Infecties en dementie
Welke infecties zouden verband houden met de ziekte van Alzheimer?
Tot de infecties die verband zouden houden met de ziekte van Alzheimer behoren herpes in de mond, longontsteking en infectie met spirochetenbacteriën (het type dat de ziekte van Lyme en sommige vormen van tandvleesaandoeningen veroorzaakt).
Er zijn ook verbanden gelegd tussen de ziekte van Alzheimer en andere infecties die een langdurige activering van het immuunsysteem veroorzaken, een proces dat bekend staat als chronische ontsteking.
Herpes
Het orale herpesvirus (herpes simplex virus 1 of HSV1) veroorzaakt koortslip en het blijft levenslang in het lichaam aanwezig, ook in de hersenen. Het komt veel voor – de meeste mensen zullen uiteindelijk een HSV1-infectie krijgen. Hoewel het meestal het lichaam infecteert, is het ook aangetroffen in de hersenen van mensen met de ziekte van Alzheimer en gezonde mensen. Er zijn aanwijzingen gevonden van herpesinfectie in de delen van de hersenen die in het bijzonder zijn aangetast bij de ziekte van Alzheimer. Sommige onderzoekers hebben voorgesteld dat herpes onder bepaalde omstandigheden zou kunnen leiden tot ontsteking in de hersenen en veranderingen in de hersencelfunctie. Dit zou dan mogelijk Alzheimer kunnen uitlokken of verergeren.
Herpesinfectie in de hersenen lijkt vaker voor te komen bij mensen met de ziekte van Alzheimer die een gen hebben dat ApoE4 wordt genoemd, waarvan bekend is dat het het risico op Alzheimer verhoogt. Een theorie hierachter is dat ApoE4 de kans vergroot dat het herpesvirus zich vanuit het lichaam naar de hersenen verplaatst. Dit zou een deel van de reden kunnen zijn dat mensen met ApoE4 een verhoogd risico op Alzheimer hebben, hoewel er waarschijnlijk meerdere redenen voor zijn. Sommige onderzoekers vermoeden dat ApoE4 meer virusdeeltjes in staat stelt zich aan hersencellen te hechten, waardoor het gemakkelijker wordt ze te infecteren.
Hoewel herpesinfecties levenslang zijn, is het virus meestal sluimerend en symptoomloos. Bevolkingsonderzoek suggereert dat alleen re-activering van het virus, zoals tijdens een koortslipopflakkering, iemands risico op het ontwikkelen van de ziekte van Alzheimer verhoogt.
Het is de moeite waard om in gedachten te houden dat er geen sterk bewijs is dat herpesvirusinfectie daadwerkelijk de ziekte van Alzheimer veroorzaakt. De verhoogde aanwezigheid van het virus in de hersenen kan verband houden met veranderingen in het immuunsysteem als gevolg van de ziekte van Alzheimer.
Pneumonie
Chlamydophila pneumoniae is de bacterie die longontsteking en bronchitis veroorzaakt. Hij infecteert meestal de luchtwegen. Hij kan zich echter ook aan het immuunsysteem onttrekken en als chronische infectie in cellen, waaronder witte bloedcellen, aanwezig blijven. Dit komt vooral voor bij mensen boven de 60. De bacterie is aangetroffen in de hersencellen van mensen met de ziekte van Alzheimer. De aanwezigheid van de bacterie in de hersenen zou een ontsteking kunnen veroorzaken, die zou kunnen bijdragen tot het onderliggende mechanisme van de ziekte van Alzheimer. Men denkt dat de bacterie in de hersenen terechtkomt via de reukzenuw, die informatie over geuren van de neus naar de hersenen overbrengt.
Een overzicht van verschillende studies laat zien dat het bewijs over het al dan niet bestaan van een verband tussen Chlamydophila pneumoniae infectie en de ziekte van Alzheimer enigszins tegenstrijdig is. Sommige studies hebben een verband gevonden, en andere studies hebben geen verband gevonden. Dit kan gedeeltelijk komen doordat veel van de studies vrij klein zijn, waardoor het moeilijker is een significant verband vast te stellen. Hoewel sommige studies suggereren dat Chlamydophila pneumoniae-infectie verband houdt met een verhoogd risico op de ziekte van Alzheimer, is het niet duidelijk of de infectie zelf van invloed is op de progressie van de ziekte.
Spirochete-bacteriën
Spirocheten zijn een soort bacteriën die ziekten veroorzaken als syfilis, de ziekte van Lyme en tandvleesaandoeningen. We weten al lang dat, onder bepaalde omstandigheden, sommige chronische spirocheet-infecties zoals syfilis dementie kunnen veroorzaken. Chronische tandvleesontsteking veroorzaakt door spirocheten is ook een risicofactor voor de ziekte van Alzheimer, en de bacteriën komen aanzienlijk vaker voor in de hersenen van mensen met Alzheimer dan mensen zonder de ziekte.
Echter, kijkend naar alle studies die het verband tussen spirocheet infectie en Alzheimer onderzoeken, onthult gemengde resultaten. In sommige studies werd een sterk verband gevonden en in andere niet. Dit zou gedeeltelijk kunnen worden verklaard door de kleine omvang van de studies, of de variërende gevoeligheid van de methoden die worden gebruikt om spirocheet-infectie op te sporen.
Maakt de ziekte van Alzheimer de hersenen vatbaarder voor infecties?
De bloed-hersenbarrière beschermt de hersenen door te controleren welke stoffen vanuit het bloed in het hersenweefsel terecht kunnen komen. Bij de ziekte van Alzheimer is de bloed-hersenbarrière beschadigd, vooral in het hersengebied dat door de ziekte van Alzheimer is aangetast.
Er zijn aanwijzingen dat ontsteking, het kenmerkende amyloïd-eiwit van Alzheimer en het ApoE4-gen, die allemaal in verband worden gebracht met de ziekte van Alzheimer, kunnen bijdragen aan de afbraak van de bloed-hersenbarrière. Als deze eenmaal verzwakt is, kunnen bacteriën, virussen en andere schadelijke stoffen gemakkelijker de hersenen binnendringen. Dit kan verklaren waarom bepaalde virussen en bacteriën, zoals herpes en spirocheten, vaker voorkomen in de hersenen van mensen met Alzheimer.
Hoe kan ontsteking door infecties bijdragen aan de ziekte van Alzheimer?
Als besmettelijke bacteriën, virussen of schimmels de hersenen bereiken, kunnen ze speciale immuuncellen in de hersenen activeren, microglia genaamd. Wanneer microglia worden geactiveerd, kunnen zij ontstekingen in de hersenen veroorzaken. Men denkt dat dit soort ontstekingen een rol speelt bij de progressie van dementie doordat zij het afsterven van zenuwcellen veroorzaken.
Er zijn ook aanwijzingen dat ontsteking in het lichaam, veroorzaakt door chronische infecties zoals tandvleesontsteking, ontsteking in de hersenen kan veroorzaken. Omdat de bloed-hersenbarrière van mensen met Alzheimer lekker is dan normaal, is één theorie dat actieve immuuncellen en de stoffen die betrokken zijn bij de ontstekingsreactie van het lichaam in de hersenen kunnen doordringen. Hierdoor worden de eigen afweercellen van de hersenen geactiveerd, wat leidt tot ontstekingen en mogelijk de dood van hersencellen. Hersenontsteking kan ook de bloed-hersenbarrière nog lekter maken, waardoor meer afweercellen van het lichaam worden doorgelaten en een vicieuze cirkel van schade op gang komt.
Een andere mogelijke verklaring voor het verband tussen deze infecties en het verhoogde risico op Alzheimer komt uit laboratoriumstudies. Deze studies hebben aangetoond dat in sommige in het laboratorium gekweekte hersencellen herpes, longontsteking en spirocheet-infecties kunnen leiden tot de productie van de kenmerkende klonters amyloïd eiwit. Deze amyloïde klonters veroorzaken schade aan zenuwcellen, en zijn een kenmerk van de ziekte van Alzheimer. Van amyloïde is ook aangetoond dat het verschillende ziektekiemen beschadigt of doodt. Het is mogelijk dat hersencellen oorspronkelijk amyloïd afgeven om zich te beschermen tegen deze schadelijke indringers, maar dat het zich vervolgens ophoopt tot plaques.