Waar gaat al die jeuk over? Self-Care Management of Head Lice
US Pharm. 2016;41(5):8-11.
Hoofdluis: alleen al de gedachte aan deze parasieten en het krabben begint! De hoofdluis veroorzaakt al minstens 10.000 jaar irritatie en afkeer.1 De werkelijke prevalentie van hoofdluisbesmetting, of pediculosis capitis, is niet bekend omdat het melden van dergelijke gevallen niet verplicht is. Er wordt echter geschat dat er jaarlijks 6 tot 12 miljoen luizenplaaggevallen voorkomen bij kinderen van 3 tot 11 jaar.2 De laatste jaren is er een gestage toename van luizenplaaggevallen, waarschijnlijk als gevolg van opkomende resistentie tegen behandelingen.3 De jaarlijkse kosten van hoofdluisinfestaties, inclusief behandelingskosten, verloren loon en schoolsysteemkosten, worden geschat op 1 miljard dollar.4
Hoofdluizen vormen geen gevaar voor de gezondheid, noch zijn ze vectoren voor ziekten. Voor ouders, of iedereen die er last van heeft gehad, zijn deze parasieten een bron van grote angst en worden ze beschouwd als sociale en emotionele nachtmerries. Er is een belangrijk stigma verbonden aan hoofdluisbesmetting. Velen beschouwen het als een teken van onreinheid, waardoor getroffen kinderen worden verstoten op school, door vrienden en bij sociale evenementen.5 De behandeling begint meestal in de apotheek, waar mensen op zoek gaan naar vrij verkrijgbare producten. Apothekers spelen een centrale rol bij het selecteren van het juiste product, het geven van voorlichting over het juiste gebruik, en het geruststellen van patiënten over de aandoening en de oplossing ervan.
Etiologie
Het insect dat aantasting van het hoofd en het haar veroorzaakt is Pediculus humanus capitis-de hoofdluis. Deze ectoparasiet nestelt zich in de huid en het haar van de mens, en voedt zich elke 4 tot 6 uur uitsluitend met menselijk bloed van de gastheer.6,7 De volwassen hoofdluis heeft een geelbruine tot grijswitte kleur, en meet 2 tot 4 mm in lengte.5-7 De luis heeft een cilindrische vorm waardoor hij zich vrij kan bewegen tussen het dichte haar. Ze heeft drie paar goed ontwikkelde, geklauwde poten die gebruikt worden om de huid en haarschachten van de gastheer vast te grijpen.6
De vrouwelijke luis heeft een levensduur van ongeveer 1 maand. Gedurende deze tijd kan ze tot 10 eitjes per dag leggen. Deze eitjes, of neten, worden met een kleverige substantie stevig vastgemaakt aan de haarschacht van de gastheer, dicht bij de hoofdhuid.8 De neten worden uitgebroed door de lichaamswarmte van de gastheer en komen meestal na 5 tot 10 dagen uit, waarbij nimfen vrijkomen. De nimfen beginnen zich onmiddellijk te voeden en zijn na 9 tot 12 dagen volwassen. Het vrouwtje kan zich 1,5 dag nadat ze volwassen is, beginnen voort te planten. Deze cyclus herhaalt zich ongeveer elke 3 weken als de besmetting onbehandeld blijft.5
Overdracht
Hoofdluizen zijn vleugelloze parasieten die kruipen; ze springen of vliegen niet van de ene gastheer naar de andere. Huisdieren of andere dieren worden niet als vectoren beschouwd.9 Men is het er algemeen over eens dat direct hoofd-hoofdcontact de belangrijkste wijze van luisoverdracht is.5,7,9,10 Indirecte overdracht via fomites zoals kleding, haaraccessoires, beddengoed, kussens en handdoeken is voorgesteld, maar de gegevens zijn tegenstrijdig en het is veel minder waarschijnlijk dat een dergelijke overdracht plaatsvindt.5-7,10 Hoofdluizen overleven gewoonlijk minder dan een dag wanneer ze van de gastheer gescheiden zijn; van de hoofdhuid af sterven ze snel door verhongering en uitdroging.9,11 Neten kunnen niet overleven bij temperaturen die lager zijn dan die in de buurt van de hoofdhuid van de gastheer.11
Risicofactoren
Leeftijd speelt een belangrijke rol bij het optreden van besmettingen, waarbij kinderen van 3 tot 11 jaar de grootste kans lopen besmet te raken. Dit kan te wijten zijn aan een toename van hoofd-aan-hoofd- en lichaamscontact tijdens het spelen.11 Overbevolkte leefomstandigheden en nauw contact met besmette personen verhogen ook het risico om besmet te raken.6 Besmettingen in de Verenigde Staten komen minder vaak voor bij zwarten; dit kan te wijten zijn aan hun ovaalvormige haarschachten, die voor luizen moeilijker te grijpen zijn.12 Vrouwen lopen een groter risico op besmetting dan mannen, mogelijk als gevolg van hun sociale gedrag.2,11
Klinische presentatie en detectie
Hoewel pruritus op de rug en de zijkanten van de hoofdhuid traditioneel het eerste klinische symptoom van infectie is, kunnen patiënten aanvankelijk asymptomatisch zijn, vooral bij een lichte besmetting (één tot vijf luizen).6,13 Pruritus is een vertraagde overgevoeligheidsreactie op de enzymen die aanwezig zijn in het speeksel van de luis, dat vaatverwijdende en anticoagulerende eigenschappen bevat.5 Bij de eerste blootstelling van een patiënt kan het 4 tot 6 weken duren voordat pruritus optreedt; bij herhaalde blootstelling zal pruritus binnen 1 tot 2 dagen optreden.5,14 Kleine erythemateuze macules, papels, of galbultachtige reacties kunnen ook aanwezig zijn, afhankelijk van de mate van sensibilisatie en eerdere blootstelling.11 Bij sommige patiënten kan de pruritus hevig zijn, wat kan leiden tot excoriaties en secundaire bacteriële huidinfecties als gevolg van het daarmee gepaard gaande krabben. Patiënten kunnen ook een kriebelend gevoel of een gevoel van beweging op de hoofdhuid beschrijven, geïrriteerdheid en slaapproblemen doordat hoofdluizen ’s nachts actiever zijn.13
Bij kinderen wordt een hoofdluisbesmetting voor het eerst vermoed wanneer zij zich hevig aan hun hoofd beginnen te krabben. De gouden standaard voor het diagnosticeren van hoofdluis is het vinden van een levende luis of nimf op de hoofdhuid of een levensvatbaar eitje in het hoofdhaar.8 Inspectie moet zich concentreren rond de kruin van de hoofdhuid, over de oren, en bij de onderhals. De aanwezigheid van neten wordt vaak ten onrechte als diagnose gebruikt. Het is mogelijk dat neten aanwezig blijven enkele dagen nadat ze zijn uitgekomen en maanden na een succesvolle behandeling.13,15 In het algemeen moeten eitjes die meer dan 1 cm van de hoofdhuid worden gevonden niet als levensvatbaar worden beschouwd.5
Visuele inspectie van het haar en de hoofdhuid alleen kan bijna driekwart van alle besmettingen missen; luizen kunnen zich in het haar van de patiënt camoufleren, vermijden licht en zijn zeer snel, ze kunnen zich tot 9 centimeter per minuut verplaatsen.5,7,9 Diagnose met een fijn getande luizen- of netenkam is efficiënter, en staat bekend als vier keer effectiever en twee keer zo snel in het opsporen van levende luizen.5,9,16 Experts hebben aanbevolen om het haar nat te maken met een smeermiddel (water, olie of conditioner) om de beweging van de luizen te helpen vertragen. Nadat het haar is geborsteld om klitten te verwijderen, moet een kam met fijne tanden met een tussenafstand van 0,2 tot 0,3 mm in de buurt van de kruin van de hoofdhuid worden gestoken en stevig over de hele lengte van het haar worden getrokken. Na elke haal moet de kam worden gecontroleerd op levende luizen. Het hele hoofd moet systematisch tweemaal worden gekamd. Het duurt meestal ongeveer 1 minuut om de eerste luis te vinden.16
Behandeling
Behandeling wordt aanbevolen voor diegenen met een duidelijke diagnose met levende luizen.5 Behandelingsdoelen omvatten het doden van volwassen en nimfluizen, het verwijderen van neten uit het haar, en het onder controle houden van symptomen zoals jeuk. Wanneer besmetting is vastgesteld, moeten alle leden van het huishouden en naaste contacten worden geïnspecteerd. Het is ook belangrijk om alle gezinsleden te behandelen die hetzelfde bed delen met de besmette persoon, zelfs als er geen levende luizen worden gevonden.5
Farmacologische behandeling
Farmacologische behandelingsopties worden geclassificeerd als pediculicide (alleen het doden van nimfen en volwassen luizen), ovicicide (het doden van neten, maar niet van nimfen of volwassen luizen), of beide. Er zijn momenteel een aantal OTC- en receptgeneesmiddelen beschikbaar voor de behandeling van hoofdluizen (TABEL 1).17-23
OTC-behandeling
De in de VS verkrijgbare OTC-pediculiciden zijn de topische pyrethroïden, waaronder permethrine en pyrethrinen plus piperonylbutoxide. Beide middelen zijn neurotoxisch voor luizen en veroorzaken verlamming en de dood, maar hebben een uiterst lage toxiciteit voor zoogdieren.5
Permethrin: Permethrin is het meest bestudeerde middel en is het minst toxisch voor de mens.5 Het werd in 1990 goedgekeurd voor OTC-gebruik en wordt op de markt gebracht als een 1% crèmespoeling. Er zijn geen belangrijke bijwerkingen van het gebruik gemeld. Minder ernstige bijwerkingen zijn huiduitslag, pruritus, pijn, branderigheid en tintelingen. Vergeleken met pyrethrinen is permethrine minder allergeen en veroorzaakt het geen allergische reacties bij personen met plantenallergieën.5 Het product moet worden aangebracht op vochtig, handdoekdroog haar na het wassen met een niet-verzorgende shampoo. Het product wordt gedurende 10 minuten aangebracht en vervolgens uitgespoeld. De behandeling moet worden gevolgd door het haar te kammen met een kam met fijne tanden.
Permethrine laat een residu achter op de haarschacht waardoor het tot 10 dagen na de behandeling werkzaam kan blijven. Dit residu is bedoeld om de 20% tot 30% van de nimfen die uit eieren komen en niet bij de eerste behandeling werden gedood, aan te pakken, waardoor de behoefte aan herbehandeling afneemt. Conditioners en andere additieven op siliconenbasis in de meeste shampoos belemmeren deze werking doordat ze de hechting van permethrine aan de haarschachten verstoren, waardoor dit effect afneemt.5 Als er minstens 7 dagen na de eerste behandeling levende luizen worden ontdekt, zijn er aanwijzingen dat herbehandeling op dag 9 het meest gunstig is.5
Pyrethrinen plus Piperonylbutoxide: Pyrethrinen zijn afkomstig van chrysantenbloemen; daarom moeten patiënten die allergisch zijn voor deze planten of voor ragweed het gebruik ervan vermijden. In vergelijking met permethrin zijn deze producten minder werkzaam tegen pediculiciden.17 Pyrethrine wordt gecombineerd met piperonylbutoxide, dat synergetisch werkt door het metabolisme van pyrethrine te remmen, waardoor de concentratie in de luis toeneemt. Dit product is verkrijgbaar als shampoo en als mousse. Het moet op droog haar worden aangebracht en 10 minuten worden ingewacht alvorens het haar uit te spoelen en te kammen met een fijngetande kam. Een herhalingsbehandeling na 9 dagen, optimaal, is nodig om pas uitgekomen nimfen te doden uit eieren die overleefden. Het bijwerkingenprofiel is vergelijkbaar met permethrine en wordt over het algemeen goed verdragen.24
Resistentie
De kwestie van hoofdluisresistentie heeft recentelijk in de belangstelling gestaan. In augustus 2015 werd een persconferentie gehouden om de bevindingen te bespreken van een analyse van luizenmonsters die uit de hele VS waren verzameld. De bevindingen gaven aan dat luizen in ten minste 25 staten resistentie hebben ontwikkeld tegen pyrethroïden.25 Er zijn verschillende opties voor gebruik bij kinderen die mogelijk resistente luizen hebben; de American Academy of Pediatrics beveelt echter het gebruik van permethrine 1% en pyrethrinen aan als een redelijke eerste keuze voor primaire behandeling, tenzij resistentie in de gemeenschap is aangetoond.5
Alternatieve benaderingen
Verschillende andere producten zijn gebruikt voor de uitroeiing van luizen, waaronder etherische oliën en occlusieve middelen zoals petrolatum shampoos, margarine, mayonaise, boter, en olijfolie. Het gebruik van etherische oliën, zoals tea tree- en lavendelolie, wordt niet aanbevolen, omdat veel van het beschikbare bewijsmateriaal onduidelijk is. Deze oliën zijn ook een bron van contactirritatie, wat kan leiden tot ontstekingen en allergische contactdermatitis.5 Het gebruik van occlusieve middelen ’s nachts verstikt theoretisch de luizen door hun spiracles te blokkeren, maar zodra het middel is afgewassen, openen de luizen hun spiracles weer en beginnen ze te ademen.3,11
Ingrepen in de omgeving
Alleen voorwerpen die in de laatste 24 tot 48 uur vóór de behandeling door de zieke persoon zijn gebruikt, mogen voor reiniging in aanmerking komen.5 De reden hiervoor is dat luizen waarschijnlijk niet langer dan 48 uur van een gastheer kunnen overleven. Voorbeelden zijn kleding, hoofddeksels, beddengoed, meubels en vloerbedekking. Kleding, beddengoed en hoeden kunnen chemisch worden gereinigd of gewassen of gedurende 20 minuten worden geweekt in temperaturen >130ºF en vervolgens gedroogd in de hete lucht cyclus van de droger. Kammen en borstels kunnen gedurende 10 minuten in heet water worden gedrenkt. Meubels, tapijten, autostoelen en andere stoffen moeten grondig en regelmatig worden gestofzuigd. Houd er echter rekening mee dat het risico op besmetting door luizen die van een gastheer zijn gevallen zeer zeldzaam is, en dat het onwaarschijnlijk is dat levensvatbare neten incuberen en uitkomen bij kamertemperatuur.5
Conclusie
Apothekers zijn hoogstwaarschijnlijk het eerste aanspreekpunt voor patiënten en/of ouders die met een luizenplaag worden geconfronteerd. Deze personen moeten worden geadviseerd over de juiste keuze en het juiste gebruik van de beschikbare OTC-producten. Veel patiënten verzuimen de behandeling na 7 tot 10 dagen volgens de instructies opnieuw toe te passen, waardoor de behandeling mislukt. Als er na twee tot drie behandelingen nog steeds luizen aanwezig zijn, moeten de patiënten naar hun huisarts worden doorverwezen. Bovendien moeten patiënten worden voorgelicht over strategieën om toekomstige besmettingen te voorkomen. Apothekers kunnen het sociale stigma dat aan deze aandoening kleeft helpen verminderen door de veel voorkomende mythes over hoofdluis te ontkrachten.
INFORMATIE VOOR PATIËNTEN
Hoe krijgt iemand hoofdluis?
Mensen krijgen hoofdluizen van iemand die ze al heeft; meestal vindt de overdracht plaats door direct hoofd-op-hoofdcontact. Het is vanwege dit nauwe contact dat grote uitbraken van luizenplaag vaak voorkomen op plaatsen zoals kinderdagverblijven en scholen. Hoofdluizen kunnen ook worden verspreid door het delen van voorwerpen zoals hoeden en kammen, maar dit komt zelden voor.
Hoe kan ik zien of mijn kind of ik hoofdluis heb?
Jeuk is traditioneel de eerste klacht. Bij kinderen wordt een hoofdluisbesmetting in eerste instantie vermoed wanneer ze hevig aan hun hoofd beginnen te krabben. Als je voor het eerst met luizen besmet bent, kan het tot 4 weken duren voordat de jeuk begint. Daarna treedt de jeuk meestal 1 tot 2 dagen later op. Sommige mensen hebben geen symptomen. U kunt rode bultjes op de hoofdhuid zien en kleine, geelwitte ovale neten, of eitjes, die aan het haar vastzitten. In het begin kunnen ze op roos lijken, maar in tegenstelling tot roos, schudden neten niet gemakkelijk af.
Hoe behandel ik hoofdluis?
Behandeling is alleen nodig als u daadwerkelijk levende luizen in het haar ziet. Om levende luizen te vinden, kunt u het beste een fijne kam gebruiken om alle delen van de hoofdhuid te controleren.
- Werk eerst het haar door met een gewone borstel of kam. Dit kan worden gedaan met nat of droog haar, hoewel nat haar beter blijkt te zijn.
- Plaats de fijntandige kam op de bovenkant van het hoofd, raak de hoofdhuid aan, en trek de kam door het haar in secties van 1 inch. Controleer na elke haal de kam op luizen of eitjes. Doe dit minstens twee keer over het hele hoofd.
Als er luizen worden gevonden, zijn er een paar dingen die gedaan kunnen worden:
- Gebruik verder de fijne-tandenkam en herhaal dit proces tot alle neten en luizen uit uw haar zijn verwijderd. Dit kan enkele weken duren
- Gebruik een OTC-luizenproduct met permethrin 1% (bijv. Nix) of pyrethrine (bijv. RID)
- Volg de aanwijzingen op elk product. Bij sommige producten moet u
de behandeling na 7 tot 10 dagen herhalen, wat erg belangrijk is om te doen - Als u na twee behandelingen nog steeds luizen ziet, bel dan uw voorschrijver. Er kan een product op recept nodig zijn.
Wat kan er worden gedaan om toekomstige gevallen te voorkomen?
Uitgebreid schoonmaken is niet nodig. Het risico op besmetting door luizen die van iemands hoofd zijn gevallen is zeer zeldzaam, en het is onwaarschijnlijk dat de eitjes uitkomen bij kamertemperatuur. Maar het volgende kan worden gedaan om het risico op het opnieuw krijgen van luizen te verminderen:
- Kleding, beddengoed en handdoeken die de afgelopen 2 dagen zijn gebruikt, moeten in heet water worden gewassen (ten minste 130ºF) en/of gedurende ten minste 20 minuten in een hete droger worden gedroogd
- Kammen en borstels kunnen gedurende 10 minuten in heet water worden gedrenkt
- Meubels, tapijten, autostoelen en andere stoffen moeten worden gestofzuigd
- Luissprays of -poeders zijn niet nodig
- Controleer het hoofd van uw kind gedurende enkele weken na de behandeling en daarna nog regelmatig.
Denk eraan, als u vragen heeft, raadpleeg uw apotheker.
1. Araujo A, Ferreira LF, Guidon N, et al. Ten thousand years of head lice infection. Parasitol Today. 2000;16(7):269.
2. CDC. Hoofdluis. Epidemiologie & risicofactoren. www.cdc.gov/parasites/lice/head/epi.html. Accessed April 4, 2016.
3. Jones KN, English JC. Review of common therapeutic options in the United States for the treatment of pediculosis capitis. Clin Infect Dis. 2003;36(11):1355-1361.
4. Hansen RC, O’Haver J. Economic considerations associated with Pediculus humanus capitis infestation. Clin Pediatr (Phila). 2004;43(6):523-527.
5. Devore CD, Schutze GE; Council on School Health and Committee on Infectious Diseases, American Academy of Pediatrics. Hoofdluizen. Pediatrics. 2015;135(5):e1355-e1365.
6. Dadabhoy I, Butts JF. Parasitaire huidinfecties voor basisartsen. Prim Care. 2015;42(4):661-675.
7. Burkhart CN, Burkhart CG. Fomite transmission in head lice. J Am Acad Dermatol. 2007;56(6):1044-1047.
8. Leung AK, Fong JH, Pinto-Rojas A. Pediculosis capitis. J Pediatr Health Care. 2005;19(6):369-373.
9. Roberts RJ. Hoofdluizen. N Engl J Med. 2002;346(21):1645-1650.
10. Wolf R, Davidovici B. Behandeling van scabiës en pediculose: feiten en controverses. Clin Dermatol. 2010;28(5):511-518.
11. Meinking TL. Aantastingen. Curr Probl Dermatol. 1999;11(3):73-118.
12. Frankowski BL, Weiner LB; Committee on School Health and Committee on Infectious Diseases, American Academy of Pediatrics. Hoofdluizen. Pediatrics. 2002;110(3):638-643.
13. Ko CJ, Elston DM. Pediculosis. J Am Acad Dermatol. 2004;50(1):1-12; quiz 13-14.
14. Tebruegge M, Pantazidou A, Curtis N. What’s bugging you? Een update over de behandeling van hoofdluisbesmetting. Arch Dis Child Educ Pract Ed. 2011;96(1):2-8.
15. Gunning K, Pippitt K, Kiraly B, Sayler M. Pediculosis and scabies: treatment update. Am Fam Physician. 2012;86(6):535-541.
16. Mumcuoglu KY, Meinking TA, Burkhart CN, Burkhart CG. Head louse infestations: the “no nit” policy and its consequences. Int J Dermatol. 2006;45(8):891-896.
17. Ulesfia (benzylalcohol lotion) voorschrijfinformatie. Bridgetown, Barbados: Concordia Pharmaceuticals Inc; september 2013. www.ulesfialotion.com/pdf/Ulesfia_Prescribing_Information.pdf. Accessed April 7, 2016.
18. Sklice (ivermectine lotion, 0,5%) voorschrijfinformatie. Swiftwater, PA: Sanofi Pasteur Inc; februari 2012. http://www.sklice.com/content/pdf/sklice-pi.pdf. Accessed April 7, 2016.
19. Lindaan. Klinische farmacologie . Tampa, FL: Gold Standard, Inc; 2016. www.clinicalpharmacology.com. Accessed April 7, 2016.
20. Malathion. Klinische farmacologie . Tampa, FL: Gold Standard, Inc; 2016. www.clinicalpharmacology.com. Accessed April 7, 2016.
21. Permethrin. Klinische farmacologie . Tampa, FL: Gold Standard, Inc; 2016. www.clinicalpharmacology.com. Accessed April 7, 2016.
22. Pyrethrinen; Piperonylbutoxide. Klinische farmacologie . Tampa, FL: Gold Standard, Inc; 2016. www.clinicalpharmacology.com. Accessed April 7, 2016.
23. Natroba (spinosad topical suspension, 0.9%) voorschrijfinformatie. Carmel, IN: ParaPRO LLC; december 2014. http://natroba.com/Full%20Prescribing%20Information.pdf. Accessed April 7, 2016.
24. Meinking TL, Entzel P, Villar ME, et al. Comparative efficacy of treatments for pediculosis capitis infestations: update 2000. Arch Dermatol. 2001;137(3):287-292.
25. Manacher I. Luizen resistent tegen gewone behandelingen in veel staten. CBS News. 18 augustus 2015. www.cbsnews.com/news/head-lice-resistant-to-pyrethroid-common-treatment/. Accessed April 7, 2016.