Terug in China, basketballegende Yao Ming streeft naar filantropie
Dit verhaal verschijnt in het juli 2017 nummer van Forbes Asia. Abonneren op Forbes Asia
op de Chinese Volks Politieke En Consultatieve Conferentie in Beijing, China. (Foto door Lintao Zhang/Getty Images)
Yao Ming leek in 2009 alomtegenwoordig. Als superster van de Houston Rockets prijkte China’s belangrijkste basketballer op honderden reclameborden in zijn geboortestad Shanghai. Maar dit was geen spelletje. Zijn missie: haaien redden.
Haaienvinnensoep was lange tijd een populaire lekkernij in China. Door de stijgende welvaart kwam de delicatesse op tafel op het vasteland en steeg het aantal gedode haaien van 70 miljoen naar 100 miljoen per jaar. Veel haaiensoorten werden met uitsterven bedreigd.
Milieu kruistochten
Beschermingsgroepen probeerden China van deze gewoonte af te helpen, maar zonder succes. Toen stelde WildAid Yao aan als woordvoerder voor haar campagne. “Zeg nee tegen haaienvinnensoep!” drong Yao aan, en China luisterde. De haai verdween snel van de menukaarten. “Het daalde met 60%, dus dat was best goed,” herinnert Yao zich bescheiden. Anderen noemen het een van de meest effectieve milieucampagnes ooit.
Kristian Schmidt/WildAid
Een paar jaar later wendde Yao zich tot een andere kruistocht: de strijd tegen de ivoorhandel. Ivoorsnijwerk is de Chinezen dierbaar, wat het plunderen van olifanten aanmoedigt. Hoewel het in heel Afrika verboden is, zijn de stropers de parkwachters te slim af en slachten ze de dieren af zonder onderscheid te maken. Niet in staat om de wrede oogst een halt toe te roepen, drongen dierenrechtengroeperingen aan op een verbod op de handel in ivoor, met wisselend resultaat. Terwijl de handel ondergronds ging, zette Yao opnieuw zijn enorme gestalte en grotere roem op het spel, door naar Afrika te reizen.
Er werd een documentaire gemaakt, en foto’s van de twee meter lange ster die stoeide met een babyolifant gingen viraal. “Ik geloof dat het belangrijk is om betrokken te raken,” zei hij. Wildlife groepen geloven dat de campagne snel het bewustzijn van het probleem heeft vergroot en de regering ertoe heeft gebracht de markt voor ivoor verder te beperken.
China’s beroemdste atleet
Chinese sterren spelen regelmatig een rol in nationalistische doelen, maar slechts weinigen hebben hun beroemdheid aangewend om de samenleving persoonlijk uit te dagen. En weinigen zijn zo gevierd als Yao, China’s beroemdste atleet.
Enquêtes zeggen dat Yao, 36, in China zelfs beroemder is dan Voorzitter Mao. Een vaste All-Star, verwondingen beperkt zijn carrière in Noord-Amerika’s National Basketball Association in 2011, maar hij blijft intens betrokken bij sport in China. Teruggekeerd naar Shanghai, kocht hij het Sharks basketbalteam waar hij als tiener voor speelde. In februari werd hij gekozen tot voorzitter van de Chinese basketbalbond.
Yao heeft nooit de schijnwerpers gezocht. Het is dus geen verrassing dat zijn Yao Foundation weinig bekend is, tenzij je een arm kind bent in een Chinese uithoek. Dan stimuleert Yao niet alleen je hoepeldromen, maar kan hij ook de sportheilige zijn die je basketbalveld, schoenen en sporttraining verschaft.
Hoepeldromen voeden
De stichting, die in afgelegen gebieden in China werkt en een jaarlijks budget van ongeveer 2,5 miljoen dollar heeft, rust kinderen van 13 jaar en jonger uit en leidt ze op. Vrijwilligers worden gerekruteerd van universiteiten, opgeleid tot coaches en dan naar scholen gestuurd die vaak geen programma’s voor lichamelijke opvoeding hebben. Jongens en meisjes worden lid van teams die strijden om lokale en regionale eer, met als hoogtepunt een weekend met play-offs, all-star evenementen en een kans om de Gentle Giant te ontmoeten en ermee te poseren.
Lees meer: Asia’s 2017 Heroes Of Philanthropy
“Niemand kon vannacht slapen,” vertrouwde Ma Jing vorig jaar in Chengdu toe. Een lerares in Panzhihua, in de afgelegen provincie Sichuan, ze was gekomen met het schoolteam, reizen 14 uur met de trein. De meesten hadden nog nooit een grote stad gezien en waren dolenthousiast over een bezoek aan een pretpark. “Ze zijn enthousiast over alles, maar vooral over het ontmoeten van Yao Ming. Ik ook!”
NBA-speler George Hill van de Utah Jazz.
Stars komen uit de CBA en de NBA: Vorig jaar was het George Hill van de Utah Jazz en, in 2015, Golden State Warriors forward Draymond Green. “Ik zou dit altijd doen voor Yao Ming,” zei Hill. “Wat Yao Ming in China doet, is geweldig. Hij steekt er echt tijd in om zijn volk, de kinderen, zijn land te helpen. Niemand anders doet zoiets.”
“Andere mensen helpen is het juiste om te doen”
Bij aankomst werd Yao omringd door een maalstroom van aandacht, waarmee hij anders omging dan bijna elke andere superster: geduldig, ingetogen, eeuwig opgewekt. Hij pakte een stoel en kromp ineen tot een half-mens, maar stond al snel weer op en coachte zijn jeugdteam alsof er een olympische medaille op het spel stond.
En hij liet die Yao-humor zien. Toen een kind aan de zijlijn een driepunter probeerde te schieten, strekte hij een gigantische arm uit, alsof hij de bal wilde blokkeren. Het publiek brulde.
Daarna volgden fotosessies; hij poseerde urenlang. “Andere mensen helpen is het juiste om te doen,” zei hij, erop wijzend dat NBA gemeenschapsprojecten hem leerden hoe verrijkend het was om persoonlijk betrokken te zijn. Hij beschreef hoe hij naar de huizen van mensen ging, met eten, spelletjes of, in één geval, een matras. “Ik herinner me dat ik naar die man keek, in zijn ogen, en zijn reactie zag, hoe blij hij was dat hij alleen maar een bed had. Het was zo ontroerend. Dat is heel klein voor jou, maar groot voor andere mensen.”
Hiermee was het zaadje geplant om filantropie een integraal onderdeel van zijn leven te maken. Hij vormde de Yao Foundation en bleef zich inzetten voor andere doelen, zoals de Special Olympics.
“De reden dat ik het op deze manier doe, is dat ik mensen graag aanvoel. Ik geloof in de kracht van het voorbeeld. Ik geloof dat oogcontact maken, van aangezicht tot aangezicht, van hart tot hart, de enige manier is waarop je dingen echt kunt veranderen,” zegt hij, eraan toevoegend: “En jezelf veranderen.”
Yao’s filantropische reis kende vele wendingen, maar zijn pad naar basketbalgrootheid leek bijna voorbestemd. Zijn ouders waren beide basketbalsterren: Yao Zhiyuan was een top center, met een lengte van 1.90 m, terwijl moeder Fang Fengdi 1.90 m was. Zijn opvoeding werd omgeven door intense verwachtingen. Tegen de tijd dat hij 10 was, was hij al boven de 1,75 meter en ging hij naar een speciale sportschool.
De NBA noemt hem
De meesten noemen hem ten onrechte China’s eerste basketbalexport. In werkelijkheid was hij de derde in een golf van NBA-gebonden grote mannen.
De Dallas Mavericks namen center Wang Zhizhi van de Bayi Rockets in dienst, en in 2001 werd hij de eerste Chinese speler die in een NBA-wedstrijd speelde. Later dat seizoen speelde Mengke Bateer voor de Denver Nuggets. Een gespierde Binnen-Mongool, die vaak meer overtredingen dan minuten maakte en al snel terugkeerde naar de CBA. Maar hij is de enige speler uit China met een NBA-kampioenschapsring, gewonnen met de San Antonio Spurs in 2003.
(Foto door Jeff Gross/Getty Images)
In 2002 koos Houston Yao als nummer 1, waarmee hij de eerste buitenlander was die als beste werd gekozen. Hij debuteerde te midden van enorme verwachtingen van Chinese fans en scepsis van Amerikaanse commentatoren.
Charles Barkley kuste de kont van een ezel nadat hij had gewed dat Yao nooit meer dan 19 punten zou scoren in een van zijn eerste wedstrijden; hij scoorde er 20 in zijn achtste wedstrijd. Shaquille O’Neal, de dominante grote man in de NBA, was afwijzend en neerbuigend. Yao was niet verbaasd en reageerde met nederigheid en humor. Tijdens zijn eerste wedstrijd in Miami deelde het Heat management 8.000 gelukskoekjes uit, vreemd genoeg stereotiep omdat ze in China niet bestaan. Yao grapte dat hij het leuk vond om deze Amerikaanse traktatie te proberen. O’Neal pestte Yao in hun eerste ontmoeting, maar dankzij de fervente Chinese stemming, overtrof Yao hem in de All-Star stemming.
Yao haalde gemiddeld 19,2 punten en 9,2 rebounds per wedstrijd in zijn NBA-carrière. Zijn succes was niet alleen goed voor het basketbal in China, maar versnelde ook de globalisering van het spel. Tijdens zijn introductie in de Hall of Fame vorig jaar, hielp O’Neal hem in zijn Hall of Fame-jasje.
Dat het evenement nu pas plaatsvond, was een ander voorbeeld van zijn karakter. NBA-spelers moeten vijf jaar met pensioen zijn voordat de Hall hen in aanmerking neemt, maar Yao kwam in 2012 in aanmerking vanwege zijn vroegere spel in China. Hij aarzelde echter en zei dat het te vroeg was om te denken aan toetreding tot zo’n illuster gezelschap.
Sterk karakter
Dat was zijn stijl vanaf het begin. “Hij was zo geduldig,” herinnert Peter Hessler zich, auteur van verschillende bestsellers over China, waaronder “River Town.” Als China-correspondent van het tijdschrift New Yorker volgde hij Yao dat eerste seizoen: “Ik kan me niet voorstellen dat iemand zo onder druk staat en er zo gracieus mee omgaat.”
Tim Noonan, al lange tijd sportcolumnist in Hongkong, volgt Yao al sinds hij een tiener was. “Hij is het echte werk. Hij heeft alle barrières doorbroken en het allemaal zo goed aangepakt,” zegt hij. “Ik heb veel atleten gezien, maar hij zit lekkerder in zijn vel dan wie dan ook.”
Yao’s aanpassing aan Amerika ging snel. Hij genoot van nieuw voedsel, speelde videospelletjes, leerde Engels en nam alles in zich op. Maar in tegenstelling tot veel spelers die naar Amerika komen, spelen voor hogescholen of basketbalgerichte academies en hopen het groot te maken in de VS, verloor Yao nooit zijn doel uit het oog om thuis een verschil te maken.
Terugkeren naar China om een verschil te maken
Gilas tijdens een oefenwedstrijd in mei 2013. (AP Photo/Bullit Marquez)
Sinds zijn terugkeer naar China heeft hij de Shanghai Sharks, die het financieel moeilijk hadden toen hij het team in 2009 kocht, nieuw leven ingeblazen. Hij is een voorstander van betere opleiding en lonen en voor het verbreden van de fanbasis, en velen verwachten dat hij de CBA snel zal opschalen nu hij president is.
Hij vergelijkt de competitie met de NBA tientallen jaren geleden, toen sommige teams insolvent waren en een sterke aanhang misten. “Het zal tijd kosten,” zegt hij, “maar ik geloof dat we nu een goed venster hebben. De eigenaren mobiliseren zich om veranderingen door te voeren.”
In Yao’s tijd werden spelers slecht betaald en ontbrak het aan veel extraatjes. Wedstrijden trokken zelden meer dan een paar honderd fans toen ik Yao voor het eerst zag spelen toen ik van 2000 tot 2005 in China verbleef. De sportzalen waren vervallen en gevuld met rook, en reizen was een lange busreis. Spelers deelden kamers of woonden in slaapzalen. Hessler herinnert zich dat Yao niet op een standaard bed paste, dus schoof hij een kast naast zijn stapelbed om zijn lange gestalte te ondersteunen. “Hij klaagde nooit.”
China stelde enorme eisen aan Yao, wat volgens velen zijn blessures verergerde en zijn carrière verkortte. In dienst van team en land hield hij er een krankzinnig schema op na, waarbij hij zich na elk seizoen naar huis haastte om met het nationale team te spelen. Ondanks deze toewijding werd hij achtervolgd door officials en het publiek, die elke beweging van hem in twijfel trokken. Moest Yao echt geopereerd worden voor de Olympische Spelen van 2008 in Peking? (Hij trouwde met Ye Li, een basketbalster die hij ontmoette toen hij 17 was – zij was het enige meisje met wie hij ooit uitging. De geboorte van hun dochter, Yao Qinlei, was een nationale obsessie, maar chatsites stonden in brand over hun besluit om in Houston te bevallen.
De angst heerste dat Yao China zou verlaten voor meer roem en beloningen in de VS. “Ik zou niet verbaasd zijn geweest als hij in de VS was gebleven – veel atleten zouden dat hebben gedaan,” merkt Hessler op. “Hij had in de VS kunnen blijven en heen en weer naar China kunnen blijven gaan. Dat zou de gemakkelijkste weg zijn geweest.”
Yao’s inspiratie
Maar Yao was al sinds zijn begindagen in de NBA bezig met het plannen van zijn filantropische toekomst. Zijn inspiratiebron was Dikembe Mutombo, een andere grote man die door barrières heen brak en ook voor de Rockets speelde. Mutombo was een drijvende kracht in zijn geboorteland Congo, hij bouwde ziekenhuizen en gaf studiebeurzen. “Mutombo leerde me over het hele idee, de filosofie, het op een ander niveau doen,” zegt Yao. “Het gaat over management. Dat maakt dit efficiënter. En efficiëntie stelt ons in staat om meer mensen te helpen.”
in Atlanta. (AP Photo/David Goldman)
In feite studeert hij management. Basketbal heeft zijn opleiding op een zijspoor gezet, dus is hij terug naar school gegaan om cursussen te volgen voor zijn doctoraal. Hij is van plan een hogere graad in zaken en management te behalen.
Zijn zakelijke belangen betreffen talloze partnerships en endorsements, en hij heeft een sportmanagementbedrijf. Met zijn verkiezing tot voorzitter van de CBA, zien velen parallellen met David Stern, die de NBA naar nieuwe hoogten hielp brengen. Yao zal “de CBA van een SOE overnemen en in wezen de grootste en belangrijkste profbasketbalcompetitie van Azië privatiseren,” merkt Terry Rhoads op, een voormalig marketingmanager van Nike China en nu mede-eigenaar van Zou Sports in Shanghai. “Uiteindelijk zal hij het Chinese basketbal naar nieuwe hoogten tillen.”
Visie voor de toekomst
Yao’s visie voor China is gericht op de lange termijn: het koesteren van de liefde voor het spel en het langzaam ontwikkelen van nieuwe generaties spelers. Dat is wat hij al vijf jaar doet. In 2012 startte hij zijn jeugdcompetities op 47 scholen. Vorig jaar had hij programma’s in bijna 380, maar bereikte hij duizenden kinderen meer door een partnerschap met Hope Schools. “Ik pretendeer niet te weten hoe het voor deze kinderen is,” zegt Yao, die wekenlang coach was om enig inzicht te krijgen. “Ik was niet in een dorp. Ik ben opgegroeid in een grote stad, Shanghai.”
Ma Ruixue was een van de twee meisjes in het team van Panzhihua op het toernooi in Chengdu. Ze speelde al jaren, hoewel het niet echt basketbal was voordat Yao de school hielp. “We kenden de regels niet of zo. We renden gewoon rond in cirkels. Toen kwam de coach en leerden we de juiste manier.” Voegde Yao er na afloop van de wedstrijden aan toe: “Zien hoe dit kinderen beïnvloedt, maakt me gelukkig. Sport kan het leven van mensen veranderen.”
Yao zegt dat hij wetten had onderzocht en plannen had om zijn stichting te lanceren na de Olympische Spelen in Peking in 2008. Toen trof een aardbeving de provincie Sichuan, en Yao kwam in actie. “Ik was al van plan om iets voor scholen te doen, maar dit heeft het alleen maar versneld.” Zijn groep begon met de bouw van scholen: 21 zijn er nu af. “Maar ik realiseerde me dat scholen bouwen niet is waar we het beste in zijn,” zegt hij. “Basketbal is onze specialiteit.”
Velen geloven dat hij nog maar net begonnen is. “Yao heeft altijd de rol omarmd van ‘Grote macht vereist grote verantwoordelijkheid,'” zegt Rhoads, die Yao vanaf het begin uit de eerste hand heeft gezien. “De komende 10 tot 20 jaar zal zijn status als misschien wel China’s grootste sportleider nog verder worden verstevigd.”