Waarom kunnen we niet allemaal Modafinil nemen?
De kans is groot dat u wel eens van het medicijn modafinil hebt gehoord. U kent het wel: de “slimme drug”, soms ook wel de “Limitless”-pil genoemd, die slaapverwekkende studenten en jonge professionals in energieke werkpaarden verandert: Het is een veelbelovende behandeling voor stimulerende drugs misbruik, evenals neurodegeneratieve aandoeningen zoals Alzheimer en Parkinson. Het is ook aangetoond dat het de cognitieve functie normaliseert bij mensen met slaaptekort (wat tegenwoordig eigenlijk iedereen is) en het is het favoriete medicijn van astronauten in het International Space Station en leden van de strijdkrachten op lange missies. En omdat modafinil niet verslavend is, is het ongeveer net zo riskant als het drinken van een paar koppen koffie.
Maar in tegenstelling tot het Verenigd Koninkrijk, Australië, India, Duitsland, Canada, Mexico en andere landen die modafinil hebben goedgekeurd als een niet-gecontroleerd receptplichtig geneesmiddel, classificeren de Verenigde Staten modafinil nog steeds als een Schedule IV gecontroleerde substantie, waardoor het naast drugs als Xanax en Valium staat. Gezien Amerika’s voortdurende amfetamine crisis en algemene slaaptekort, is het legaliseren van een veiliger alternatief als modafinil heel zinvol. Dus waarom doen we dat niet?
Modafinil werd in de jaren 1970 ontwikkeld door een Franse professor in de experimentele geneeskunde om narcolepsie en andere slaapstoornissen te behandelen. Na tientallen jaren van klinische proeven in Frankrijk keurde de Amerikaanse Food and Drug Administration (FDA) modafinil in 1998 goed als behandeling voor narcolepsie. In 1999 classificeerde de Drug Enforcement Administration (DEA) modafinil als een Schedule IV stof.
Op dat moment was er niet genoeg onderzoek om het werkingsmechanisme van modafinil duidelijk aan te tonen. Modafinil leek niet direct in te werken op specifieke neurotransmitters, de chemische stoffen die door zenuwcellen worden afgegeven om met andere zenuwcellen te communiceren. In plaats daarvan leek het indirect te werken op verschillende neurotransmitters (namelijk serotonine, dopamine en GABA), in tegenstelling tot andere stimulerende middelen zoals Adderall, die meer direct op het dopaminesysteem werken.
De DEA merkte in haar uitspraak op dat de gedragseffecten die modafinil teweegbracht vergelijkbaar waren met andere stimulerende middelen, zoals cocaïne, die wel direct op het dopaminesysteem werken. Dopamine werkt als een soort natuurlijk beloningssysteem in de hersenen en wordt grotendeels geassocieerd met verslavende drugs, waardoor de DEA redelijk bezorgd was.
Maar niet alle dopaminerge drugs zijn gelijk gemaakt. Sommige drugs, zoals MDMA, werken door de afgifte van dopamine in de hersenen te verhogen. Andere, zoals cocaïne, werken als dopamine heropname remmers. Dat betekent dat wanneer de dopamine die door een zenuwcel wordt vrijgegeven, niet volledig wordt geabsorbeerd door de ontvangende zenuwcel, de overgebleven dopamine niet opnieuw de oorspronkelijke zenuwcel kan binnendringen en in de ruimte tussen de twee zenuwcellen blijft. Het is deze extracellulaire dopamine die ervoor zorgt dat je je voelt zoals je doet wanneer je een lijntje trekt. Modafinil is ook een dopamine heropname remmer, maar het is lang niet zo effectief als het nemen van iets als cocaïne.
“Het maakt niet uit hoeveel modafinil je neemt-je kunt nooit de dopamine transporteur zo goed uitschakelen als een beetje cocaïne of amfetamine zou doen,” vertelde Peter Morgan, een universitair hoofddocent in de psychiatrie aan de Yale University, me. “Dat is een deel van de reden waarom mensen zich niet echt high voelen als ze modafinil nemen.”
Om die reden heeft onderzoek aangetoond dat modafinil eigenlijk een effectieve manier is om cocaïne- en amfetamineverslaving te behandelen. Als je chronisch sterke dopamine-blokkers gebruikt, zoals cocaïne, passen je hersenen zich in wezen aan de aanwezigheid van deze extracellulaire dopamine aan als de nieuwe norm. Als je dan plotseling de cocaïne uit de vergelijking haalt, hebben de hersenen het veel moeilijker om te functioneren. Modafinil kan fungeren als een veilig alternatief voor coke – het is nog steeds een dopamine heropname remmer, maar de effecten zijn veel milder en er is vrijwel geen verslavend potentieel.
Hoewel modafinil met succes is gebruikt om cocaïneverslaving bij bepaalde bevolkingsgroepen te behandelen, is dit niet een van de door de FDA goedgekeurde toepassingen, zodat verzekeringsmaatschappijen het niet als behandeling zullen vergoeden. Dit betekent dat degenen die het het meest nodig hebben gedwongen zijn om uit eigen zak te betalen voor toegang, wat over het algemeen geen optie is voor iemand die herstellende is van een ernstige coke verslaving. Toen ik een apotheek belde om te informeren naar de prijs, kreeg ik te horen dat 30 100mg pillen 870 dollar zouden kosten.
Sommigen die modafinil off-label gebruiken, bestellen het illegaal bij producenten in landen als India voor veel goedkoper (ongeveer $ 2 per 200mg pil), maar lopen ook het risico een verdund product te krijgen. Anderen maken gebruik van “goedgekeurde” recepten voor medicijnen zoals Adderall, die dezelfde resultaten kunnen bereiken, maar met veel meer risico komen (namelijk dat Adderall zelf verslavend kan zijn).
“Het staat voor mij buiten kijf dat modafinil veel, veel veiliger is om te gebruiken dan elk van de amfetaminen of amfetamineachtige medicijnen, zoals Adderall of Methylfenidaat ,” zei Morgan. “Het is niet duidelijk voor mij dat het substantieel slechter is dan cafeïne, maar het is zeker veel beter dan de amfetaminen.”
Een deel van het probleem is dat farmaceutische bedrijven niet al te happig zijn op het opnieuw introduceren van modafinil als een verslavingsbehandeling. “Er is niet veel steun voor het pushen van modafinil als een behandeling voor cocaïneverslaving,” voegde Morgan eraan toe. “Het is moeilijk om een medicijnfabrikant geïnteresseerd te krijgen in een behandeling voor cocaïneverslaving, omdat geen enkel merk wil dat zijn merk geassocieerd wordt met cocaïneverslaving.”
Maar veel mensen gebruiken modafinil ook voor andere dingen-meest populair, als een cognitieve verbeteraar.
Barbara Sahakian, een neurowetenschapper in Cambridge, heeft een onderzoek uitgevoerd naar het afwijkende gebruik van modafinil, nadat ze zich realiseerde dat een aantal van haar kerngezonde collega’s het op het werk gebruikte. Haar rapport uit 2007 in Nature ondervroeg 1.400 mensen uit 60 landen die medicijnen als modafinil of Ritalin hadden gebruikt. De meerderheid van hen gebruikte ze om de concentratie te verhogen in plaats van om medische redenen, en maar liefst een derde van de respondenten kocht hun drugs via het internet, in plaats van met een recept.
“Het grote probleem is dat er geen lange termijn veiligheidsstudies zijn bij gezonde mensen met drugs zoals modafinil,” vertelde Sahakian me. Hoewel het medicijn volledig heilzaam lijkt te zijn, zijn er gewoon niet genoeg mensen die het onderzoeken om de FDA-classificatie te veranderen.
Zoals elk medicijn, is modafinil niet voor iedereen. Sommige mensen ervaren maagpijn of hoofdpijn, en uiteindelijk is er geen vervanging voor natuurlijke cognitieve versterkers zoals meer slaap of lichaamsbeweging.
Maar voor degenen die het nodig hebben voor verslavingsbehandeling, om cognitieve tekorten als gevolg van overwerk te compenseren, of niet in staat zijn om hun levensstijl aan te passen aan meer slaap en lichaamsbeweging, zou het toegankelijk maken van modafinil een godsgeschenk kunnen zijn. En op dit moment zijn de Verenigde Staten een van de weinige landen die modafinil reguleren als een gereguleerde stof, en het gebruik ervan alleen goedkeuren voor een handvol slaapstoornissen.
De eerste stap in de richting van legalisering van modafinil is het promoten ervan als een veilig alternatief voor de wijdverbreide stimulerende middelen die vandaag de dag worden gebruikt en het aanmoedigen van meer onderzoek naar het gebruik op de lange termijn. Het de-scheduling van een drug in de Verenigde Staten is een lang en moeizaam proces, maar gezien de voordelen van het legaliseren van modafinil, zou de strijd de moeite waard kunnen zijn.
Volg Daniel Oberhaus op Twitter.