Huisstofmijtallergie
Triggers
Het allergene effect is eigenlijk te wijten aan bepaalde eiwitten in de uitwerpselen van huisstofmijten (waaronder de eiwitten Der p1 en Der p2). De uitwerpselen drogen uit, breken af en worden vermengd met huisstof, dat ook de uitwerpselen en de huid van de mijten bevat. Wanneer het stof wordt ingeademd, kunnen allergische reacties ontstaan.
Het immuunsysteem maakt dan IgE-antilichamen aan als reactie op de eiwitten, die eigenlijk onschadelijk zijn. Deze antilichamen binden zich aan de afweercellen van het lichaam, de zogenaamde mestcellen, die vervolgens ontstekingsremmende stoffen zoals histamine vrijgeven.
Histamine en andere boodschapperstoffen stimuleren de klieren om afscheidingen af te geven en irriteren de zenuwen, wat jeuk, niezen en vasodilatatie veroorzaakt die leidt tot roodheid en zwelling van de slijmvliezen.
Plaatsen waar huisstofmijten leven
Huisstofmijten komen in elk huis voor en zijn geen teken van slechte hygiëne. Ze verkiezen warme, vochtige, donkere plaatsen. Mijten gedijen bij een luchtvochtigheid van 70 tot 80 procent en temperaturen boven de 25 graden. Ze komen niet voor in gebieden met een droog klimaat, zelfs niet in stoffige omstandigheden. Ze hebben een vochtige omgeving nodig om te overleven, omdat ze vocht uit de lucht halen in plaats van te drinken. Ze voeden zich voornamelijk met de dode huid die wordt afgestoten van mensen en dieren. Hun geslachtsnaam “Dermatophagoides” komt uit het Grieks en betekent “huideters”. In woningen geven ze de voorkeur aan slaapkamers en de binnenkant en oppervlakken van matrassen, dekens en kussens. Deze plaatsen bieden hen optimale leefomstandigheden. Mensen laten tijdens het slapen vocht los in de lucht en geven veel dode huid af. Mijten kunnen ook worden aangetroffen in de keuken, waar kookactiviteiten een warme en vochtige omgeving creëren. Mijtallergenen worden in de hoogste concentraties aangetroffen in met stof gevuld textiel; hiertoe behoren gestoffeerde meubelen, tapijten, gordijnen en pluche speelgoed, maar ook bedden. De allergeenniveaus zijn het hoogst tussen mei en oktober, het piekbroedseizoen van de huisstofmijt. De meeste mijten sterven in de winter, maar het allergeen bevattende stof wordt door verwarmingssystemen aangewakkerd. Hierdoor verergeren de symptomen die getroffen patiënten het hele jaar door ervaren, vaak tijdens de winter.
Symptomen
De allergie wordt vooral ’s nachts of ’s morgens lastig met symptomen zoals een loopneus of verstopte neus. Andere symptomen zijn niezen en soms jeukende, waterige ogen.
De voortdurende blootstelling aan allergenen kan leiden tot een chronische ontsteking van het neusslijmvlies, wat op zijn beurt kan leiden tot hypertrofie van het neusturbinaat. Patiënten kunnen dan niet meer door hun neus ademen, maar uiteindelijk door hun mond (wat kan leiden tot frequentere infecties in het oor-, neus- en keelgebied).
Een overgevoeligheidsreactie kan na verloop van tijd ook optreden in het bronchiale slijmvlies, waardoor bronchiale astma ontstaat. Symptomen zijn hoesten (’s nachts), ademhalingsmoeilijkheden en piepende ademhaling.
In zeldzame gevallen wordt de huid aangetast (jeuk, roodheid en netelroos). Een huisstofmijtallergie kan ook een opflakkering van atopische dermatitis uitlokken.
In sommige gevallen krijgen mensen met een huisstofmijtallergie ook een allergische reactie na het eten van schaaldieren, zoals garnalen, krabben of kreeften. Net als mijten behoren deze dieren tot het phylum Arthropoda en bevatten ze eiwitten die lijken op die van mijten (Der p10). Het gesensibiliseerde immuunsysteem beschouwt de eiwitten van de schaaldieren als “gevaarlijk” en lokt een allergische reactie uit. Dergelijke kruisreacties kunnen ook optreden na het eten van weekdieren zoals mosselen of slakken. Allergische reacties op huisstofmijt komen minder vaak voor. Dit type mijt kan worden aangetroffen in de vochtige wanden van pantry’s of in het hooi in stallen of kooien voor huisdieren.
Diagnostische procedure
Als eerste stap in de diagnose van een vermoedelijke huisstofmijtallergie, vraagt de arts de patiënt naar zijn of haar symptomen. Er wordt onder meer gevraagd waar de symptomen zich voordoen, op welk tijdstip van de dag en tijdens welke seizoenen, hoe lang ze duren en of er allergische aandoeningen in de familie voorkomen. Na een lichamelijk onderzoek worden huid- en/of bloedtesten uitgevoerd om de aanwezigheid van een allergie te bevestigen. Deze tests wijzen op een allergische aanleg voor bepaalde huisstofmijtallergenen, maar leveren geen bewijs voor een daadwerkelijke allergie. Daarom kan bij twijfel een provocatietest nodig zijn. Bij deze test worden onder medisch toezicht kleine hoeveelheden van het verdachte allergeen op het neusslijmvlies van de patiënt aangebracht. De patiënt wordt dan geobserveerd op zwelling van de neus, niezen of tranende ogen. Een longfunctietest wordt uitgevoerd als de patiënt last heeft van ademhalingssymptomen. Bij deze test meet de arts de hoeveelheid lucht die de patiënt inademt en uitademt, en de snelheid waarmee lucht wordt uitgeademd. Aan de hand van de resultaten kunnen veranderingen in de luchtwegen worden vastgesteld.
Toevallig kunnen ook pollen, dierenharen en schimmels symptomen veroorzaken die lijken op die van een huisstofmijtallergie. Daarom moet een allergie voor deze stoffen worden uitgesloten.
Therapie
De belangrijkste therapeutische maatregel is het verminderen van de blootstelling aan allergenen door het aantal huisstofmijten in de omgeving te verminderen.
- De slaapkamer in het bijzonder moet koel en droog worden gehouden. De optimale luchtvochtigheid is 45 – 55 procent (dit kan worden gemeten met een hygrometer), en de optimale kamertemperatuur is 18 graden Celsius. Om de luchtvochtigheid te verminderen, wordt aanbevolen om kamers meerdere malen per dag kort te luchten en geen kamerplanten in de slaapkamer te houden (dit vermindert ook het schimmelgehalte).
- De matras moet ook goed geventileerd worden (niet direct op de vloer; een matras op een bedombouw is beter dan een opbergbed) en opgemaakt worden met speciaal beddengoed dat geen mijtallergenen doorlaat. De kosten voor dit beddengoed, ook wel encassings genoemd, worden gedekt door de wettelijke ziektekostenverzekering. Tweepersoonsbedden met twee eenpersoonsmatrassen moeten op beide matrassen voorzien zijn van encasings.
- Het beddengoed moet elke ochtend gelucht worden. (Katoenen) beddengoed moet om de één à twee weken op 60 graden gewassen worden. Kussens en dekens moeten om de drie maanden op dezelfde temperatuur worden gewassen. Als de materialen dit niet toelaten, kunnen encasings worden gebruikt.
- Er is geen consensus over de vraag of tapijten moeten worden verwijderd. Als er vloerverwarming onder het (kortpolige) tapijt ligt, vermindert het gebruik daarvan het vochtgehalte in de vloer en daarmee het aantal mijten. Tapijt bindt zich aan stofdeeltjes die anders op gladde vloeroppervlakken zouden ronddwarrelen. Het is echter erg moeilijk om mijtdeeltjes te verwijderen met een standaard stofzuiger. Gladde vloeroppervlakken (hout, tegels, linoleum) zijn daarom de betere keuze als ze regelmatig worden gestofzuigd en vochtig gedweild.
- Vacuumreiniging verhoogt de concentratie van mijten in de lucht. Daarom moeten mensen met een huisstofmijtallergie niet-allergische personen vragen deze taak uit te voeren, of een beschermend masker dragen terwijl ze dit doen. Het is ook raadzaam om de stofzuiger uit te rusten met een HEPA-filter, een fijnstoffilter dat uiterst fijne deeltjes opvangt. Maar ze hebben niet veel nut als de stofzuiger niet is afgesloten en er stof uit de kieren ontsnapt.
- Het is ook aan te bevelen het textiel in de kamer regelmatig te wassen (gordijnen moeten zo mogelijk op 60 graden worden gewassen) en tot een minimum te beperken (geen sierkussens, geen gestoffeerde bedframes of meubels; kies meubels met gladde oppervlakken zoals leer of hout). Pluchen speelgoed mag niet in het bed worden gelegd; als alternatief kan het regelmatig op 60 graden Celsius worden gewassen. Als dit niet mogelijk is, kunnen ze ook 12 uur in de vriezer worden gelegd. Dit doodt de mijten, maar het speelgoed moet daarna worden gewassen (op de juiste temperatuur) om de allergenen te verwijderen.
- Huisdieren mogen niet in de slaapkamer komen, omdat de huidschilfers die ze afgeven de mijten meer te eten geven.
Niet-medicinale maatregelen zijn onder andere regelmatig neusspoelingen. Sommige geneesmiddelen kunnen ook tijdelijke verlichting van de allergiesymptomen geven, maar zij behandelen de oorzaak niet. In dit geval worden dezelfde middelen gebruikt als bij de behandeling van pollenallergie, met name de nieuwere antihistaminica en cortisone sprays.
Een therapievorm die de oorzaak van huisstofmijtallergie aanpakt, is (allergeen)specifieke immunotherapie (SIT). Dit kan een optie zijn wanneer maatregelen om het aantal mijten in huis te verminderen niet succesvol blijken te zijn of voor gevallen waarin de symptomen ernstig zijn en al meer dan twee jaar aanhouden.
Het doel van SIT is om het immuunsysteem gedurende langere tijd te laten wennen aan de huisstofmijtallergenen. Patiënten krijgen eenmaal per week een injectie van een allergeenoplossing in toenemende doses in de vetlaag onder de huid (subcutane immunotherapie of SCIT). De hoogste dosis wordt na één tot drie maanden bereikt, waarna de injectie nog maar één keer per maand wordt toegediend. Deze therapie duurt drie jaar en vereist daarom volharding en medewerking van de patiënt. Er is geen garantie dat de allergie zal “verdwijnen” zodra de behandeling is voltooid. Maar studies tonen aan dat een volledige kuur van SCIT de symptomen en de behoefte aan medicatie op lange termijn kan verminderen. De behandeling vermindert ook het risico op het ontwikkelen van astma. De beschikbare studies naar de effectiviteit van SCIT voor huisstofmijtallergie zijn niet zo uitgebreid als die voor pollenallergie.
Jongeren die niet op veel verschillende allergenen reageren, hebben de beste kansen op succes.
Naast SCIT is een andere optie het toedienen van de allergenen in de vorm van druppels. De doses worden onder de tong aan de patiënt toegediend (sublinguale immunotherapie of SLIT) en vervolgens doorgeslikt. Deze behandeling kan thuis worden uitgevoerd en duurt eveneens drie jaar. De doeltreffendheid bij volwassenen is gedocumenteerd in afzonderlijke studies; de beschikbare gegevens zijn echter meer tegenstrijdig dan voor andere gevallen zoals SLIT voor graspollenallergie.
Prof. Dr. med. Dr. h.c. T. Zuberbier
Laatste wijzigingen aangebracht: Juli 2016