sons of Vikings: A Legendary History of the Viking Age (volgens ons een van de beste Vikinggeschiedenisboeken ooit) en Usurper: A Novel of the Fall of Rome
- McCoy, D. The Viking Spirit: An Introduction to Norse Mythology and Religion. Columbia. 2016
- McCoy, D. Norse Mythology for Smart People. Norse Mythology Accessed January 9, 2018. Norse-mythology.org
- Zolfagharifard, E. ‘Hamer van Thor’ opgegraven: Runen op 1.000 jaar oud amulet lossen mysterie op waarom Viking amuletten werden gedragen ter bescherming. Daily Mail. Gepubliceerd op 1 juli 2014. Accessed January 9, 2018 http://www.dailymail.co.uk/sciencetech/article-2676386/Hammer-Thor-unearthed-Runes-1-000-year-old-amulet-solve-mystery-Viking-charms-worn-protection.html
- Brownworth, L. The Sea Wolves: Een geschiedenis van de Vikingen. Crux Publishing, Ltd. Verenigd Koninkrijk. 2014
Foto-referenties
Houtsnijwerk
https://sonsofvikings.com/products/hand-carved-thor-wall-hanging
Mjolnir artefact
https://www.dailymail.co.uk/sciencetech/article-2676386/Hammer-Thor-unearthed-Runes-1-000-year-old-amulet-solve-mystery-Viking-charms-worn-protection.html
Thor in gevecht
By Mårten Eskil Winge – 3gGd_ynWqGjGfQ at Google Cultural Institute maximum zoom level, Publiek domein, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=22007120
Thor in gevecht met Jormungandr
Thor und die Midgardsschlange. Een scène uit Ragnarök, de eindstrijd tussen Thor en Jörmungandr. Gepubliceerd ca. 1905. Doepler, Emil. ca. 1905. Walhall, die Götterwelt der Germanen. Martin Oldenbourg, Berlijn. Pagina 56. Gefotografeerd en bijgesneden door User: Haukurth.