What’s the Difference between Capes and Cloaks?
Tot mijn ergernis wees een van mijn vrienden mij erop dat wat ik een cape noem, technisch gesproken een mantel is. Ik besloot op onderzoek uit te gaan, hoewel ik eerlijk gezegd denk dat het woord “mantel” voor gewoon gebruik in onbruik raakt. “Cape” is vaak het woord dat mensen gebruiken voor zowel capes als mantels.
Iedereen is het erover eens dat zowel capes als mantels gemaakt zijn van een enkel stuk stof dat los hangt en geen mouwen heeft. Als het mouwen heeft, dan is het een kamerjas of mantel. Toen ik dieper inging op het verschil tussen capes en mantels, vond ik het volgende.
Capes zijn meestal korter; mantels zijn kuit- of vollang
Dus die flapperende dingen die superhelden dragen, zijn capes. Capes zijn meestal korter, vallend op de heupen of dijen. Sommige superheldencapes zijn de uitzondering op de lengte regel – moderne versies van Superman’s cape bijna de grond raken. Capes hebben meestal ook geen capuchon en ze sluiten niet noodzakelijk aan de voorkant.
Cloaks, aan de andere kant, vallen tot onder de knieën en zijn vaak vloerlengte. Ze hebben meestal genoeg stof om te sluiten voor warmte en beschermen tegen de elementen. Cloak komt van het Franse woord “cloche”, dat “klok” betekent. Mantel en cloche suggereren dus een omslagdoek die aan de bovenkant smaller is en aan de onderkant uitwaaiert. Ondertussen betekent het woord “mantel” ook “verbergen” – een bewijs van het idee dat mantels zijn ontworpen om de drager helemaal te omhullen.
In de Middeleeuwen en de Renaissance en daarvoor werden wollen mantels met capuchon gedragen door gewone burgers, de rijken en de adel. Terwijl de boeren wollen mantels droegen die tot aan hun kuiten kwamen – om praktisch te zijn, zodat ze niet in de modder sleepten – droegen de rijken en de adel een wollen mantel over de hele lengte om te reizen. De rijken en vorsten droegen ook geborduurde en versierde mantels van fijne wol, zijde, satijn en fluweel om hun status aan te geven, zowel aan het hof als daarbuiten. Vandaag de dag zijn mantels en capes nog maar zelden in de dagelijkse mode te zien. Nochtans zijn mantels populair bij cos-players, costumers en historische re-enactors.
Ancient Origins of Cloaks
Om het woord mantel correct te gebruiken, gebruik je het voor bovenkleding over de volle lengte of kuitlengte. Bijna allemaal hebben ze een sluiting, broche, knoop of stropdas bij de hals, velen hebben een capuchon, en sommigen hebben armsplitten om beter te kunnen bewegen. Al in de prehistorie en de oudheid werden mantels gebruikt voor warmte en om bescherming te bieden tegen wind, regen en sneeuw.
Mantels zijn een van de vroegste kledingstukken die door mensen werden gedragen – wij hebben geen vacht zoals andere wezens om ons warm te houden. Van mensen uit het stenen tijdperk zijn geen kledingstukken bewaard gebleven, maar wel enkele van hun werktuigen. Op basis van door archeologen gevonden gereedschap denkt men dat de vroege mens bont aan elkaar naaide tot mantels met naalden gemaakt van hertenbotten.
In de oudheid werden dekens gebruikt als mantels en als beddengoed. Sommige van de vroege mantels leken op poncho’s met een halsgat dat in een groot stuk stof was uitgesneden. De Noord-Amerikaanse Indianen gingen een groot deel van het jaar met ontbloot bovenlijf rond en droegen bij koud weer een mantel.
Volgens Mattheüs 5:40 in de Bijbel, zei Jezus van Galilea: “En indien iemand u voor de wet zal aanklagen en uw jas afnemen, laat hem ook uw mantel hebben.” In de King James Version van de Bijbel staan de woorden iets anders opgetekend in Lucas 6:29: “…en wie uw mantel afneemt, verbiedt niet ook uw mantel af te nemen.”
De oude Grieken en Romeinen stonden bekend om het dragen van mantels, evenals Schotten en Kelten. De mantel die door Griekse mannen en vrouwen werd gedragen, heette een himation, van de Archaïsche tot de Hellenistische periode (ca. 750-30 v. Chr.). De Romeinen zouden later een soortgelijke mantel in Griekse stijl dragen, het pallium. De pallium was een groot, vierkant stuk stof dat rond het lichaam werd gewikkeld en op de schouders rustte.
In de vroege Middeleeuwen droegen in Europa alle mensen, rijk en arm, mantels die veel leken op het Griekse pallium en de Romeinse himation. Dit was het kledingstuk van hun keuze om een groot aantal redenen. Ten eerste namen zij de Romeinse stijl over om te suggereren dat zij machtig waren zoals hun vroegere Romeinse heersers (het Romeinse Rijk dat Europa beheerste, stortte in de 5e eeuw in). Het was ook zo dat de kleermakerij in deze eeuwen vrij rudimentair was, zodat een grote, vierkante stof die thuis of ter plaatse werd gemaakt gewoon de stand van zaken was.
Het hoogtepunt van de mantelmode
De late Middeleeuwen en de Renaissancetijd, zou men kunnen zeggen dat dit het hoogtepunt van de capuchonmantel en de mantelmode was. Er zijn andere tijdperken in de geschiedenis waarin mantels populair waren, maar dit moet het langste, meest vurige manteltijdperk zijn.
De handel bloeide in Europa vanaf de jaren 1200, en de mode was geboren (tenminste in Europa is dit de geboorte van de mode zoals wij die kennen.) De Italianen maakten zijde, fluweel in een verscheidenheid van verleidelijke texturen, en ook andere fijne stoffen om door heel Europa te exporteren naar de zeer rijken en de royalty’s. De Spanjaarden exporteerden stoffen en ook uit het Oosten werden fijne stoffen aangevoerd. Ook de westerse kleermakerij begon en werd steeds verfijnder. Wat betekende dit voor de mantels met capuchon? Elegante en nieuwe mantels werden gemaakt met meerdere stoffen, borduurwerk, stoffen met zilveren en/of gouden draden, en een verscheidenheid aan broches, knopen, koorden en met juwelen bezette spelden.
De jas kwam in de mode en overvleugelde de populariteit van de mantels. De mensen bleven echter mantels dragen tot in de jaren 1920, 1950 als onderdeel van elegante avondkleding. Deze mantels van fluweel, zijde, satijn en bont werden gedragen als modestatement of voor warmte over avondjurken, waar een jas een japon zou kunnen verpletteren of geheel verbergen.
Mantels waren populair in het fantasy-genre in de jaren 1900. Heksen, tovenaars, vampieren, en Dracula kostuums omvatten meestal een mantel, hoewel er ook populaire voorbeelden van elk van deze het dragen van een cape. Toen de beroemde Bela Lugosi Dracula speelde op het toneel en in de film “Dracula” droeg hij beide keren een mantel, die de associatie van een mantel met Dracula cementeerde (vooral met de iconische hoge kraag).
Heden ten dage, worden mantels zelden gezien, behalve in historisch gebaseerde TV-shows, films, video games en speciale evenementen. Er zijn echter een overvloed aan populaire en historisch gebaseerde films en tv-shows met mantels: Lord of the Rings, Harry Potter, Reign, Once Upon a Time, Avengers, en Game of Thrones. In de televisieserie “The Handmaid’s Tale” uit 2017 zijn opvallende beelden te zien van vrouwen die donkerrode mantels dragen, bedoeld om hun lichaam volledig te verbergen en hun onderdrukking te symboliseren. In de meeste andere films die ik heb genoemd, spelen mantels echter een empowerende rol. In Lord of the Rings bijvoorbeeld, verbergen en beschermen de mantels de Fellowship op hun tocht om Lord Sauron te verslaan.
Capes
Als de meesten van ons aan capes denken, komen superhelden als Batman en Superman in gedachten. Oh, en Sherlock Holmes. Ik kom zo terug op Sherlock.
Capes zijn een kleiner, meestal korter kledingstuk en bedekken soms alleen de rug van de drager. Ze hebben geen mouwen en zelden een capuchon. Ze zijn meer een accessoire dan een bron van bedekking of warmte.
Het lijkt erop dat capes niet zo oud zijn als mantels. De oorsprong van het woord “cape” dateert van 1350-1400: Midden-Engels (noorden); Oudengels -cāp, Midden-Frans, in de 16e eeuw versterkt door Spaans capa, Laat-Latijns cappa capuchonmantel. Dat is echter slechts de oorsprong van het woord. Het kledingstuk kan ook onder andere namen hebben bestaan, zoals mantels in de Griekse en Romeinse culturen verschillende namen hadden.
In de late Middeleeuwen en de Renaissance waren capes van verschillende lengte populair. Zeer korte capes van bont of fijne stof werden soms toegevoegd als accessoire bij luxueuze outfits, zoals men kan zien in verluchte manuscripten uit deze eeuwen. Deze capes en caplets voegden textuur en een extra weelderige laag toe aan de weelderige outfit van een rijk of koninklijk persoon. In dit tijdperk en sindsdien maken capes ook deel uit van de ambtsgewaden van de rooms-katholieke geestelijkheid. De leiders van de kerk hebben gewaden, mantels en korte capes van zijde, fluweel, andere fijnere stoffen en soms uitvoerig geborduurd. Een cape, ferraiolo genaamd, wordt bijvoorbeeld buiten de erediensten gedragen. Een andere cape, de cope, wordt gedragen tijdens liturgische diensten.
Tijdens de 20e eeuw waren capes populair onder Amerikaanse strip- en filmsuperhelden zoals Superman, Batman & Robin, Thor, en Cloak of Cloak and Dagger. Vandaag de dag hebben we een overvloed aan superheldenfilms dankzij het Marvel Cinematic Universe, en dus een flink aantal capes om van te genieten.
Terzijde, de capes in de Marvel-films worden steeds minimaler, zoals je ziet in deze Thor-afbeeldingen hieronder, waar de minimale cape een verwijzing is naar de vorige overvloedige cape van Thor, ter illustratie van de uitdagingen die hij heeft ervaren. En in het geval van Black Panther is de cape helemaal verdwenen. Een beroemd en humoristisch cape-moment komt voor in de Incredibles, wanneer Edna Mode erop aandringt “geen capes” te dragen vanwege het reële gevaar van capes voor vliegende superhelden.
Thor, minimalistische cape in latere film
Terug naar Sherlock Holmes, een van de populairste cape-dragers uit de literatuur en de bioscopen. De foto hieronder is van acteur Basil Rathbone die tientallen jaren geleden Sherlock Holmes speelde. Hij draagt de cape, de geruite pet, en de pijp in zijn mond zoals beschreven door Sir Arthur Conan Doyle.
Om eerlijk te zijn, is het eigenlijk een soort capejas, een Inverness Coat. Op deze studiofoto, zie je de cape duidelijk. De cape zit echter vast aan een jas die tot zijn knieën reikt. Toch een eerlijke cape!
Het verschil tussen Cape en Cloaks in het kort:
CLOAK – is lang, heeft vaak een capuchon, heeft soms zijzakken, is zo ontworpen dat hij helemaal om de drager heen kan sluiten, en werd traditioneel gebruikt voor warmte. In de Middeleeuwen en de Renaissance droegen de rijken en de vorsten mantels van verschillende fijne stoffen, zoals zijde en fluweel, om hun rijkdom en status aan te geven.
CAPES – zijn vaak korter, en hoewel sommige capes genoeg stof bevatten om het hele lichaam te omhullen, zijn de meeste smaller en sluiten ze niet zo volledig als mantels. In de meeste gevallen is er geen kap en dienen ze vaak meer als accessoire. In de Middeleeuwen en de Renaissance werden aan het hof en door de rijken korte capes van bont of fijne stof gedragen om hun luxueuze kledij te verfraaien.
Veel mensen noemen alle lange mantel- en cape-achtige kledingstukken capes, en dat is prima. We zijn hier niet om te oordelen. Maar er is een onderscheid tussen capes en mantels (ook al is dat onderscheid vaag), en mensen die van romantische historische tijdperken houden – of gewoon proberen de juiste woorden voor dingen te gebruiken – zullen de juiste termen gebruiken.
Zij zullen “mantel” gebruiken voor lange, mouwloze kledingstukken die zijn ontworpen om helemaal rond de drager te worden gewikkeld, en “cape” voor kledingstukken die vaak smaller en korter zijn en voornamelijk op de rug hangen.