Moslimvrouwen die hun gezicht bedekken vinden meer acceptatie bij coronavirusmaskers – 'Niemand geeft me vuile blikken'
Amerikanen begonnen deze week gezichtsmaskers op te zetten nadat federale en lokale ambtenaren hun standpunt hadden gewijzigd over de vraag of gezichtsbedekkingen bescherming bieden tegen het coronavirus.
Dit is nieuw terrein voor velen, die hun buren niet meer herkennen en niet goed weten hoe ze zich sociaal moeten gedragen zonder gezichtsuitdrukkingen te gebruiken.
Maar niet voor moslimvrouwen die de niqab, of islamitische gezichtssluier, dragen. Plotseling lijken deze vrouwen – die in het Westen vaak met openlijke vijandigheid worden ontvangen omdat ze hun gezicht bedekken – veel meer op ieder ander.
Doelwit van hun religieuze kleding
Ik interviewde 38 Britse en Amerikaanse niqab-draagsters voor mijn aanstaande boek over moslimvrouwen die de niqab dragen in de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk. Het waren bijna allemaal Britse en Amerikaanse burgers, maar ze kwamen uit de hele wereld en uit alle lagen van de bevolking. Het waren bekeerlingen uit het christendom, het jodendom, voormalige atheïsten, blanke, Afro-Amerikaanse, Afrikaanse, Arabische en Zuid-Aziatische vrouwen.
De niqab – een kledingstuk dat niet verplicht is door de islam, maar in sommige interpretaties als aanbevolen wordt beschouwd – wordt meestal gedragen met een los, jasachtig kledingstuk dat een abaya wordt genoemd en een hijab, of hoofddoek. Sommige vrouwen combineren het met een lange rok en tuniek om de lichaamsvorm te verbergen.
Alle vrouwen die voor het boek werden geïnterviewd, voelden de spirituele voordelen van het dragen van een niqab, waardoor ze zich dichter bij God voelen en hun beoefening van de islam verdiept wordt. Maar het dragen in het openbaar onderwierp hen vaak aan islamofobe, racistische en seksistische straatintimidatie.
Onderzoek bevestigt dat moslimvrouwen die islamitische kleding dragen in landen met een niet-moslimmeerderheid, vaak worden onderworpen aan misbruik. In een Amerikaans onderzoek uit 2017 onder 40 moslimvrouwen rapporteerde 85% verbaal geweld en 25% had fysiek geweld ervaren.
Het dragen van de niqab, de meest opvallende vorm van islamitische kleding, is het gevaarlijkst. Tachtig procent van de Britse niqab-draagsters die werden ondervraagd voor een rapport uit 2014 van de mensenrechtengroep Open Society Foundations had te maken gehad met verbaal of fysiek geweld.
De daders hebben de neiging om niqab-dragende vrouwen te zien als onderdrukt, achterlijk, buitenlands, sociaal afgescheiden of een bedreiging. Aanvallers verontschuldigen hun daden vaak met een beroep op veiligheids- en immigratieoverwegingen.
‘Iedereen begrijpt het opeens!’
Nu, in een onverwachte wending, joggen mensen in het Westen met gezichtsmaskers op en doen boodschappen met bandana’s over hun mond gebonden. Dat maakt het openbare leven in de niqab veel aangenamer, zeggen moslimvrouwen.
“Er is een duidelijk verschil in de manier waarop ik word waargenomen. Niemand kijkt me vuil aan vanwege mijn handschoenen en mijn bedekte gezicht,” zei een vrouw uit het Verenigd Koninkrijk die ik Afrah zal noemen, in een Facebook Messenger-chat. “Iedereen begrijpt het opeens!”
Ik gebruik pseudoniemen om de identiteit van de vrouwen in mijn onderzoek te beschermen, omdat praten over niqab-gebruik een gevoelige kwestie is.
“Ik droeg vandaag een handgemaakte niqab en het was geweldig,” schreef Jameelah me vanuit Frankrijk, waar de niqab in de meeste openbare ruimtes wettelijk verboden is. “Vanwege de situatie heb ik geen kwaadaardige blikken ontvangen.”
Modeontwerpers proberen gezichtsbedekkingen er zelfs stijlvol uit te laten zien – een inspanning die moslimvrouwen die lang als een bedreiging voor de veiligheid werden gezien, met hun ogen laat rollen op sociale media.
Rumana, een moslima uit Kroatië, vertelde me dat de groeiende acceptatie van gezichtsbedekking haar heeft geholpen een terughoudendheid te overwinnen om de niqab te gebruiken.
“Ik ben meestal een angstig persoon die niet graag de aandacht trekt, dus dat was altijd het grootste probleem. Nu gezichtsbedekkingen overal te zien zijn,” zegt ze, “heb ik eindelijk de moed gevonden om het te dragen.”
Zelfs sommige niet-moslims zijn geïnteresseerd in de niqab als middel ter bescherming tegen het coronavirus.
Afrah, uit het Verenigd Koninkrijk, vertelde me dat haar niet-moslim tante nu een niqab wil gebruiken omdat ze gewone gezichtsmaskers ongemakkelijk vindt. En Sajida, een Amerikaanse moslima, sprak over een bekeerde vriendin wiens vader – een felle criticus van de islam en gelovige in anti-moslim samenzweringstheorieën – nu zijn dochter aanmoedigt om een niqab te dragen om de verspreiding van het coronavirus te voorkomen.
De niqab alleen is niet voldoende bescherming tegen influenza-achtige virussen, omdat het niet luchtdicht is. Moskeeën waarschuwen vrouwen die de niqab dragen om er ook een masker onder te dragen voor een effectievere bescherming. De niqab beschermt echter, net als alle andere stoffen gezichtsbedekkingen, anderen tegen niesbuien van de draagster als hij strak rond de ogen, oren en neus wordt gedragen.
Experts in gezichtsbedekking
De niqab-dragende vrouwen die commentaar leverden voor dit verhaal erkennen dat de verbeterde perceptie van gezichtsbedekking komt in een tijd van crisis, wanneer gewone sociale normen en interacties worden opgeschort.
“Ik vraag me af of deze empathie zal blijven bestaan of zal verdwijnen zodra de pandemie voorbij is,” zei Afrah via Facebook Messenger. “Ik vraag me af of mensen deze reflectie zullen houden, deze behoefte om zichzelf te beschermen, ongeacht de reden.”
Dezelfde vraag geldt binnen moslimgemeenschappen.
“Ik hoop dat de zusters die eerder anti-niqab waren en het vervolgens omarmden in een tijd van nood en angst, niet terugkeren naar hun niqab-mijdende manieren,” zei Sajida via e-mail.
Voorlopig, zeggen niqab-dragende vrouwen, zijn ze veelgevraagd als experts op het gebied van gezichtsbedekking.
Moslimse en niet-moslimse vriendinnen die voor het eerst een niqab dragen, hebben hun hulp nodig bij het goed vastknopen ervan en vragen of het cultureel gezien gepast is om alleen de neus en de mond te bedekken – in plaats van het hele gezicht behalve de ogen.
Vrouwen die de niqab dragen, kunnen ook uit ervaring spreken over communiceren met een bedekt gezicht. Veel mensen die niet gewend zijn om een masker te dragen, vinden het moeilijk om emoties over te brengen of sociale signalen op te pikken.
Maar niqab-dragende vrouwen weten dat gezichtsbedekking effectieve communicatie niet in de weg staat.
“Glimlach! Gezichtsuitdrukking valt gemakkelijk en snel op door de ogen,” raadde Asma aan.
Onderzoek suggereert dat voor het detecteren van menselijke emotie sowieso naar veel meer dan gezichtsuitdrukkingen moet worden gekeken. De niqab-dragende vrouwen die ik voor mijn boek interviewde, “doen extra hun best”, zoals ze me vertelden, om te communiceren. Ze zwaaien, spreken en gebruiken lichaamstaal om contact te maken.
“Ik moet meer naar buiten toe spraakzaam en vriendelijk zijn,” zei Soraya uit Schotland. “Als ik bij een bushalte sta, zeg ik ‘hoi’. Je kunt zien dat ik glimlach omdat mijn ogen knisperen.”